درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۸۱ تا ۵۰۰ مورد از کل ۲۸٬۲۰۵ مورد.
۴۸۱.

تببین نقش روحانیت تهران در شکل گیری و گسترش انقلاب اسلامی بر اساس نظریه رفتار جمعی نیل اسملسر (1340–1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲ 363 - 405

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی نیل اسملسر نظریه رفتار جمعی روحانیت تهران محمدرضا پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
نظریه رفتار جمعی نیل اسملسر به طور خاص به تحلیل عواملی می پردازد که بر شکل گیری انقلاب ها در جوامع مختلف تأثیر می گذارند. در جریان انقلاب اسلامی ایران، برخی نهادهای اجتماعی مهم، مانند روحانیت تهران، نقشی برجسته در روند تحولات این رویداد بزرگ قرن اخیر ایفا کردند. محمدرضا شاه پهلوی با پیگیری سیاست های مدرنیزاسیون، شرایط ساختاری لازم را برای تحریک روحانیت تهران به وجود آورد. تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی یکی از اقدامات کلیدی بود که موجب آغاز فعّالیّت های مبارزاتی روحانیت گردید و در نتیجه، فشار ساختاری بر رژیم ایجاد شد. روحانیت تهران نیز با گسترش تفکر مبارزاتی و تعمیم باورهای خود، مرحله گسترش باورهای عمومی و فعال سازی جامعه را آغاز کردند. با وقوع رویدادهای تنش زا نظیر برخوردهای دولت با نهاد روحانیت، این نهادها به ویژه پس از انتخاب امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب، مرحله بسیج و رهبری کاریزمایی را فعال کردند. شکل گیری رهبری و گسترش مبارزات روحانیت تهران به ویژه با رهبری امام خمینی باعث گسترش روزافزون انقلاب شد. در نتیجه، شرایطی فراهم شد که رژیم نتوانست کنترل اجتماعی را حفظ کرده و سرکوب بیشتری را اعمال کند. در این فضا، رفتار جمعی که طبق نظریه نیل اسملسر قابل تحلیل است، به طور چشم گیری ظهور کرد و درنهایت منجر به وقوع انقلاب اسلامی شد. یافته های این پژوهش نشان می دهند که نظریه رفتار جمعی اسملسر به طورکامل با روند شکل گیری انقلاب اسلامی ایران و نقش اساسی روحانیت تهران در آن سازگار و قابل ارزیابی است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از اسناد، روزنامه ها، خاطرات و منابع کتابخانه ای انجام شده است.
۴۸۲.

بازنمایی فاطمیان در تاریخ نگاری دودمانی ایوبیان: پژوهشی بر پایه مُفَرِّج الکُروب فی اخبار بنی اَیّوب ابن واصل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: ابن واصل مُفَرِّج الکُروب فی اخبار بنی اَیّوب تاریخ نگاری دودمانی ایوبیان فاطمیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
تاریخ فاطمیان را می توان در آثار گونه گون، از منابعِ موافق اسماعیلی گرفته تا منابعِ مخالف سنی و شیعی دوازده-امامی، بازجست. این مقاله بر یکی از منابع سنی یعنی مُفَرِّج الکُروب فی اخبار بنی اَیّوب متمرکز شده و با رویکرد «توصیفی–تحلیلی» و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، این پرسش را پی گرفته که سیمای فاطمیان در این کتاب چگونه بازنمایده شده-است؟ اهمیت موضوع از آن جهت است که مفرج الکروب اساساً تاریخ دودمانی ایوبیان است و از این روی تحلیل بازنمایی سیمای فاطمیان در تاریخ دودمانی دشمنان و جانشینان ایشان، می تواند عیار دقیقی برای سنجش بی طرفی ابن واصل باشد. آنچه ابن واصل درباره فاطمیان آورده، مشتمل بر برخی روایدادهای تاریخی، عقاید فاطمیان و ذکر برخی از اشعار سروده-شده درباره آنها است. در مسئله نسب فاطمیان دیدگاه ابن واصل بر رد انتساب ایشان به علویان است، امّا در ذکر روایت های تاریخی مرتبط با فاطمیان کمتر دست به ارزش داوری زده و بدون جانب داری از ایوبیان به ذکر رویدادها پرداخته است. با این همه به هنگام ذکر عقاید و باورهای فاطمیان روایت او قالب ردیه نویسی گرفته و متضمن بدگویی از فاطمیان است.
۴۸۳.

