مقام معظم رهبری

مسأله: سخنان آیت الله خامنه ای مملو از آیات قرآنی است و این خصیصه از دیرباز با بیانات ایشان گره خورده است. از این رو بازشناسی، تفسیر و تحلیل استنادات قرآنی مقام معظم رهبری، مهم به نظر می رسد و یکی از مهم ترین عواملی که می تواند ما را در فهم اندیشه دفاعی ایشان یاری دهد، استنادات قرآنی ایشان در مسائل مربوط به جنگ و جهاد است. بنابراین، پژوهش حاضر تلاش دارد تا کنش های گفتاری در استنادات قرآنی مقام معظم رهبری را با تأکید بر آیات جنگ و جهاد، تحلیل کند و به این پرسش ها پاسخ دهد که بر مبنای الگوی کنش گفتار جان سرل، مقام معظم رهبری از چه گونه های کنش گفتاری استفاده کردند؟ و از تحلیل فراوانی و بسامد این کنش ها چه نتایجی حاصل می شود؟ روش پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش کمی و کیفی بررسی و تحلیل شده است. یافته ها: کنش اظهاری با بیشترین فراوانی35.55 درصد و پس از آن کنش گفتاری ترغیبی با 33.33 درصد و در رتبه سوم کنش تعهدی با 13.33 درصد و کنش گفتاری عاطفی با 8.88 درصد و در نهایت کنش اعلامی با 8.88 درصد، کمترین فراوانی را در بین کنش های گفتاری مقام معظم رهبری به خود اختصاص دادند. بیشترین کنش غیرمستقیم، مربوط به کنش ترغیبی است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که با توجه به فراوانی کنش اظهاری در بین کنش های گفتاری رهبری، ایشان درصدد بودند، تا در طی حوادث مهم پیش آمده پس از رحلت امام، بیشتر به تشریح اوضاع و روشنگری و آگاه کردن مردم و سپس اقدام به ترغیب مردم در هنگام هجوم به میهن و دفاع از آن نمایند.

تربیت دینی از مؤلفه هایی است که در زندگی فردی و اجتماعی انسان تأثیرات بسزایی دارد که برای محقق شدن آن، لازم است از رهنمودهای استادی که خود طی این مسیر کرده باشد و از مفاهیم دینی و وحیانی درک درست و صحیحی داشته باشد، استفاده نمود. از جمله کسانی که این قابلیت و توانایی را دارد، مقام معظم رهبری است که در زمینه تربیت دینی جوانان، رهنمودها و دیدگاه هایی از ایشان وجود دارد که لازم است مورد استخراج قرار گرفته شوند، این نوشتار به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، رهنمودهای ایشان در مورد زمینه های تربیت دینی جوانان را که شامل، تصرف کردن در دل جوانان، انتقال دادن تجربیات به آنها، آماده کردن خوراک فکری دینی برای آنها، تأثیر گذاشتن معلم بر ایشان، احیا کردن هویت اسلامی و دینی آنان، توجه به سؤالات و شبهات آنها و در آخر فعال بودن مسجد برای تحقق این امر را استخراج نموده است.

یکی از معضلات مهم نظام بانکی در ایران، تاخیر تادیه بدهی مشتریان در معاملات مدت دار است. پرداخت دیون و بدهی ها در زمان مقرر اگر چه وظیفه ای قانونی است، اما در یک جامعه اسلامی، وظیفه ای دینی و اخلاقی نیز محسوب می شود. نظام بانکی برای اطمینان از وصول به موقع مطالبات، از روش های متعددی بهره می گیرد. یکی از این روش ها، که در زمینه مشروعیت آن اختلافات زیادی بین فقها و کارشناسان بانک داری اسلامی وجود دارد، اخذ جریمه تاخیر تادیه در قالب وجه التزام به صورت شرط ضمن عقد در عقود بانکی است. این روش به زعم برخی اندیشمندان اسلامی، مخالف با موازین شرعی و از نظر گروهی دیگر، راهکاری صحیح و مشروع برای حل معضل یاد شده است. این رساله با روش کتابخانه ای و اسنادی درصدد تبیین تحلیل فقهی جریمه تأخیر تادیه در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر نظر فقهی مقام معظم رهبری بوده، و با توجه به مطالب مطرح می توان گفت: جریمه تأخیر تادیه در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران، از مصادیق منافع غیر مستوفات است که مقام معظم رهبری هم جریمه تأخیر تأدیه را نسبت به بانک ها مجاز برمی شمارد. بر اساس نظر فقهای شورای نگهبان نیز، ربای معاملی، قرضی و جاهلی، شامل شرط جریمه تأخیر نمی شود. درباره حکم شرعی دریافت جریمه دیرکرد از مشتریان متخلف مابین فقهای اسلامی دو دیدگاه وجود دارد برخی از فقیهان قائل به مشروعیت و برخی قائل به عدم مشروعیت شده اند. مقام معظم رهبری در

