داده های ثبتی

ساخت جدول عُمر در جمعیّت های واقعی نیازمند داده های توزیع مرگ به تفکیک سن و جنس است. پوشش ناقص داده های تولیدشده در سازمان ثبت احوال کشور، اطّلاعات کافی برای محاسبه ی میزان های مرگ ومیر و ساخت جدول عُمر ملّی را بدون هرگونه ارزیابی و تصحیح فراهم نمی سازد. هدف از این مقاله، برآورد سطح پوشش ثبت جاری فوت و ساخت جدول های عُمر مستقیم ملّی و استانی برای جمعیّت ایران است. روش پژوهش، اسنادی و از رویکرد مقطعی برای تحلیل داده ها استفاده شد. داده های جمعیّت و مرگ به ترتیب از پایگاه داده های مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال گِردآوری و اقتباس شد. جمعیّت آماری همه ی استان های کشور در سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 است. نتایج نشان داد که در دوره ی 1395-1390، پوشش ثبت جاری فوت مردان و زنان در کشور به ترتیب 86 درصد و 75 درصد بوده است. بر پایه ی این بررسی، هر مولود زنده به دنیا آمده در کشور در فاصله ی سال های 1395-1390، به شرط ثابت ماندن شرایط زیست، اگر پسر باشد انتظار می رود حدود 8/72 سال و اگر دختر باشد حدود 6/74 سال عُمر کند. استان سیستان و بلوچستان، از لحاظ میزان پوشش ثبت فوت و مقدار امید زندگی در بدو تولّد، پایین ترین جایگاه را در میان استان های کشور دارد.

در آبان 1395 جمعیت استان خراسان شمالی براساس سرشماری سال 1390 و بر پایه داده های ثبتی، 942659 نفر برآورد شده بود که پس از انتشار اطلاعات سرشماری 1395 و گزارشهای مهاجرت، اختلاف چشمگیری میان جمعیت برآورد شده و سرشماری مشاهده می شد. درحالیکه طی سالهای 1390 لغایت 1395 استان با میزان موالید ثبت شده بالا، جزء استانهای برتر کشور به شمار می رفت و در گزارش مرکز آمار ایران، در سال 1395 استان خراسان شمالی با میزان باروری 2.84 فرزند به ازای هر زن، سومین استان کشور معرفی شده است. به همین منظور در این مقاله تحلیلی بر مقایسه جمعیت استان در سرشماری 1395 و1390 و برآوردهای جمعیتی بر پایه داده های ثبتی از روش معادله توازن صورت گرفته است که در نهایت کم شماری برای سال 1395 تائید و با نگاهی به هرم سنی طی دو سرشماری متوالی، با احتساب مهاجرت، کم شماری در گروه سنی 15-19 ساله و 20-24 ساله مردان و گروه سنی 15-34 ساله زنان، غیرقابل اغماض می باشد. همچنین در ارزیابی سرشماریهای سال1390 و 1395 با استفاده از نسبت جنسی به تفکیک سن، درگروه های سنی شناسایی شده تغییراتی متفاوت با سایر گروه های سنی پدیدار شده است که تائیدی بر وجود اشتباهات پوششی در سرشماری سال 1395 می باشد.

عنصر جمعیت، یکی از مولفه های اساسی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هر جامعه می باشد که می تواند در زمینه تحکیم امنیت داخلی و خارجی منطقه نقش تعیین کننده ای ایفا نموده و به عنوان یک راهبرد اساسی مطرح گردد. افزایش موالید طی دهه 60 و کاهش آن پس از اجرای سیاست های تحدید جمعیت از سال 1370 سبب گردیده تا هرم سنی استان خراسان شمالی و کشور از فرم متعادل خود خارج و کاهش آهنگ رشد جمعیت را طی سال های اخیر شاهد باشیم. با توجه به هرم سنی استان مطابق داده های سرشماری سال 1390 و 1395، کاهش جمعیت گروه های سنی در معرض ازدواج یکی از دلایل اصلی کاهش تعداد وقایع ازدواج ثبتی و به تبع کاهش موالید در سال های اخیر محسوب می گردد. افزایش امید زندگی و طول عمر به سبب رشد شاخص های بهداشتی و رفاهی، آموزشی و اقتصادی و ساختار غیر متعارف هرم سنی، تنظیم سیاست های جمعیتی مناسب جهت جلوگیری از بحران سالمندی را گوشزد می کند که باید قبل از استقرار کامل سالخوردگی، برنامه ریزی شود، یعنی زمانی که هنوز جامعه تا سالمند شدن کامل فاصله دارد. اهمیت مقوله سالمندی و مخاطرات احتمالی آن سبب گردیده تا در این مقاله تحلیلی به تبیین موضوع سالمندی و مشخصه های آن و روند شکل گیری سالمندی در جامعه با مقایسه هرم سنی جمعیت استان خراسان شمالی و داده های ثبتی ولادت و وفات ثبت شده طی دهه اخیر، بپردازیم و با شناخت و آگاهی کافی نسبت به موضوع سالمندی در استان و پیش بینی فرایند آتی آن، راهکارها و پیشنهاداتی برای عبور موفقیت آمیز از این چالش ارائه نماییم.