غالیان زمان امام حسن عسکری (ع) و تذکر یک اشتباه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 49 - 70

کلیدواژه‌ها: امام حسن عسکری(ع) غلو اختیار معرفه الرجال غالیان مفوضی امام هادی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
آشنایی با جریان انحرافی غلو در عصر امامت امام حسن عسکری(ع)، ضمن این که می تواند تا حدودی روشن گر فضای حاکم بر زمانه آن حضرت باشد، می تواند در روشن تر شدن هر چه بیشتر نوع برخورد امامان(ع) با انحرافات خطرناکی چون غلو نیز موثر باشد. سوالی که در این جا مطرح است چنین است: آیا زمان امام حسن عسکری(ع) کسی را می توان به عنوان غالی معرفی کرد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا برخوردی از ناحیه امام با غالیان صورت گرفته است؟ واکاوی موضوع فوق با روش وصفی و تحلیلی، نشان می دهد برخلاف گمانه برخی از نویسندگان و پژوهش گران، بسیاری از کسانی که به عنوان غالیان زمان امام حسن عسکری(ع) معرفی شده اند، در اصل از غالیان زمان امام هادی(ع) هستند. این اشتباه بدان جهت روی داده که تیتری که در «اختیار معرفه الرجال» یا همان رجال کشی با عنوان «غالیان زمان امام حسن عسکری(ع)» آمده، تیتر اشتباهی است و در اصل این تیتر می بایست «غالیان زمان امام هادی(ع)» باشد. البته این به این معنا نیست که در دوره امام حسن عسکری(ع) هیچ غالی وجود نداشته است. در این دوره به جز غالیانی که غلو آنان از دوره امام هادی(ع) آغاز شده و بعضاً تا دوره غیبت صغری نیز ادامه یافته، شاهد حضور برخی از باورمندان به تفویض در برخی از مناطق هستیم و روایات اندکی از مواجهه امام حسن عسکری(ع) با آنان در دست است.
۴۸۴.

تجارت ابریشم ایران دوره ترکمانان؛ پل ارتباطی با شرق و غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 27 - 54

کلیدواژه‌ها: ایران ترکمانان قراقویونلو آق قویونلو تجارت ابریشم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۸۵
دوره ترکمانان آق قویونلو از دوران درخشان ایران در ارتباط با حکومتهای منطقه و فرامنطقه بود. این ارتباط، تنها در بعد سیاسی نبود، بلکه تجارت بخش مهمی از سیاست را تشکیل می داد. سیاست در خدمت تجارت بود. موقعیت ایران نیز میانجیگری تجاری بین شرق و غرب را توجیه پذیر می ساخت. ابریشم خام یا منسوجات آن، در دوره ترکمانان به عنوان کالای تجاری کلیدی در مناسبات تجاری با غرب وشرق موثر واقع شد. این مقاله، سعی دارد نقش ابریشم و متعلقات آن را به عنوان یک کالای استراتژیک در روابط شرق با غرب مطرح نماید. آگاهیدوره ترکمانان آق قویونلو از ادوار درخشان ایران در ارتباط با حکومت های منطقه و فرامنطقه بود. این ارتباط، تنها در بعد سیاسی نبود، بلکه تجارت بخش مهمی از سیاست را تشکیل می داد. سیاست در خدمت تجارت بود. موقعیت ایران نیز میانجی گری تجاری بین شرق و غرب را توجیه پذیر می ساخت. ابریشم خام یا منسوجات آن، در دوره ترکمانان به عنوان کالای تجاری کلیدی در مناسبات تجاری با غرب و شرق مؤثر واقع شد. این مقاله سعی دارد نقش ابریشم و متعلقات آن را به عنوان یک کالای استراتژیک در روابط شرق با غرب مطرح نماید. آگاهی از هیئت های سیاسی و تجاری آق قویونلوها به دربار هند و چین، اهمیت تجارت ابریشم را در نظام بین المللی آن دوره نشان داد. در این مقاله از ابریشم به عنوان کانون ارتباط بین شرق و غرب یاد، و سعی شده ردپای آن را در بازارهای بین المللی کشورهای همسایه به ویژه بورسا و بازارهای داخلی بزرگ تبریز، هرمز، یزد و بغداد پیگیری نماید. این تحقیق نشان می دهد ابریشم یک کالای استراتژیک برای آن دوره بود. ترکمانان آق قویونلو این موضوع را به خوبی درک کردند و می توان آنان را پیشگام فرارفتن از مناسبات منطقه ای و ورود به تجارت جهانی با استفاده از موقعیت میانجی ایران دوره اسلامی دانست. به منظور اجتناب از بیان روابط سیاسی، سعی شد تحلیل ها برمبنای تجارت ابریشم باشد که البته داده ها در این زمینه بسیار محدود است.از هیات های سیاسی و تجاری آق قویونلوها به دربار هند و چین، اهمیت تجارت ابریشم را در نظام بین المللی آن دوره نشان داد. در این مقاله از ابریشم به عنوان کانون ارتباط بین شرق و غرب یادشده و سعی دارد رد و پای آن را در بازارهای بین المللی کشورهای همسایه بویژه بورسا و بازارهای داخلی بزرگ تبریز، هرمز، یزد و بغداد پیگیری نماید. این تحقیق نشان می دهد ابریشم یک کالای استراتژیک برای آن دوره بود. ترکمانان آق قویونلو آن را به خوبی درک کردند و می توان آنان را پیشگام فرا رفتن از مناسبات منطقه ای و ورود به تجارت جهانی با استفاده از موقعیت میانجی ایران دوره اسلامی دانست. به منظور اجتناب از بیان روابط سیاسی، سعی شد تحلیل ها بر مبنای تجارت ابریشم باشدکه البته داده ها در این زمینه بسیار محدود است.
۴۸۵.