تربیت دخترانه به معنای ترسیم مسیر تربیت ویژه ای برای دختران است که متناسب با نقش مادری برای آینده آنها باشد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مقایسه تربیت دخترانه در بیانات مقام معظم رهبری و سند تحول آموزش و پرورش است تا نقاط قوت و ضعف سند مشخص شوند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که در سند تحول آموزش و پرورش، خیلی مبهم بحث تربیت دخترانه مطرح شده است. اما در کلام مقام معظم رهبری می توان موارد متعددی از تبیین اهمیت جایگاه مادری در جامعه را پیدا کرد، که فهم این منزلت، موجب اشتیاق دختران برای نقش آفرینی در عرصه مادری بوده و هماهنگ با فطرت دختران در آینده نزدیک خواهد بود. در کلام مقام معظم رهبری خانه داری به عنوان عامل تربیت تبیین شده است. ایشان مادران را عامل بهشتی شدن فرزندان می دانند. علاوه بر آن، زمینه های تحقق شغل مادری را می توان به خوبی در کلام ایشان به دست آورد. ازجمله آنها ارزش گذاری ویژه به کار بانوان در منزل و افتخار نکردن به جدا کردن مادران از فرزندان می باشد. از شباهت های سند تحول و بیانات مقام معظم رهبری، متفاوت بودن نقش دختران و اهمیت مادری است. از تفاوت های سند تحول آموزش و پرورش و فرمایشات مقام معظم رهبری، تبیین دقیق نقش مادری و زمینه های مادری است.

ایجاد حکومت جهانی مهدوی در وهله اول  نیازمند تربیت و پرورش نسل مهدوی و منطبق با آرمان های جامعه مهدوی می باشد مقام معظم رهبری  به عنوان ولی امر مسلمین جهان در سخنرانی های متعدد، ویژگی ها و الزامات جامعه مطلوب مهدوی را بر شمرده اند. بر همین اساس، سخنان ایشان را می توان به عنوان منبعی ارزشمند در راستای تبیین مولفه های جامعه ی مهدوی قلمداد کرد.  پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل تربیتی مطلوب جامعه مهدوی با تکیه بر بیانات رهبری، با روش تحلیل مضمون انجام شد. جامعه ی آماری پژوهش، شامل سخنرانی های مقام معظم رهبری در خصوص مهدویت بوده و یافته ها با استفاده از نرم افزار maxqda 2020 تحلیل و مدل تربیتی استخراج گردید. در مدل یادشده شش روش تربیتی شامل (الگوگیری، تفکر، مراقبه و تزکیه، مطالعه و تحقیق، تبشیر و تذکر) به دست آمده است که هر یک از این روش ها مضامین سازنده و فرعی نیز دارند. یافته های حاصل از مدل بیانگر آن است که تربیت جامعه مهدوی در دو بعد فردی و اجتماعی اهمیت دارد؛ بنابراین گام نخست خودسازی است که شامل چهار روش (الگوگیری، مطالعه و تحقیق، مراقبه و تزکیه و تفکر) و گام دوم  ناظر بر ابعاد اجتماعی است که به دو روش تربیتی دیگر (تبشیر و تذکر) وابسته است. 