دلایل و زمینه های ظهور مدعیان مذهبی در سده های میانه تاریخ ایران (با تأکید بر سده های 5 تا 9 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 107 - 130

کلیدواژه‌ها: مدعیان مذهبی دلایل و زمینه ها تاریخ ایران سده های میانه اسلامی سده های 5-9ق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۷۸
تاریخ ایران و اسلام همواره با مدعیان دروغین و تفکرات بدعت آمیز دینی مذهبی روبه رو بوده است. بخش قابل توجهی از مدعیان دروغین نبوت (متنبیان)، امامت و مهدویت (متمهدیان) در سده های میانه تاریخ ایران به ویژه سده های پنجم تا نهم هجری ظاهر شدند که خود رمزگشایی از آن را برای متخصصان امری ضروری می سازد. در همین راستا این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش بنیادین که دلایل و زمینه های ظهور مدعیان مذهبی در سده های پنجم تا نهم هجری تاریخ ایران کدام است؟ به روش توصیفی تحلیلی دریافته است که عوامل متعدد و متنوعی در شکل گیری، تقویت و تداوم این گونه رخدادها نقش داشته است. پیشینه تاریخی و بینش سیاسی مذهبی روز، اعتقادات و باورهای مذهبی، تأثیر تفکرات ملل و نحل مختلف، نارضایتی های عمومی منتج از شکاف بین دولت و ملت و نیز اعمال سیاست ظلم و ستم نسبت به قاطبه جامعه از سوی حکومت های این دوره از تاریخ ایران، فقدان و یا تضعیف مشروعیت حکومت های ذاتاً بیگانه این مقطع و درنهایت تأمین منافع مادی و معنوی اشخاص و یا جریان های حامی و مبلغ آنان در ظهور مدعیان دروغین مذهبی نقش داشته است. پژوهش در یک رویکرد کلان، الگو و رهیافتی جهت فهم این گونه تحولات در تاریخ ایران و اسلام ارائه داده است.
۴۸۶.

وضعیت مهم ترین عناصر فرهنگ اجتماعی مردم یزد در عصر پهلوی دوم و تأثیرات آن بر فرهنگ دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 403 - 434

کلیدواژه‌ها: پهلوی دوم عناصر فرهنگی فرهنگ اجتماعی فرهنگ اسلامی یزد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۱
یزد جلوه گاه فرهنگ و تمدنی اصیل با پیشینه درخشان در تمامی ادوار تاریخی بوده است. حفظ و نگهداری فرهنگ و سنن قدیمی همراه با پایبندی به ارزش های دینی، از خصوصیات بارز و قابل تمجید مردم این سرزمین است. این پژوهش پس از بازشناسی معنای فرهنگ، به بررسی ابعاد مختلف فرهنگ اجتماعی مردم یزد در زمان پهلوی دوم مانند انتخابات، طبقات اجتماعی، وسایل ارتباط جمعی، و مانند آنها پرداخته  است. نتایج پژوهش نشان می دهد برخی مؤلفه های واردشده در فرهنگ اجتماعی مردم یزد اگرچه بر فرهنگ دینی مردم تأثیرات منفی گذاشت اما هرگز پیوند عمیق مردم یزد را با فرهنگ دینی قطع نکرد. این پژوهش که جمع آوری اطلاعات آن کتابخانه ای و روش پردازش آن توصیفی تحلیلی است درصدد است تا با بیان برخی از مهم ترین مؤلفه های اجتماعی شهر یزد در زمان پهلوی دوم، تأثیرگذاری آنها در فرهنگ دینی مردم شهر یزد را نشان دهد.
۴۸۷.

بررسی تحلیلی عملکرد دولت پهلوی در سربازگیری و نظام وظیفه اجباری ایل بختیاری (1304-1320ش/1925-1941م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 212 - 248

کلیدواژه‌ها: دوره پهلوی سربازگیری نظام وظیفه اجباری ایل بختیاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۲
حضور فعالانه ایلات و عشایر در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران، یکی از مهم ترین مسائل تاریخ ایران است. این نقش آفرینی آنها در دوره پهلوی و به ویژه سیاست های رضاشاه با مشکلاتی روبه رو شد که زیست ایلات و عشایر را به چالش کشید و آنها را در وضعیت ویژه ای قرار داد. دولت پهلوی در سه پروژه دولت سازی، ملت سازی، و مدرن سازی با ایلات و عشایر درگیر شد و درصدد شکل دادن به نوع خاصی از هویت ملی مطابق با الگوهای غربی برآمد. سربازگیری و خدمت نظام وظیفه اجباری، بخشی از تلاش های گسترده تر رضاشاه برای تمرکز قدرت و ترویج ناسیونالیسم بود. این سیاست با مقاومت اقشار مختلف جامعه ازجمله ایل بختیاری که آن را نقض حقوق و در تعارض منافع خود می دانستند، مواجه شد. براین اساس، پژوهش حاضر درصدد پاسخ  به این سؤال است که  مشکلات و چالش های سربازی و نظام وظیفه اجباری در ایل بختیاری در دوره پهلوی چه بود و چه نتایجی در پی داشت؟ نتایج پژوهش نشان می دهد اجرای قانون نظام وظیفه اجباری در ایل بختیاری مشکلات مهم انسانی و فرهنگی، طبیعی و جغرافیایی و مدیریتی و حتی اعتباری و مالی داشته است. این مشکلات اگرچه اجرای این قانون را در ایل بختیاری کُند و زمان بر نمود اما تا پایان دوره پادشاهی رضاشاه مورد تأکید حاکمیت بود. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و براساس منابع تاریخی، روزنامه ها و اسناد و مدارک آرشیوی به این موضوع می پردازد. 
۴۸۸.

جایگاه سید علی اکبر بحرینی در سپهر سیاسی ایران دوران مظفر الدین شاه قاجار(ح:1313-1324 ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ 132 - 154

کلیدواژه‌ها: مظفرالدین شاه سید علی اکبربحرینی دینداری دینداری عامیانه استخاره سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
سلاطین قاجاری از جمله حکمرانان ایران بودند که با برقراری ارتباطات نزدیک با علما و وعاظ دین، سعی در کسب هرچه بیشتر مشروعیت مردمی و مقبولیت عمومی داشتند. بررسی زندگی و احوال شاهان قاجار نشان می دهد که هر یک از آن ها به نوبه خود با یک یا چند تن از عالمان یا وعاظ زمان خویش ارتباط نزدیکی داشتند. مظفرالدین شاه (ح: ۱۳۱۳-۱۳۲۴ ق.) نیز از این قاعده مستثنی نبود و به سید علی اکبر بحرینی بسیار علاقه و بلکه ارادت داشت. این ارتباط، ضمن دلالت بر توجه شاه به مذهب و ظواهر آن، زمینه تأثیرگذاری سید را نیز در سپهر سیاسی ایران آن روز فراهم می آورد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی این موضوع است که آیا با مطالعه زندگی سید علی اکبر بحرینی می توان به نقش پیدا و ناپیدای افرادی با شهرت کمتر اما مؤثر در تصمیم سازی های عهد مظفری دست یافت. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی تاریخی و با هدف بازشناسی و واکاوی یکی از عناصر مؤثر، و در عین حال کمتر مورد توجه قرار گرفته، در دربار مظفری، به گزارش برخی از نمونه ها به تأثیر او در سیاست ورزی آن دوران می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بحرینی، با وجود اینکه از افراد مشهور آن زمان نبود، اما با گذشت زمان و نزدیکی به شاه و نیز رجال دربار، از جمله صدراعظم، موفق شد نفوذ کلام و در نتیجه قدرت اقتصادی فراوانی برای خود به دست آورد.
۴۸۹.

تبیین و تحلیل الگوهای سیاست عربی اردشیر بابکان و شاپور یکم و تداوم آن در دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ 183 - 207

کلیدواژه‌ها: ایران امپراتوری ساسانی اردشیر بابکان شاپور یکُم سیاست عربی حیره الحضر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
با تشکیل شاهنشاهی ساسانی (224 م.) مناسبات اعراب با جهان ایرانی وارد مرحله تازه ای شد. اردشیر بابکان مؤسس این سلسله به تسخیر برخی از مناطق و شاهزاده نشین های عربی نظیر میشان پرداخت و در خاک بحرین واقع در کرانه های جنوبی خلیج فارس پیشروی کرد. جانشین وی شاپور یکم نیز با تداوم سیاست جهان گشایی سلف خود، شاهزاده نشین فتح ناشدنی الحضر را به زانو درآورد و به مناسبات مساعد با دولت عربی حیره در شمال شبه جزیره عربی ادامه داد. ارتباطات و روابط این دو فرمانروا با اعراب با توجه به اهدافی صورت گرفت که تا آخرین روزهای حیات سلسله ساسانی پابرجا ماند. به همین سبب شیوه برخورد بسیاری از شاهان بعدی این دودمان با طوایف و دولت های عربی در مواردی برگرفته از همان الگوی ارتباطی اردشیر و شاپور بود. این پژوهش بر آن است با بهره گیری از منابع مکتوب و شیوه پژوهش توصیفی،تحلیلی؛ پس از تبیین و تشریح روابط اردشیر بابکان و شاپور یکم با اعراب، درستی این فرضیه را نیز در بوته آزمایش قرار دهد، به ویژه آن که تحقیق در باب مناسبات شاهنشاهی ساسانی در زمان فرمانروایی نخستین شاهان این سلسله، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
۴۹۰.

بررسی تأثیرات گفتمان نظام حاکمیتی ایران و عراق در تداوم جنگ تحمیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲ 207 - 239