استکبارستیزی به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبریK، ریشه ای قرآنی و تاریخی دارد و به عنوان یک راهبرد کلان، در مسیر حفظ عزت و استقلال امت اسلامی مطرح می شود. این پژوهش با هدف بررسی ره آوردهای استکبارستیزی در اندیشه قرآنی امام خامنه ایK، به تبیین مبانی، ضرورت، و پیامدهای این رویکرد می پردازد. پرسش اصلی تحقیق این است که استکبارستیزی چه دستاوردهایی برای جوامع اسلامی به همراه دارد؟ فرضیه تحقیق بر این مبناست که استکبارستیزی، علاوه بر پیامدهای سیاسی و اقتصادی، آثار فرهنگی، اجتماعی و معنوی گسترده ای دارد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانه ای و بیانات مقام معظم رهبریK گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که استکبارستیزی منجر به شکسته شدن هیمنه استکبار جهانی، حمایت از مستضعفان، رهایی از سلطه پذیری، کسب استقلال سیاسی و اقتصادی، و تقویت هویت دینی و فرهنگی در جوامع اسلامی می شود. همچنین، استقلال در حوزه آموزش و توسعه علمی از دیگر دستاوردهای این رویکرد است. با توجه به آموزه های قرآنی، استکبارستیزی نه تنها یک راهبرد سیاسی، بلکه یک امر فطری، عقلانی و اعتقادی است که همواره در طول تاریخ جریان داشته و نقش اساسی در پیشبرد جوامع اسلامی ایفا می کند.

زمینه و هدف: مقام معظم رهبری امنیت اجتماعی را عدم احساس خوف و تهدید و ناامنی ازسوی مردم در محیط کار و زندگی دانسته و تأمین آن را وظیفه پلیس برشمرده است. این پژوهش با احصای شاخص های امنیت اجتماعی در بیانات مقام معظم رهبری، در تلاش است تا به تبیین وظایف فراجا در تحول و ارتقای امنیت اجتماعی بپردازد.روش:این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی با رویکرد کیفی بااستفاده از روش تحلیل محتوا است و جامعه مورد مطالعه، کلیه اسناد، مدارک و منابع مرتبط با سخنرانی های معظم له از سال 1368 تا 1401 است که در حد اشباع و به صورت هدفمند موردمطالعه قرار گرفته و در قالب مولفه و شاخص تحلیل شده است.یافته ها: درمجموع، 4 بیان از مقام معظم رهبری درخصوص امنیت اجتماعی به صورت مستقیم به دست آمده است. از دیدگاه مقام معظم رهبری، امنیت اجتماعی یعنی مردم در محیط کار و زندگی خود، احساس خوف و تهدید و ناامنی نکنند. 5 مقوله از بیانات استخراج شد که «عدم احساس ترس مردم در محیط کار و زندگی» با 3 جمله، «تضمین امنیت مال و فرزند مردم» با 6 جمله، «ممانعت از کشاندن جوانان به انحرافات اجتماعی» با 4 جمله و «مقابله با ناامن سازان جامعه» با 8 جمله بود.نتایج: مقام معظم رهبری امنیت اجتماعی را شامل امنیت در تمام محیط های اجتماعی اعم از شهر و روستا، مرزها، جاده ها، دانشگاه ها، محل کسب و کار، خیابان و مانند آن دانسته اند و تأمین آن را هم برعهده تمام دستگاه ها و سازمان ها حتی افراد خانواده ها می دانند و معتقدند که همه گی باید در این خصوص، احساس تکلیف کنند و نقش خود را شناخته و به آن عمل کنند.

وجود عوامل تقویت کننده، موجب افزایش بهره وری و تحقق اهداف سازمانی است. گرایش مدیران به معارف اسلامی، یکی از راه های ایجاد کنترل درونی در آنهاست و باعث می شود تا مدیران با توجه به باورها و ارزش های خود، اقدام به رفتار مناسب در جهت پیشبرد اهداف سازمانی کنند. این تحقیق که یک پژوهش بنیادی از نوع توصیفی- اکتشافی است، تلاش شده تا بر مبنای روش «نظریه پردازی داده بنیاد» در مطالعات علوم انسانی، از مجموعه ی بیانات رهبر معظم انقلاب ، عوامل زمینه ساز و تقویت کننده « سواد انقلاب اسلامی» برای مدیران ، متناسب با روش شناسی تحقیق و اهداف ارایه شود. تحقیق، ناظر به شناسایی و معرفی مفاهیم، مقوله ها و فرامقوله های رویش یافته از درون داده ها با استفاده از بیانات مقام معظم رهبری به صورت تمام خوانی تا رسیدن به اشباع، مورد مطالعه قرار گرفته است. از سه نوع کدگذاری (مفهوم سازی) باز، محوری، انتخابی، 84 کد و مفهوم، 24 مقوله و 6 فرامقوله به نام متغیرهای علی، محوری، مداخله گر، راهبردی، زمینه ساز و پیامدی به دست آمد. متغیرهای زمینه ساز سواد انقلاب اسلامی در مدیران و مسئولان نظام شامل معنویت گرایی، خودسازی، آخرت گرایی، اسلام گرایی و تکلیف مداری شد که «معرفت دینی» نام گرفت.