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی جنگ تحمیلی گفتمان حاکمیتی صدور انقلاب اسلام گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
برخی کارشناسان و حتی فرماندهان جنگ، براین باورند که ایران می باید بعد از فتح خرمشهر در سال1361 شرایطی مثل قطعنامه 598 را می پذیرفت و به جنگ خاتمه می داد؛ زیرا با فتح خرمشهر و عقب نشینی عراق به مرزهای اولیه این امکان محقق شده بود و ایران می توانست با یک مانور سیاسی جنگ را تمام کند. اما چرا این امر اتفاق نیفتاد و جنگ ادامه پیدا کرد، پرسشی است که در این پژوهش براساس تحلیل گفتمان نظام حاکمیتی دو کشور ایران و عراق به آن پرداخته خواهد شد. مدعای مطرح شده در پژوهش حاضر به عدم تحقق خواسته ها و اهداف طرفین درگیردر جنگ تأکید دارد. پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به ﺗﺮﺳیﻢ و تفسیر ﻓﻀﺎی گفتمانی ﺣﺎکﻢ ﺑﺮکﺸﻮر ایﺮان در مقطع ﺟﻨﮓ بعد از فتح خرمشهر خواهد پرداخت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که دﻻیل تداوم ﺟﻨﮓ بعد از فتح خرمشهر در خرداد 1361، حاصل تغییرات در نظام گفتمان حاکمیتی ایران از ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺼﻠﺤﺖﮔﺮای اﺳﻼﻣی به گفتمان آرﻣﺎن ﮔﺮایی ارزشﻣﺤﻮر مبتنی بر مباحث ایدئولوژیک و اعتقادی بوده است. شیوه جمع آوری اطلاعات و داده های تحقیق نیز روش پژوهش در منابع اسنادی وکتابخانه ای است.
۴۹۱.

بررسی تأثیر تجارت مروارید خلیج فارس در شکل گیری صلح دائم دریایی میان شیوخ عرب و بریتانیا در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ 155 - 179

کلیدواژه‌ها: بریتانیا تجارت مروارید خلیج فارس شیوخ عرب صلح دریایی قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
تجارت مروارید پرسودترین کالای تجاری در خلیج فارس، تا پیش از اکتشاف نفت بود. بریتانیا در عصر قاجار سهم عمده ای در تجارت مروارید داشت. ازاین رو تلاش داشت امنیت این حوزه را به منظور تسهیل تجارت مروارید تأمین سازد. در این راستا به مقابله با درگیری های قبایل عرب و دزدی دریایی پرداخت و با عقد قراردادهایی، آن ها را به در پیش گرفتن رویه مسالمت جویانه وادار نمود. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است که با روش تاریخی و رویکرد توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای و اسنادی، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که تجارت مروارید چه تأثیری بر ایجاد صلح دائم توسط بریتانیا در خلیج فارس داشت؟ براساس یافته های تحقیق، بروز ناآرامی و جنگ میان قبایل عرب منطقه و دزدی های دریایی باعث ایجاد اختلال در تجارت مروارید در خلیج فارس شد. بریتانیا که از این تجارت سود هنگفتی به دست می آورد، به منظور برقراری امنیت با ترکیبی از اعمال فشار و جلب رضایتِ شیوخ عرب، در ابتدا تنها در فصول صید و تجارت مروارید، اقدام به ایجاد آتش بس نمود و سپس با انعقاد قرارداد صلح دائم به ناامنی ها و درگیری ها در خلیج فارس خاتمه داد. در این میان، شیوخ عرب که از تجارت مروارید سود فراوانی کسب می کردند، با قرارداد صلح دائم موافقت نمودند. بدین ترتیب مهم ترین یافته این تحقیق تأثیر مستقیم تجارت مروارید بر شکل گیری قرارداد صلح دائم میان شیوخ عرب و بریتانیا بود که درنهایت به تسلط بریتانیا بر خلیج فارس و شکل گیری شیخ نشین ها در حاشیه جنوبی خلیج فارس منجر شد.
۴۹۲.

فلسفه و مفهوم نبردِ مقدس در بهگودگیتا از دیدگاه ابوالاعلی مودودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۳۰) 17 - 29

کلیدواژه‌ها: بهگود گیتا نبرد مقدس ابوالاعلی مودودی هندوئیسم اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : 0
در آغاز قرن بیستم، جامعه ی شبه قاره هند دچار سیاست زدگی در نحوه ی استدلالات دینی بود. این امر منجر به ظهور جنبش های جهادی و افراطی میان مسلمانان و هندوان در این منطقه گردید. از مهمترین عناصری که در این جنبش ها مورد توجه قرار گرفت، مفهوم جهاد یا نبرد مقدس است. ابوالاعلی مودودی از جمله اندیشمندان مسلمان بود که در دفاع از اسلام و علیه هندوئیسم به تحریر کتاب «الجهاد فی الاسلام» با محوریت نبرد مقدس پرداخت. وی بخش هایی از کتاب را به فلسفه نبرد در متون هندویی مانند کتاب بهگودگیتا  اختصاص داد. در پژوهش حاضر، این سوال مطرح است که مودودی، فلسفه نبرد مقدس در بهگودگیتا را چگونه ارزیابی کرده است. با استفاده از فرضیه ی نبرد عادلانه و روش توصیفی-تحلیلی به این مدعا پرداخته شده است که خوانش مودودی در تفسیر فلسفه و مفهوم نبرد مقدس در بهگودگیتا تنها با تکیه بر مفهوم تناسخ در آیین هندو بوده و بر این اساس به این نتیجه رسیده که بهگودگیتا در تشریح نبرد مقدس به اباحی گری کشیده شده است. این پژوهش به این دستاورد دست یافته که فلسفه و مفهوم نبرد مقدس در متن بهگودگیتا به منظور عبور طبقه کشاتریا از سنن اجتماعی به سوی قوانین و سنن الهی بوده است.
۴۹۳.