رخداد انقلاب اسلامی ایران و پیروزی آن در ایران، ظهور مجد و عظمت دوباره اسلام بود که با رهبری بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی (ره) و جانفدایی شهدای عالی مقام در این سرزمین شکل گرفت و همان گونه که در صدر اسلام پایه گذار تمدّنی نو شد، در عصر حاضر نیز شالوده تمدّن نوین اسلامی را بنیان نهاد. از طرفی عدالت که جایگاه رفیعی در آموزه های دینی داشته به گونه ای که علت بعثت انبیاء الهی معرفی شده و از شروط لازم تحقق مناصبی چون امامت و قضاوت در اسلام بوده، در نگاه رهبر معظم انقلاب به همراه مؤلفه های دیگری مانند ایمان، علم و اخلاق، از شاخصه های تمدّن نوین اسلامی معرفی شده -است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که از منظر مقام معظم رهبری، عدالت در نظام اجتماعی تمدّن نوین اسلامی چه جایگاهی دارد و مهم ترین مقدمات ایجاد آن کدام است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که تمّدن نوین اسلامی به تمامی ابعاد مختلف جسمی و روحی انسان ناظر است و بنابراین تربیت انسان های وارسته و مهذّب از دستاوردهای تمدّن نوین اسلامی است و این معنا در پایگاه اولیه اسلام در مدینیه الرسول و ظهور مجدد آن در انقلاب اسلامی به خوبی قابل ملاحظه است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از منظر رهبر معظم انقلاب عدالت کلمه مقدس فرازمانی و مکانی است که در صدر تعالیم انبیا است و به همراه علم و اخلاق و رعایت اصول دین، از مؤلفه های تشکیل تمدّن نوین اسلامی است و رابطه تنگاتنگی با آن دارد و لذا ...

زمینه/ هدف: سازمان ها در محیط پویا و رقابتی امروزی با چالش هایی مانند کمبود منابع و نیروی انسانی فنی و متخصص و متعهد مواجه اند. پژوهش حاضر باهدف دستیابی به الگوی شایستگی های کلیدی و مهارت های تخصصی دانشکاران در عصر دانش محوری مبتنی بر بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی) به عنوان یکی از زیرساخت های اصلی در جریان علمی کشور به عنوان ضامن پیشرفت کشور، صورت گرفته است. روش پژوهش: این پژوهش از نظر فلسفه و پارادایم فلسفی در قلمرو پژوهش های تفسیری و مبتنی بر تفسیر داده های کیفی شکل گرفته و از روش شناسی تحلیل مضمون و نرم افزار اطلس تی 24 برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی استفاده شده است. برای دستیابی به واحدهای تحلیل، پس از جستجوی کلیدواژه های از جمله «تجربه»، «تجارب»، «تجربیات»، «مجرب»، «مجربان»، «مجربین»، «عبرت»، «خبره»، «خبرگان»، «حافظه تاریخی» و مشقات آنها در بیان و بنان انتشاریافته از امام خامنه ای مدظله العالی، (736) واحد معنا شناسایی گردید. یافته های پژوهش: بر اساس یافته های پژوهش، (229) مضمون پایه، (40) مضمون سازمان دهنده و (4) مضمون فراگیر شامل شایستگی های شناختی، شایستگی های شخصیتی، شایستگی های رفتاری و مهارت های تخصصی استخراج گردید. در پایان، شبکه مضامین ترسیم و مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر در حوزه مدیریت تجارب ارائه گردید. نتیجه گیری: مدل شایستگی دانشکاران با توجه به بیانات مقام معظم رهبری، به طور خاص بر توسعه جامع و چندبعدی دانشکاران تاکید دارد که شامل شایستگی های عقلانی، شخصیتی، رفتاری و مهارت های تخصصی است. این مدل با توجه به اهداف فرهنگی و تمدنی ایران، تاکید بیشتری بر جنبه های رفتاری و فرهنگی دارد که می تواند به عنوان یک الگوی بومی برای توسعه دانشکاران در کشور مورد استفاده قرار گیرد. مقایسه با پژوهش های مشابه نشان می دهد که در حالی که اصول کلی شایستگی دانشکاران در سطح جهانی به رسمیت شناخته شده است، اما نیازهای فرهنگی و اجتماعی می تواند به توسعه مدل های خاص هر کشور کمک کند. اصالت/ارزش: الگوی شایستگی مطلوب دانشکاران مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت و از نظر قلمرو دارای مشابهت و از نظر منابع مورد بررسی متفاوت است. این شایستگی های دارای ویژگی نزدیکی به منابع اسلامی دست اول را دارد و از این نظر می توان منابع مورد استفاده را کلیدی دانست.