تحلیل نقادانه مرمت کتیبه معرق سنگ و کاشی خدایخانه مسجد عتیق شیراز با تأکید بر اصالت فرم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ ۲۸۷-۲۵۷

کلیدواژه‌ها: مسجد عتیق شیراز کتیبه مرمت اصالت مبانی نظری تحلیل نقادانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۶۱
مسجد عتیق شیراز از مساجد تاریخی ایران است و دارای تزئینات منحصربه فردی ازجمله کتیبه معرق سنگ و کاشی خدایخانه است که توسط «پیر یحیی صوفی» از خوشنویسان به نام قرن هشتم هجری قمری نوشته شده است. این کتیبه با توجه به منابع تاریخی، بارها بازسازی شده، اما در این کتیبه برخی از موارد با مرمت هایی مواجه هستند که بدون رعایت اسلوب نگارش کتیبه اصلی، کتیبه موردنظر بازسازی شده است که باعث خدشه وارد کردن به اصالت اثر تاریخی و منجر به بروز اشتباه شده است؛ برای این اساس، پرسش های پژوهش عبارتنداز: در بازسازی های انجام شده برروی کتیبه معرق سنگ و کاشی خدایخانه مسجد عتیق شیراز تا چه میزان به موضوع اصالت و ممانعت از جعل کتیبه توجه شده است؟ در بازسازی کتیبه معرق سنگ و کاشی خدایخانه مسجد عتیق شیراز مرمتگر تا چه میزان اصول کتیبه نویسی پیر یحیی صوفی را رعایت کرده است؟ در راستای پاسخ به پرسش های مطرح شده در این پژوهش، به بررسی بخش های بازسازی شده کتیبه معرق خدایخانه پرداخته شده است. بخش های مرمتی بازبینی شدند و با دیگر آثار پیریحیی صوفی مقایسه گردید. روش پژوهش، از نوع پژوهش های کیفی، گردآوری مبتنی بر مطالعات کتابخانه ایی و میدانی و روش مطالعه داده ها تطبیقی و تحلیلی است. نتایج یافته ها، نشان دهنده این موضوع است که در بازسازی کتیبه معرق برخی بخش ها ، تفاوت هایی با خط پیر یحیی صوفی وجود دارد؛ این مسئله نشان دهنده عدم شناخت کتیبه از نظر ساختاری و یا رویکرد سلیقه ای در مرمت کتیبه و مداخله افراطی در مرمت کتیبه ها که باعث خدشه وارد نمودن به اصالت اثر موردنظر است.
۴۹۴.

اولین فولکلوریست آذربایجان – بابا کوهی باکوو ی

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵ 80 - 106

کلیدواژه‌ها: ابا کوهی باکوی حلاج منصور مطالعات فولکلور آذربایجان قرن 10-11

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۵۰
در آذربایجان در زمینه جمع آوری و انتشار متون فولکلور کارهای زیادی انجام شده است. با این حال، تحقیقات بسیار کمی در مورد اولین فولکلورهای ما و فعالیت های آنها انجام شده است. اگرچه در مورد خلاقیت های علمی و هنری باباکوهی باکوی تحقیقات گسترده ای صورت گرفته است، اما فعالیت فولکلور او به دلایلی نادیده گرفته شده است. با این حال بسیاری از آثار او را می توان اولین نمونه مطالعات فولکلور ما دانست. اگرچه این آثار به زبان عربی نوشته شده بود، اما بابا کوهی باکوی بصورت حرفه ای ، متون فولکلوریک را جمع آوری کرده، اطلاعات گسترده ای در مورد راویان ارائه می کرد و گاه نیز تاریخچه ای را که جمع آوری و نوشته بود نشان می داد. نمونه آن اثر «بدایه حال الحلاج » است که از آنجا درمی یابیم که بابا کوهی باکوی حقانیت متفکر بزرگ صوفی منصور حلاج (858-م921) را در حالی که در شهر بود، روایت کرده است. روایات گردآوری شده توسط بابا کوهی باکوی اولین و حتی بسیار ارزشمند در عالم علم درباره منصور حلاج به شمار می رود. این اثر از منظر تاریخ فولکلور ما ارزشمند است زیرا نکاتی در مورد اینکه توسط چه کسی، کجا و چه زمانی جمع آوری شده است وجود دارد.
۴۹۵.

انسان نالِدی: بینش های جدید درباره شجره نامه پیچیده انسان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱ 1 - 17

کلیدواژه‌ها: انسان نالدی انسان نما تدفین حکاکی دیرین انسان شناسی باستان شناسی پیش ازتاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۴۸
قطعات اسکلتی سنگواره شده نشان می دهد خانواده انسان نماها در حدود هفت میلیون سال پیش وجود داشته اند. در طی سال های گذشته سابقه سنگواره ای انسان های اولیه و استرالوپیته کوس ها به سرعت افزایش یافته است و این شواهد انباشته دیدگاه ما را درباره پیدایش جنسمان تغییر داده است. ساختار غار رایزینگ استار، بخشی از محوطه میراث جهانی گهواره بشریت در آفریقای جنوبی، برای سال ها توسط غارنوردان مورد کاوش قرار گرفته بود، ولی به هیچ سنگواره ای از آنجا اشاره نشده بود. این موضوع در سپتامبر 2013 (اوایل پاییز ۱۳۹۲) تغییر کرد، زمانی که دو غارنورد آفریقای جنوبی، نخستین استخوان های سنگواره ای شناخته شده از چیزی را که اکنون انسان نالدی نامیده می شود، در آن یافتند. مجموعه نالدی غنی ترین مجموعه از انسان نماهایی است که تا به حال در آفریقا کشف شده است. انسان نالدی به همان اندازه که دانش ما را ارتقاء می دهد، پیچیدگی شجره نامه انسان و ناآگاهی ما درباره انسان باستانی را نیز برجسته می کند. در این پژوهش تلاش بر آن شده تا با کمک تازه ترین یافته ها و داده ها، پژوهشگران پارسی زبان را با این گونه انسانی آشنا کنیم. عرصه ورودمان کتابخانه ای و روش پژوهش اسنادی است. نخست درباره کشف و شناسایی این گونه انسانی سخن خواهیم گفت و در ادامه به بررسی ریخت شناسی او در مقایسه با دیگر گونه های انسانی می پردازیم. انجام تدفین توسط انسان نالدی را از نظر می گذرانیم و سرانجام حکاکی های منتسب به او را بحث و بررسی خواهیم کرد. بی شک آگاهی از این اکتشافات تازه که نور بیشتری بر خاستگاه انسان ها می تاباند، ما را در فهم درست درخت تبارزایی انسان و پیچیدگی آن یاری رسان خواهد بود.
۴۹۶.

A Cylindrical Seal from Susa IVA(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۴, Issue ۷, July ۲۰۲۴ 37 - 45

کلیدواژه‌ها: cylindrical seal Susa Iconography Susa IVA

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۴۴
In archaeological finds, seals are generally considered as one of the most important data bearing important economic, political and even artistic information of relevant time periods. Moreover, the iconography of seals plays an informative role to explore the main characteristics of seals or sealing in order to better understand the social, economic or even the administrative contexts of the societies to which they belonged to. Different styles in the different space and times are known in terms of pictography that can help researchers understand the characteristics of a time period better in the absence of sufficient information. The ancient city of Susa with a rich collection of seals related to different historical-cultural periods is one of the most important ancient sites in Iran which have been used as clues to decipher or interpret that can guide researchers in the stylistics and iconology of seals from its neighboring areas. The cylindrical seal No. 1841 has been registered in the catalogue of the National Museum of Iran with an “unknown” location. The similarity of the image engraved on this seal to those found on seals obtained from Susa was the reason the author came up with this article in order to introducethe seal and specify iconography and stylistics and finally its date and origin with a comparative study. The present study tries to answer the research questions: “What style and time period can be considered for the iconography of the cylindrical seal in the National Museum?” and “Is it possible to prove that it belongs to the city of Susa according to the iconography of the image of the relevant seal?” Studies that have been conducted with the comparative method and with the approach of the image analysis, the IVA style of Susa is considered for it leading to the conclusion that this seal probably belonged to Susa itself.
۴۹۷.

تحلیلی بر وجه تسمیه و مرزهای آذربایجان باستانی

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 157 - 172

کلیدواژه‌ها: آذربایجان وجه تسمیه مرزها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۹۴
در این مقاله در خصوص ماهیت سرزمینی و اتنیکی آذربایجان باستانی بحث شده و ادعاهای مربوط به نام و معنای کلمه آذربایجان بحث شده است.   با توجه به سوابق و رویه مرسوم در آذربایجان که اسامی اماکن عمدتاً بر پایه نام های قومی استوار است کلمه آذربایجان از آس ها مشتق شده است. در این مقاله به حدود آذربایجان تاریخی قبل از میلاد و بعد از میلاد نیز اشاراتی شده است.
۴۹۸.

بررسی سرپوش زنان کُرد، ترک و ترکمن شمال خراسان در سده اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۸ 23 - 61

کلیدواژه‌ها: سرپوش زنان شمال خراسان کردها ترک ها ترکمن ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۳۹
یکی از نمادهای فرهنگی هر قومی، تن پوش آنان است که از این میان، سرپوش مشخّص ترین آن هاست. منطقه شمال خراسان به علّت سکونت اقوام گوناگون کُرد، ترک و ترکمن از تنوّع فرهنگی خاصی برخوردار است. این تنوع در پوشش مردان و زنان منطقه اثر گذاشته و نمود یافته است. مقاله حاضر با توجّه به گوناگونی اقوامِ منطقه و اهمیّت آن ، درصدد مطالعه، مقایسه و بررسی وجوه اشتراک و افتراق سرپوش زنان کُرد، ترک و ترکمن است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی با استفاده از شیوه گردآوری کتابخانه ای است. در صورت لزوم به مشاهده پرداخته و با افراد آگاه در زمینه پوشاک، مصاحبه انجام شده است. نتیجه بررسی کتاب ها، پژوهش ها و مصاحبه های شفاهی، نشانگر تنوّعِ سرپوش زنان اقوام گوناگون در شمال خراسان با نام های خاص محلی است. هر سه قوم معمولاً از شال و عرقچین با طرح های منقّش و رنگ های شاد، به ویژه رنگ قرمز استفاده می کنند. برخی از سرپوش ها همچون دیکلیجک (تبرلیک) بیشتر توسط ترکمن ها به کار می رود و یا لیچک را یک طایفه از کُردها می پوشند. پژوهش همچنین مشخص کرد در سال های اخیر با توجه به ارتباط بیشتر میان اقوام و تبادل فرهنگ ها شباهت بیشتری در سرپوش اقوام دیده می شود و تفاوت بین سرپوش ها بیشتر از نظر نوع تزئین و نام آن هاست.
۴۹۹.