اخلاق مهم ترین بخش هر نظام فرهنگی و اجتماعی و عاملی بنیادین در هدایت و اعتلای جوامع اسلامی است. مسئله اصلی این پژوهش بررسی نظام اخلاقی در منظومه فکری مقام معظم رهبری است. دستیابی به شاخصه ها و مؤلفه های اخلاق در منظومه فکری ایشان می تواند امری در تدوین سیاست های کلان و دستیابی به الگوی پیشرفت اسلامی راهگشا باشد. بدین روی ابتدا جایگاه اخلاق در فرهنگ و تمدن اسلامی و آثار آن به مثابه اهداف بررسی شده، سپس مؤلفه «تزکیه و تهذیب» به مثابه مهم ترین اصل و درنهایت، مبانی کاربردی اخلاق در سطوح فردی، اجتماعی و حکومتی تحلیل شده است. پژوهش با بررسی بیانات مقام معظم رهبری به روش «تحلیل محتوای کیفی» انجام شده و نشان داده که اخلاق در اندیشه ایشان فراتر از یک ارزش فردی، ضرورتی اجتماعی و الزام آور برای تحقق اهداف نظام اسلامی است. اخلاق به منزله پایه عدالت اجتماعی در سطح ملی و عامل استمرار انقلاب اسلامی و بستر تحقق تمدن نوین اسلامی در سطح بین الملل معرفی شده، همچنین بر پیاده سازی اخلاق کاربردی در سبک زندگی فردی و تطبیق ارزش های اخلاقی در عرصه های اجتماعی، نظیر آموزش، سیاست و اقتصاد تأکید گردیده است.

این پژوهش با هدف واکاوی اندیشه مقام معظم رهبری در عرصه سیاست خارجی و تبیین مؤلفه های توحیدمحور آن انجام شده است. ادعای اصلی تحقیق این است که رهبر انقلاب اسلامی با ارائه چهارچوبی عمیق از سیاست مبتنی بر توحید، زمینه ای برای تحلیل و ارزیابی دقیق این رویکرد فراهم ساخته اند. پرسش اصلی مقاله این است که ساختار و مختصات نگرش توحیدمحور به سیاست خارجی از منظر ایشان چگونه تعریف می شود. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوای بیانات رهبری، داده های مرتبط را استخراج و تحلیل کرده و به بررسی الگوی سیاست خارجی توحیدمحور ایشان پرداخته است. فرضیه پژوهش بر این اصل استوار است که در اندیشه رهبری، توحیدباوری دارای نظام مندی و شاخصه های مشخصی است که در قالب یک الگوی نظری و عملی در حوزه سیاست خارجی بسط یافته است. یافته های تحقیق نشان می دهند که رهبر انقلاب اسلامی دیپلماسی را ابزاری برای تحقق اهداف توحیدی تلقی می کنند و سیاست خارجی را عرصه ای برای پیشبرد حاکمیت الهی در ساحت های اجتماعی و سیاسی می دانند. بر این اساس، سیاست خارجی توحیدمحور از دیدگاه ایشان به معنای تجلی اراده تشریعی الهی و حاکمیت باری تعالی در تمامی ابعاد سیاست خارجی است.