تبارشناسی و بررسی سیر تحول معنایی واژه فارسی «نمارق» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 505 - 526

کلیدواژه‌ها: نمارق بالش پشتی تبارشناسی کاربست تاریخی معرب فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۶۹
زمینه/هدف: هیچ زبان زنده ای در دنیا وجود ندارد که کلماتی از زبان های دیگر به آن راه نیافته باشد. زبان عربی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و وام دار زبان های دیگر از جمله زبان فارسی است؛ زیرا تعدادی از کلمات آن زبان در قرآن کریم به کار رفته است. یکی از این کلمات، واژه «نمارق» است که یک مرتبه در آی ه 15 سوره غاشیه به کار رفته است. عالمان لغت درباره ریشه، خاستگاه و اصالت آن دیدگاه یک سانی ندارند. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که فهم ریشه و معنای این کلمات تأثیر زیادی بر فهم و درک کلام الهی دارد. روش/رویکرد: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که معنا و مفهوم «نمارق» در قرآن چیست؟ اصل این واژه چیست و سیر تحول معنایی آن در زبان عربی کدام است؟ یافته ها/نتایج: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کلمه «نمارق»، از واژه های فارسی اصیل است که پس از تعریب و قلب، به زبان عربی راه یافته، در اشعار و روایات و در قرآن کریم به کار رفته است. این واژه، جمع کلمه «نمرق» و دارای اصالت فارسی است؛ زیرا در زبان ایران باستان، کلمه «نمر: "namr"» به معنای نرم وجود داشته و بعدها به «نرم» و «نرمک» تغییر یافته است. توضیح این که واژه نرمک ابتدا به دلیل تعریب به نرمَق، تبدیل شده و با گذشت زمان و در اثر فرایند قلب، به شکل «نمرق» درآمده است. معنای این واژه را لغت نویسان و مفسران بالش، پشتی و تکیه گاهی که بر زین اسب قرار داده می شود، بیان نموده اند.
۵۰۰.

مسئله های هستی شناختی و معرفت شناختی نگارش تاریخ انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 82 - 109

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی انقلاب معرفت شناسی تاریخی انقلاب تاریخ ناهم سو و چندقطبی تاریخ نگاری آشتی ناپذیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۱۱۸
انقلاب اسلامی همچون همه انقلاب ها، پدیده ای چندلایه، چندساحتی و بسیار پیچیده است و تاریخ نگاری آن به دلیل نقش آفرینی دین و رهبران دینی و نیز شعارها، آرمان ها و فرایندهای متفاوتی که پشت سر نهاده است، از دیگر انقلاب ها دشوارتر و مناقشه آمیزتر است. به باور نگارنده دشواری ها و پیچیدگی های تاریخ نگاری انقلاب اسلامی را می توان به چهار دسته هستی شناسی، معرفت شناسی، روش شناسی و منبع شناسی تقسیم بندی کرد. این مقاله صرفاً به پاره ای از دشواری های هستی شناسانه و معرفت شناسانه تاریخی انقلاب می پردازد و مسائل روش شناسانه و منبع شناسانه انقلاب را به پژوهش دیگری می سپارد. بنابراین، پرسش اصلی این است که شاخص ترین مسئله های هستی شناسانه و پیچیدگی های معرفت شناسانه تاریخ انقلاب اسلامی کدام اند؟ مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه رهیافت کلان نگر تاریخی که در اینجا جایگزین نگرش های جزئی نگر شده است، می کوشد مهم ترین مسئله های هستی شناختی و معرفت شناختی تاریخ انقلاب را نشان دهد. براساس نتایج پژوهش، انقلاب اسلامی همانند همه انقلاب ها باتوجه به گسست، تنش و برخورد شدیدی که در حیات اجتماعی سیاسی ایرانیان پدید آورد به قطب بندی ها، دودستگی های نخبگان و جامعه، چالش های اجتماعی اقتصادی، کشاکش روایت ها و سرانجام به تاریخ نگاری آشتی ناپذیر در ایران انجامید. ازآنجاکه انقلاب اسلامی هنوز یک جریان زنده و یک فرایند جاری است، همچنان درهم تنیدگی قدرت و حقیقت را در عرصه تاریخ نویسی در پی دارد و به خوانش های ناهمسان از تاریخ انقلاب، آرمان های انقلاب و جنگ روایت های پساانقلابی می انجامد و موجب می شود پیچیدگی ها و دشواری های نگارش تاریخ انقلاب همچنان ادامه یابد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان