درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۲۱ تا ۲۴۰ مورد از کل ۱٬۹۱۱ مورد.
۲۲۱.

دور أنماط المفاجأة في کسر أفق التوقع عند المتلقي في القصص القرآني (دراسة قصص سور یوسف والقصص والکهف أنموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۵ الشتاء ۱۴۴۵ شماره ۱۱ 67 - 90

کلیدواژه‌ها: المفاجأه کسر أفق التوقع القصص القرآنی سوره یوسف سوره القصص سوره الکهف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۵
تعدّ القصه من الأسالیب المتمیزه التی وظفها القرآن الکریم للتعبیر عن المواضیع التاریخیه والتربویه السامیه ولهذا السبب تؤدی دوراً هاما فی إیصال الرساله المحمدیه إلى البشر. ومن أبرز السمات الفنیه التی تتمیز بها القصص القرآنی مقارنه بالقصص الأدبیه الحضور المتمیز لعنصر المفاجأه، حیث یمنح القصه القدره على لفت انتباه المتلقی ودفعه إلى متابعه القراءه والکشف عن المعانی الجلیله المکنون فیها. والمفاجأه حدث مباغت مفاجئ للفاعل الأساس داخل القصه أو المتلقی خارج النص، وتتجلى الأحداث المفاجئه فی کسر نمطیه سیر الأحداث. هناک طرائق فنیه لتحقیق عنصر المفاجأه للقارئ لتحریکه نحو الأحداث وتشویقه. ولذلک أنماط مختلفه منها بما یشمل مفاجأه المتلقی والفاعل الرئیس فی القصه و انکشاف سرّ المفاجآت للمتلقی وخفائه على فاعلی القصه . نظراً لأهمیه هذه العناصر والأنماط فی تسلیط الضوء على الإعجاز القرآنی معنى ومبنى وکثره المشاهد المفاجئه فی هذا الکتاب العظیم، تنوی هذه الورقه البحثیه عبر توظیف المنهج الوصفی- التحلیلی والاستعانه بکتب التفسیر المعتمده، الوصول إلى رصد تجلیات هذا العنصر ودوره فی إبانه جمالیه المعانی المتمیزه الموجوده فی مشاهد مختاره من قصص سور یوسف والقصص والکهف فضلاً عن أنماطه المختلفه ودورها فی کسر رتابه النص وإثاره انتباه المتلقی وکسر توقعه. تشیر النتائج إلى أن هذا العنصر یلعب دوراً فعالاً فی استیقاف نظر المتلقی وتحریضه على متابعه الأحداث القصصیه ومشارکته الفعاله فی تکمله أجزاء القصه بما یستتبع من تشویقه. توظیف هذا العنصر الفرید فی نوعه یزیل الستار عن القدره التعبیریه المعجزه عند الحق. المفاجأه فی القرآن الکریم جاءت على عده صور منها: مفاجأه المتلقی والفاعل الرئیس فی القصه وانکشاف سرّ المفاجآت للمتلقی وخفائه عن فاعلی القصه. وتوظیف هذه الأنماط یضفی حرکیه وحیویه على النص القرآنی ویکسر الرتابه التی یمکن أن تسیطر علیه. فالصوره الفنیه الموجوده فی مفاجأه القصص القرآنی تساعد على استحواذها على قلب المتلقی وتحریضه على متابعه الأحداث مما یسهم فی دفعها إلى منحى جدید.
۲۲۲.

نسق الفحوله المضمر في روایه "مدن الملح" لعبدالرحمن منیف (دراسه على ضوء النقد الثقافي)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۴ الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۹) ۵۷-۷۸

کلیدواژه‌ها: النقد الثقافی نسق الفحوله عبدالرحمن منیف الروایه مدن الملح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۲۰۱
یعد مفهوم النسق من المفاهیم الأساسیه التی یرتکز علیها النقد الثقافی المتعامل مع ما هو مستهلک جماهیریاً، إذ یهتم هذا النقد بالوظیفه النسقیه فی النصوص والخطابات، ویستقصی اللاوعی النصی مقوّضاً اللغه البلاغیه التی تتراوح بین تفکیک المشاکل الاجتماعیه بلغه أکادیمیه متعالیه عن الواقع وبعیده عن المشارکه فی حلحلتها، وبین الانغلاق على الجمال البلاغی دون تجاوزه وإهمال أسئله الفعل والتأثیر. وهذا النسق قد یکون فی الأغانی أو فی الأزیاء أو الحکایات والأمثال مثلما هو فی الأشعار والقصص والروایات والألحان الشعبیّه المسجّعه وغیرها من الفنون. فکل هذه العناصر یتخفى بین ثنایاها الجمالی البلاغی نسق ثقافی ثاوٍ فی المضمر، وهو لیس فی وعی الکاتب فی الغالب، لا یدرکه الناقد إلا باستخدام أدوات خاصه. ویعبر دائماً على نقیض المضمر البلاغی ومن خلاله سیبدو الحداثی رجعیاً. حاولت هذه الدراسه، بالاعتماد على المنهج الوصفی – التحلیلی وعلى ضوء النقد الثقافی الذی یبحث فی الأنساق الثقافیه المضمره، رصد وتحلیل نسق الفحوله المضمر فی روایه "مدن الملح" للروائی عبدالرحمن منیف إذ تعد الروایه من أهم النصوص الناقله للأنساق، وأیضاً تتناول بعض الأفکار والمفاهیم وطرح بعض التأمّلات. ولقد درسنا فی المحاور الفرعیه تمثلات نسق الفحوله فی هذه الروایه التی أخذت صوراً عدّه مثل: القوه، وإنجاب الذکور، ودونیه المرأه وفوقیه الرجل، والأنویه أو تضخیم الأنا. وقد توصلت الدراسه إلى مجموعه من النتائج؛ أهمها: أنّ عبدالرحمن منیف بوعی منه حینا، وعلى غفله أحیاناً، جعل نسق الفحوله وراء النسق الجمالی والأدبی، لذا لا تحتفل روایته بالمرکزی فحسب بل صار الهامش محط نظره کذلک.
۲۲۳.

دور استبدال الجمله في تماسک رساله المعاش والمعاد للجاحظ؛ علی أساس نظریه هالیدای وحسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 141 - 158

کلیدواژه‌ها: الجاحظ رساله المعاش والمعاد الاستبدال الاتساق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۵
الاستبدال فی النص معناه تعویض واستبدال عنصر لغوی بعنصر لغوی آخر. یقسم هالیدای وحسن الاستبدال إلى ثلاثه أقسام، هی: الاستبدال الاسمی، والاستبدال الفعلی، والاستبدال القولی؛ کما أنهما یقسمان الاستبدال القولی إلى ثلاثه أقسام وهی: استبدال الخطاب المنقول، الإحاله باسم الإشاره والإحاله المشترطه وبما أن الاستبدال کعنصر هام من عناصر الانسجام النصی قد أدى إلى خلق التناسق فی رساله المعاش والمعاد؛ فإننا تطرقنا إلى دراسه دور الاستبدال فی التناسق النصی فی هذه الرساله على أساس نظریه هالیدای وحسن وذلک فی منهج وصفی-تحلیلی-إحصائی. وعلیه فإنّ نتائج هذا البحث تشیر إلى أنّ للاستبدال القولی دور أهم من بین أقسام الاستبدال وکذلک بین سائر أدوات الاتساق فی رساله "المعاش والمعاد" کما أن الاستبدال عبر الخطاب المنقول، له دور أهم من بین أقسام الاستبدال القولی؛ ففی هذا النوع من الاستبدال یراجع المؤلف فی استبدال الجمل، أسلوبه فی النص وکذلک سیاق النص؛ کما أننا نشاهد نوعاً آخر من الاستبدال القولی وهو الإحاله باسم الإشاره؛ یعنی عن طریق استبدال اسمی الإشاره "هذا" و"ذلک" عن الجمل التی سبقتهما وهذا أسفر عن تناسق النص والانسجام  بین الجمل إلى جانب اتقاء التکرار المملّ فی النص وکذلک التعبیر بالإیجاز. وفی الاستبدال القولی من الإحاله المشترطه قد ذُکرت جمل لتکون مفسره لما قبلها وتسفر هکذا عن انسجام النص وتناسقه. فی الاستبدال المفسر یجد المؤلف تفسیراً للجمل السابقه عن طریق الأفعال والظروف التفسیریه  وهکذا یخلق علاقه بین جملات النص، فإن هذا النوع من الاستبدال هو  استخدم للاستدلال وکذلک  للتعبیر عن المساوات. کما أن الجمل الاستبدالیه قد رافقت الإقناع والاستدلال فی رساله المعاش والمعاد وهذا ما لعب دوراً هاماً فی الاتساق الدلالی فی النص.
۲۲۴.

دراسه بنیویه لقصیده "غارسیا لورکا" لِبدرشاکر السیاب (علی اساس منهج البنیویه التنمویه ل "لوسین غولدمان")(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال ۲۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ (۱۴۴۵ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۵۲) 55-77

کلیدواژه‌ها: البنیویه التنمویه بدرشاکر السیاب غارسیا لورکا لوسین غولدمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۶۹
تعتبر البنیویه إحدی الاسالیب الجدیده فی النقد الأدبی، وتقوم مناهجه اللغویه وجمالیاتها أساساً علی علم اللغه الجدیده وخاصهً آراء اللغوی السویسری فردیناند دی سوسور. یقوم المنهج البنیوی علی اکتشاف العلاقات الشامله والمعقّده لبناء الأثر الأدبی بحیث تعبر عن حالات وأفکار و عواطف و البنایات المعقّده للأنظمه اللغویه و الفنیه و الأدبیه و الجمالیه. قدتعیّنوا لمثل هذا المنهج النقدی ثلاث وظائف و هی استخراج مکونات البناء، وتثبیت العلاقات بین المکونات، وتقدیم المفهوم الدلالی وفحوی الأثر. قصیده "غارسیا لورکا" من أعمال "بدر شاکر السیاب" الذی أنشدها رثاءً لفیدریکو غارسیا لورکا. قد تأثر الشاعر فی هذه القصیده من منهج الناقد الأدبی الرومانی "لوسین غولدمان" وحلمه العالمی الناتج عن البنیه الاجتماعیه والبنیویه التنمویه التی تعتقد أنّ الابداع الفنّی هو تجسید الأحلام العالمیه الناتجه عن الناس. تسعى هذه المقاله للإجابه عن الأسئله التالیه من خلال المنهج الوصفی التحلیلی وتطبیق هذه الطریقه النقدیه على القصیده: إلى أی مدى یتوافق الشاعر وأسلوب تعبیره فی القصیده مع أسلوب لوسین غولدمان؟ وما هی تجلّیات حلم الشاعر فی إصلاح المجتمع العربی فی القصیده؟ النتایج تشیر إلی أن حلم الشاعر هو نفس الحلم الذی کان عند لورکا وهو تغییر الإنسان، وبالتالی تغییر العالم. کما تبیّن أن الشاعر یصور حلمه کمصلح للمجتمع العربی من خلال رسم دوره الأسطوری فی القصیده.
۲۲۵.

الأنساق الإیدیولوجیه فی قصائد المقاومه للشاعر"سالم بن علی العویس" على ضوء النقد الثقافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال ۲۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ (۱۴۴۵ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۵۲) 125-151

کلیدواژه‌ها: النقد الثقافی النقى الأدبی الأنساق الإیدیولوجیه المقاومه سالم بن علی العویس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۸۱
یبحث "النقد الثقافی" فی المعانی التی یضمرها الکاتب ویخبؤها وراء النص. ومن الشعراء الذین وجدنا الأنساق الإیدیولوجیه فی قصائدهم ولاسیما الخاصه بالمقاومه هو الشاعر سالم بن علی العویس إذ استعمل أنساقاً ثقافیه متعدده فی نصوصه. إنّنا قمنا بدراسه هذه الأنساق، وذلک علی ضوء النقد الثقافی، ووفقاً للمنهج الوصفی - التحلیلی. وتبیّن لنا أنّ الشاعر قام بکتابه هذه القصائد دعماً واعتقاداً منه للمقاومه وذلک فی ظروف قاسیه حیث کانت النداءات من هنا وهناک تنادی بالتطبیع مع الکیان الصهیونی، وأظهرت دراسه الأنساق الإیدیولوجیا فی قصائد المقاومه للشاعر العویس، عن لاوعی النص الذی أضمر تمرداً ثقافیاً مغایراً لظاهر النص وهیکلیه البناء الشعری وکشف اللثام عما وراء جمالیات النص وذلک من خلال التسلل خلف الکلمات. ولم یتّخذ النسق المضمر دلاله أحادیه المعنی بل حمل أنساقاً متعدده، منها نسق الفحوله الذی أظهر لنا القیم الإیجابیه کالشجاعه والنبل والمقاومه ، ونسق التهمیش الذی بیّن إبعاد وإقصاء الشعب الفلسطینی عن حقوقه ، ونسق التوعّد والتهدید الذی عبرعن بث مشاعر الخوف والترهیب فی صدور الأعداء، ونسق الذل والهوان الذی عبّرعن تخاذل بعض الشعوب العربیه تجاه القضیه الفلسطینیه.
۲۲۶.

التحلیل الوظائفي للشخصیات الرئیسه في روایتي "التانكي" و"منصب شاغر" وفق منهج فلادیمیر بروب "دراسه مقارنه"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 211 - 242

کلیدواژه‌ها: روایتا التانکی ومنصب شاغر الشخصیه منهج فلادیمیر بروب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۲
تهدف هذه الدراسه إلى الکشف عن وظیفه الشخصیه الروائیه الرئیسه وفق منهج فلادیمیر بروب، وتحلیل دورها الروائی فی روایتی "التانکی" لعالیه ممدوح و"منصب شاغر" لجی کی رولینغ لما للشخصیات من دور مهم فی البناء الروائی، ولما لوظیفتها من مهمه أساسیه تُبنى علیها أحداث الروایه فی تعبیرها عن الفکره الرئیسه التی یقصدها الکاتب فی عمله الأدبی؛ ثم مقارنه کل ذلک لکشف مواطن الشبه والاختلاف بین وظائف الشخصیات فی کلتا الروایتین، وذلک انطلاقاً من منهج وصفی تحلیلی ومقارن. رغم التباعد الجغرافی بین المجتمعین العراقی والبریطانی، والاختلاف البیئی والثقافی واللغوی والدینی والتاریخی، إلا أن طبیعه الإنسان ومشاعره تبقى واحده، ولکنها تختلف بطریقه التفکر وأسلوب التعامل؛ لذا لا بد من التعرف على کل ذلک من خلال تحلیل وظائف الشخصیات الروائیه. ومن خلال هذه الدراسه تبین أن مواطن التشابه بین شخصیات الروایتین أکثر من مواطن الاختلاف. وهذه التشابهات والاختلافات اعتمدت على طبیعه الظروف الاجتماعیه الناتجه من بیئه کلتا الروائیتین اللتین وظفتاهما وفق طبیعه واقعهما واعتماداً على طبیعه المشاهد التی تقصدتاها، تحت قالب طبیعه تخصصهما الذی فسح المجال أمامها لیمکنهما من تنویع الشخصیات ورسم سلوکها بدقه.
۲۲۷.

المفارقه في ديوان "ولاده أخرى"لفروغ فرخزاد و"الرقص مع البوم" لغاده السّمّان: دراسه مقارنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 159 - 186

کلیدواژه‌ها: المفارقه فروغ فرخزاد غاده السمان ولاده أخرى الرقص مع البوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۲۱۲
المفارقه، فن بلاغی یتّسم بالمحایله اللغویّه، وهی عباره عن التواصل الخفی بین منشئ النص والمتلقّی؛ فالمکوّنات المستخدمه فیها تشبه ألغازا لغویّه تحتاج إلى الحل والتفکیک، وهذه الوظیفه ترجع إلى القارئ المتمکّن النشیط الذی یستقصی معنى النص، فلا یتوقّف إلا بعد الوصول إلى معنى النّص المکتوب وتحویله إلى النّص المستنبط الذی یؤدّی إلى التمتع واللذه فی نفسه؛ والمفارقه هی أبرز الفنون البلاغیه فی شعر الشواعر المعاصرات المناضلات فی سبیل حل المشاکل النفسیه والمصائب الاجتماعیه؛ وفروغ فرخزاد وغاده السّمّان، تعدّان من الشواعر اللاتی یکدّسن القسم الکبیر من نصوصهن الشعریه للتعبیر عن قضایا المرأه والمشاکل التی تواجهها فی المجتمع. یهدف هذا البحث إلى دراسه المفارقه فی دیوان «ولاده أخرى» لفروغ فرخزاد و «الرقص مع البوم» لغاده السّمّان، مستخدما المنهج المقارن ومستعینا بالوصف والتحلیل ومن النتائج التی وصل إلیها، هی: إنّ المفارقه تعدّ من المکوّنات الرئیسه فی شعر فروغ فرخزاد وغاده السّمّان، وهما توظّفان هذه الظاهره، للتعبیر عن مکنوناتهما النفسیه والاجتماعیه مثل: فقدان الحریه للنساء فی المجتمع. فقد استخدمت غاده السّمّان، المفارقه للتعبیر عن غطرسه الرجل أمام المرأه، ومخادعته إیّاها وتشاؤمها من الحب المادی الذی ینتهی إلى الفشل والکآبه، وهی تتمنّى عالما مثالیا بعیدا عن عالم سوداوی تعیش فیه وتبحث عن حب صادق طیب؛ أمّا فروغ فرخزاد فقد وظّفت هذه الظاهره للإشاره إلى الاحتجاج ضد القوانین الصارمه التی لا تتغیر، والخیبه، والموت والانضمام إلى الحیاه الأبدیه لأجل لقاء الله والحب الروحی وعدم تعلّقها بالشؤون المادیه والوصول إلى المرتبه الإنسانیه العلیا، وحلول الروح الإلهیه فی وجودها؛ ومن قبیل هذه الموضوعات التی لا یمکن التعبیر عنها إلا بواسطه لغه المفارقه التی تمتاز بالغموض والالتباس المرتبطین بالنزعه الصوفیه لدى الشاعره.
۲۲۸.

البنية الإيقاعية في مجموعة "الملائکة تعود إلى العمل" لعبدالعظیم فنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 167 - 187

کلیدواژه‌ها: عبدالعظیم فنجان دلالات الأصوات الصوتی الشعر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۷۳
تلعب الدلالات الصوتیه دوراً اساسیاً فی التعبیر عن جمالیّات، وذلک من خلال دراسه صفات الأصوات وتکرار الألفاظ و تناسبها مع معانی، لم یقتصر الشعر العراقی المعاصر علی رعایه حسن النظم فحسب وإنّما کان الإهتمام مع ذلک و قبله بالمعنی.عبدالعظیم فنجان (1955-) شاعر عراقی أنشد أشعاراً رومنطیقیاً فی الأدب العربی المعاصر وأبرز مجموعاته الشعریه هو "الملائکه تعود إلى العمل" یتألف من قسمین، الأول:"شعبٌ من الفراشات والبلور"، وهو احتفاء بالحب بکافه تنویعاته، أما الثانی فیحمل عنوان "أسطوره سارق الکتب" ویتناول أساطیر شخصیه لرجال ونساء، مع فقره مهمه اسمها "إنجیل ملفق" حیث تختلط الحکمه بالقصیده الیومیه.فی شعره نوعُ من الموسیقی التی لم یدرک الا بواسطه احساس رقیق و فهم دقیق. هذا الموسیقی داخلی تخفی فی ضمیر الألفاظ و التراکیب والجمل و تؤثر فی السامع تأثیراً خاصاً. یلتفت هذا البحث إلی الجمالیّه الصوتیه من خلال دلالات الاصوات، وبیان خصائص الأصوات الشعریه. اخترنا مجموعه الشعریه "الملائکه تعود إلى العمل" لکثره ما رأینا فیه من دلاله الأصوات علی موضوعه وبسبب دلالات هذه التقنیات الصوتیه فی شعر الشاعر. والغرض من هذه المقاله کشف عن أبعاد جمالیّه صوتیّه والوجوه الدلالیّه والمنهج المختاره فی هذا البحث هو المنهج الوصفی - التحلیلی وفقاً لطبیعه الموضوع الذی یحتاج الی التحلیل والبحث. أما أهمّ نتائج البحث: فمن أبرز سمات مجموعه شعریه "الملائکه تعود إلى العمل" رعایه القوافی والایقاع وکثره استخدام حروف اللین والمد التی تمنح قصیده موسیقی بارعه؛ کما أن ّالتکرار ظاهره أخری فی هذه المجموعه الشعریه تؤثر فی الایحاء و التوکید علی المعنی المراد.
۲۲۹.

تأثير الهجرة في شعر المهجر والشعر الفلسطيني (دراسة مقارنة)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 1 - 17

کلیدواژه‌ها: الهجره المهجر الشعر العربی فلسطین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۹۸
إن شعراء المهجر وشعراء فلسطین المشرّدین، یعیش کلاهما خارج بلادهم، وإلى جانب شعورهم بالغربه، لدیهم حنین إلى الوطن. ولکن تختلف الدوافع والأسباب وراء هجره هؤلاء الشعراء؛ فإن شعراء المهجر هاجروا إلى دول الأمریکتین الشمالیه والجنوبیه بإرادتهم ولأجل عیش حیاه أفضل، ولهم أن یعودوا - متى ما شاؤوا - إلى أوطانهم. أما شعراء فلسطین، فلم یخرجوا من بلدهم طوعًا، بل إن المحتلّین الصهاینه هم الذین قاموا بتهجیرهم، ولیس لهم العوده إلى وطنهم. فی هذا المقال، نحاول بمنهج تحلیلی-وصفی دراسه آثار الهجره على شعر فلسطین وشعر المهجر وتبیان الفروق بین هذه الآثار. تبیّن النتائج المتحصله من هذا العمل البحثی أن اختلاف دوافع الهجره وأسبابها، قد ترَک تأثیرًا مباشرًا على الشعر لدى شعراء فلسطین وشعراء المهجر. یحنّ شعراء المهجر إلى الوطن، ولکن لا یعودون إلیه متوسلین بذرائع واهیه، ویصوّبون سهام النقد إلى الجماهیر، بینما یعشق شعراء فلسطین بلدهم ویدعون الجماهیر إلى النضال. کما أن عواطف الشعراء الفلسطینیین ومشاعرهم المعبّره عن التوق إلى الوطن، أصدق وأقوى من التی لدى شعراء المهجر. تبیّن النتائج المتحصله من هذا العمل البحثی أن اختلاف دوافع الهجره وأسبابها، قد ترَک تأثیرًا مباشرًا على الشعر لدى شعراء فلسطین وشعراء المهجر. یحنّ شعراء المهجر إلى الوطن، ولکن لا یعودون إلیه متوسلین بذرائع واهیه، ویصوّبون سهام النقد إلى الجماهیر، بینما یعشق شعراء فلسطین بلدهم ویدعون الجماهیر إلى النضال. کما أن عواطف الشعراء الفلسطینیین ومشاعرهم المعبّره عن التوق إلى الوطن، أصدق وأقوى من التی لدى شعراء المهجر. تبیّن النتائج المتحصله من هذا العمل البحثی أن اختلاف دوافع الهجره وأسبابها، ولکن لا یعودون إلیه متوسلین بذرائع واهیه
۲۳۰.

دراسه صحه إسناد الرساله 53 من نهج البلاغه إلى الإمام علي (ع) بناءً على أدق نظريات الثروه اللفظيّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 187 - 210

کلیدواژه‌ها: إسناد التألیف الثروه اللفظیه الشبهه نهج البلاغه الرساله 53

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۷۹
من أکثر القضایا إثاره للجدل فی القرن الحالی وجود نصوص منسوبه لأشخاص مهمین وبارزین، لا یوجد أی وثائق لها. وقد حاول الباحثون دائماً أن یدرسوا هذه الادعاءات من جوانب مختلفه. أدّت أهمیه هذا الأمر إلى ظهور اتجاه فی اللغویات، یسمّى "إسناد التألیف". وهو مهمه تحدید مؤلفی النصوص المتنازع علیها أو مجهوله المصدر، ویهدف إلى التعرف على مؤلف نصوص غیر معروفه، بناءً على أسلوب الکتابه. هناک نظریات مختلفه فی هذا المجال، ولکن حتى الآن، لم یتمّ تقدیم أی طریقه شامله تمکن الوقایه منها، والوثوق بها، مائه بالمائه. تمّ فی هذا البحث الجمع بین نظریه یول وأربع نظریات أخرى حول الثروه اللفظیه، لدراسه مدى صحّه إسناد الرساله 53 من نهج البلاغه إلى الإمام علی (ع)، والإجابه عن الشبهه الموجوده حولها من خلال المنهجین الوصفی-التحلیلی والإحصائی. تشیر نتائج البحث إلى أنّه بالإضافه إلى الدقّه العالیه للحسابات، لا تعتمد مخرجات النظریات الخمسه المستخدمه فی هذا المقال على طول النص، ولا تختلف الثروه اللفظیه فی العینات اختلافاً کثیرا. علاوه على ذلک، تدلّ النتائج أنّ متغیر W له أهمّ دور فی تحدید الثراء اللفظی، ولا تختلف قیمته للرساله 53 اختلافا کثیرا عن قیمته لسائر الرسائل المختاره، فیثبت أنّ کاتب الرساله 53 والرسائل الأخرى کان شخصاً واحداً، ونتیجه لذلک، تمّ رفض الشبهه.
۲۳۱.

کاربست دانش بدیع در استنباط با تکیه بر آراء و آثار دانشمندان یکصد سال اخیر حوزه علمیه قم

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات عربی دوره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 107 - 124

کلیدواژه‌ها: بدیع استخدام توریه مشاکله جناس تصحیف بلاغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۶۳
علوم ادبی از پیش نیاز های اجتهاد است؛ اما درباره تعداد و عناوین علوم ادبی ای که پایه و اساس اجتهاد است، اختلاف است. برخی از فقها، هیچ یک از علوم بلاغی را از علوم پایه اجتهاد نمی دانند، همان طور که بیشتر موافقان ضرورت علوم بلاغی برای اجتهاد، دانش بدیع را از این ضرورت استثنا کرده اند. در مقابل این دو گروه، گروهی از دانشمندان علوم اسلامی و خصوصا عده ای از فقهای معاصر حوزه علمیه قم بر آنند که نه تنها علوم معانی و بیان، بلکه علم بدیع نیز از پیش شرط های لازم برای اجتهاد می باشد. آنان ضمن نقد دیدگاه مخالفین، در صدد ارائه استدلال عقلی بر ضرورت بدیع برای اجتهاد نیز بر آمده اند. علاوه بر این استدلال که در مباحث اصول خویش، عرضه کرده اند؛ مراجعه به آثار فقهی این بزرگان ما را به این نتیجه می رساند که در جایگاه های متعددی از فقه خویش به قواعد دانش بدیع استدلال نموده اند یا با استفاده از این دانش به نقد نظر مخالف نشسته اند. این نوشتار با تکیه بر آثار برخی از بزرگان حوزه علمیه قم در دهه های اخیر، ضمن نقد ادله مخالفان، استدلال ضرورت دانش بدیع برای اجتهاد را توضیح می دهد و با آگاهی از اینکه تا کنون کسی، رد پای دانش بدیع و آرایه های آن را در عملیات استنباط فقهی و اصولی گزارش نکرده است، نمونه هایی از استشهاد به آرایه های توریه و استخدام و مشاکله و تصحیف و جناس را، از لابلای متون فقهی و اصولی تدوین شده در حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر، گزارش می کند.
۲۳۲.

قراءة وتحلیل لموتیفات "الدیستوبیا" في الروایة المعاصرة؛ روایة "فرانکشتاین في بغداد" لأحمد سعداوي أنموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۵ الخریف ۱۴۴۵ شماره ۱۰ 5 - 29

کلیدواژه‌ها: السردانیه العربیه المدینه الفاسده الدیستوبیا فرانکشتاین فی بغداد أحمد سعداوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۴۵
إنّ المدینه الفاسده أو "الدیستوبیا" إحدى المضامین الّتی نشهدها فی الآثار الأدبیه. إنّ هذا الاتجاه یقع فی النقطه المضاده للمدینه الفاضله الّتی کان یأمل بها الشعراء والکتّاب منذ الزمان القدیم. یتطرق الأدیب فی الأدب المرتبط بالدیستوبیا أو المدینه الفاسده-بصوره مرکزه- إلى بیان التأثیرات المخربه للمظاهر السیاسیه، والاجتماعیه والصناعیه. فی الواقع، یعدّ هذا الأدب، مرآه تعکس القسم المظلم من المجتمع الّذی یعانی من البؤس والشقاء. وبما أنّ الروایه تنبعث من قلب المجتمع والحوادث الطارئه علیه؛ فإنّ هذا العنصر له انعکاس أوسع مقارنه مع العناصر الأدبیه الأخرى فی الروایه. وتحوّل إلى موتیف مکرر فی هذه الروایه. إنّ "أحمد سعداوی"؛ الروائی العراقی المعاصر رسم لنا لوحه واضحه المعالم حول الحیاه فی بغداد وذلک من خلال روایته الشهیره "فرانکشتاین فی بغداد" وقد نظر فیها بنظره مفرطه فی التشاؤم بالنسبه إلى واقع حیاه الإنسان فی العصر الحدیث. وقد صوّر لنا الکاتب فی هذه الروایه، التأثیرات الرهیبه للأطر السیاسیه والاجتماعیه على مستقبل حیاه البشر وخاصه الشعب العراقی. یظهر لنا من خلال نتائج البحث بأنّ احتلال العراق على ید أمریکا والحوادث المریره والعصیبه الّتی تلت ذلک، تسبب فی ظهور وطن یملأه الفوضى والدمار. إنّ الروایه صوره مفزعه لظروف هذا المجتمع البائس ومظاهر المدینه الفاسده تکشف عن نفسها -وبصوره رهیبه- فی مواضع متعدده من الروایه. هذا البحث وفقاً للمنهج الوصفی-التحلیلی یقوم بدراسه ظواهر الدیستوبیا مثل الضلال والانحطاط الأخلاقی، الاستغلال من ناحیه المجرمین، الحرمان من نعمه الأمن، الفوضى، العنف، وزوال مقومات الحیاه السلمیه والهجره القسریه. صوره مفزعه لمجتمع تحوّل إلى جسد مفکک جراء الأحداث المریره الّتی عانى منها إثر جبر الزمان. إنّ هذه الروایه تحمل معها کافه مکونات العمل الأدبی الذی یندرج ضمن الواقعیه السوداء.
۲۳۳.

قراءة تفکیکیة للقصة القصیرة («یا أیها الکرز المنسي» لزکریا تامر نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۵ الخریف ۱۴۴۵ شماره ۱۰ 53 - 75

کلیدواژه‌ها: التفکیکیه القصه القصیره یا أیها الکرز المنسی زکریا تامر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۵
إنّ التفکیکیه من الاتجاهات النقدیه لما بعد الحداثه وزعیمها جاک دریدا الفرنسی، الجزائری المولد، وهی لیست منهجاً ونظریه عن الأدب لکنّها استراتیجیه فی القراءه وذهبت إلی لانهائیه القراءات فی ظل غیبه مرکزیه النص ومقصدیه المؤلف لتستبدلها بمقصدیه جدیده وهی القارﺉ. هذه الاستراتیجیه الجدیده التی قام بها دریدا مثل ثوره کوبرنیکوس فی القرن السادس عشر فی علم الفلک والنجوم. واعتقدت بأنّ اللغه بالنسبه إلیها مراوغه وغامضه وشیء غیر ثابت ولایمکن الاعتماد علیها ویخلقها القارﺉ عن طریق القراءه. وأهم المصطلحات فی هذه الاستراتجیه هی الکتابه، والاختلاف والإرجاء، والانتشار والتشتت، والأثر. یهدف هذا البحث إلى تحلیل إحدى قصص زکریا تامر الکاتب السوری القصیره المسماه "یا ایّها الکرز المنسی" من مجموعه "دمشق الحرائق" وإلی إثراء قرائتنا للنصوص الأدبیه ومساعدتنا علی رؤیه الأفکار المهمه والعمیقه والتعرف على الاستراتیجیه التفکیکیه فی النص وشرح ووصف أهم مصطلحات جاک دریدا وتطبیقها على نص عربی من المنظور التفکیکی وتقدیم نموذج لتحلیل النصوص بهذه الإستراتیجیه الجدیده ورفض رؤیه الذین یرونها غیر مناسبه فی مجال الأدب واللغه. ومنهج البحث هو الوصفی -التحلیلی. أمّا بالنسبه إلى ضروره البحث وأهمیتها فهی فتح بوابه جدیده أمام عالم المعانی الواسع الموجود فی النص، ولکن لم یتم عرض ذلک بسبب حصره فی إطار بنیه الجمله. وأهم النتائج التی وصلت إلیها المقاله هو اختلاف الدوال وتأجیل المعنی بسبب تشتتها فی النص وبعثرتها فی کل زوایا النص والاستفاده من خارج النص. والثنائیه الضدیه أکثر ترداداً فی القصه البراءه والانحطاط وإن ّالإیدیولوجیه التی ترید إلقائها هذه القصه القصیره ضمن استراتیجیه التفکیک من حیث قرائتنا هی الرفض والخروج من الأسر.
۲۳۴.

الالتزام في الأدب العربي (الشريف الرضي وابن معتوق الحويزي دراسة موازنة)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 145 - 166

کلیدواژه‌ها: ابن معتوق الموسوی الأدب العربی الشریف الرضی أهل البیت الالتزام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۶
یهدف هذا المقال بناءً على الأسلوب التوصیفی التحلیلی فحص جوانب الالتزام فی شعر الشریف الرضی وابن معتوق الموسوی لأنهما من الشعراء الذین عکسا الالتزام بعد أن عملا به فی حیاتهما، حیث یمکن العثور علیه بوضوح فی شعرهما وذلک لنشوئهما على ضوء التعالیم الدینیّه فی أسرتین ولائیتین، وتعرفهما على التعالیم الإسلامیّه والقرآنیّه منذ صغرهما، هذه التنمیه أدّت إلى ابتعادهما عن الفحشاء والمنکر حیث ترکا قصائد طاهره وصادقه بعیده عن الإبتذال والمجون، کما یستهدف هذا المقال تعرف المتلقّی ببعض أفکار هذین الشاعرین العظیمین. التعبیر عن هذه التعالیم یدلّ على تمسکهما بهذه القیم عملیّاً ودعوا الجمیع إلیها من أعماق قلبهما. یظهر هذا البحث أنّ الشاعرین قد رسما فی شعرهما قیّماً مثل الابتعاد عن التعلّقات الدنیویّه، والابتعاد عن الشّهوات، والتوکّل على الله، والصبر على المشقّات، وتیسیر الحیاه، والإیمان بأصول الدین، والإیمان بشفاعه الأئمه وخلاصهم والتّفکیر بالموت. کما یدلّ على أنّهما جمعا القیّم الروحیّه بالقرآن وکلام الإمام علی (ع) وحثّا القارئ بالتفکّر فی ضوء هذا الانصهار. استخدم ابن معتوق فن التجسید وبهذه الطریقه قد أعطى أبیاته حیویهً ونشاطا کثیراً. إنّه یشیر إلی واقعه غدیر خم ویستخدم عنصر الخیال ویقوم بوصف وقائع ذلک الیوم. کما أنه یشیر إلى آیه التطهیر فی بعض أبیاته. قد وظف ابن معتوق أسلوب النداء کثیرا حیث خاطب النبی(ص) مستخدما عباره(یا سیدی) وکلمه(مولای) الذی تقدیرها یکون یا مولای.
۲۳۵.

وظائف اللغه وتوظیف الرساله فی خطابات سوره هود (ع) من منظور رومان جاکبسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۸ 107 - 124

کلیدواژه‌ها: التواصل اللغوی الوظیفه المرجعیه الوظیفه التعبیریه سوره هود رومان جاکبسون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۲۱۸
یطلق التواصل على عملیه تبادل رساله بین المرسِل والمرسَل إلیه، بحیث یحاول فیها المرسَل إلیه أن یؤوّل الخطاب من خلال تأویل الکلام مع مراعاه السیاق ومقتضى الکلام. فإنّ قوام نظریه التواصل اللغوی التی طرحها رومان جاکبسون شفراتٌ لسانیه تشرک المرسَل إلیه فی الحدث الکلامی، ووظائفُ اجتماعیه للغه، بحیث تعتبر أساساً للتواصل اللغوی. یرى جاکبسون أنّ اللغه فی أی عملیه تواصلیه تقوم على وظائف أساسیه، وهی: التعبیریه، والإفهامیه، والانتباهیه، والمرجعیه، وماوراء اللغه، والشعریه. وبناءً على المخطّط الجاکبسونی، تسعى هذه الدراسه وفقاً للمنهج الوصفی التحلیلی، الوقوفَ على ظاهره التواصل اللغوی فی خطابات سوره هود (j)، وهی من السور التی لها مدلولاتها وإشاراتها التداولیه التی تفسّر عبر عملیه التواصل اللغوی. أظهرت النتائج أن وظیفتی المرجعیه (%36) والتعبیریه (%25) من أبرز الوظائف التداولیه فی خطابات سوره هود ((j))، فإنّ الاختلاف الإحصائی بین هاتین الوظیفتی یدلّ على أنّ الخطاب فی هذه السوره یقوم فی أصله على الإخبار والتبلیغ ونقل الوقائع وتصویرها (الوظیفه المرجعیه)، ومن ثمّ یشیر إلى حاله المرسِل الفکریه (الأنبیاء خاصه)، ویکشف عن مشاعره وانفعالاته إزاء الرساله الإلهیه من خلال استخدام الأفعال والحالات الانفعالیه (الوظیفه التعبیریه). وفی الأخیر، الدراسه تبیّن مدى استفاده خطابات سوره هود (j) من وظائف التواصل اللغوی لجاکبسون، ومدى التطابق بین أرکان النظریه التواصلیه وبنیه التعبیر اللغوی فی نص سوره هود (j).
۲۳۶.

أنماط الصوره السینمائیه ودلالاتها فی روایه "تغریبه القافر" لزهران القاسمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 98 - 115

کلیدواژه‌ها: الروایه العربیه المعاصره الصوره السینمائیه زهران القاسمی روایه تغریبه القافر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۳۰۰
فی الآونه الأخیره استندت الروایه الحداثیه على المعطیات البصریه المأخوذه من الفنون المرئیه وخاصه الفن السابع فظهرت ملامح الصوره السینمائیه فی العمق الروائی محفوره على نطاق واسع. إنّ توظیف الصوره المرئیه فی السرد الروائی له فاعلیه عده تنعکس مؤثراتها على حرکات الشخصیات والأشیاء فی الفضاء السردی أو تأطیر المشاهد المصوّره بواسطه التقنیات المحدده. تعتبر روایه "تغریبه القافر" لزهران القاسمی من أهم الروایات التی یستخدم فیها الکاتب مفردات تتعلق باللسان السینمائی والرابط الأساسی بین هذین الحقلین هو خروج الکلمه وقفاً للآلیات الفنیه. تعتمد هذه الدراسه على المنهج الوصفی_ التحلیلی للکشف عن النوافذ المشترکه بین العناصر السینمائیه والنص السردی التی تنبثق من خلالها منعطفات تضم بین دفتیها مفردات تتمیّز بکلا الفنین. ومن هذا المنطلق تهدف هذه الدراسه لتبیین مدى خضوع المفردات والفقرات الروائیه للتقنیات السینمائیه والتأکید على وظیفتی اللقطه؛ القرائیه والبصریه وانعکاس الدلالات السیمیولوجیه منهما، لذا النتائج الحاصله من هذا التقارب هی السمو بالنص الروائی نحو النص السردی فبهذا العمل قد یعطی الکاتب المتلقی الفرصه للدخول فی عالم مرئی یتبنى فکره تصویر المشهد وإخراجه. تدور محاور هذه الدراسه حول خمسه تقنیات تتقاطع مع السرد المکتوب؛ لقطه الفعل ورد الفعل ولقطه شاهد واللقطه المضافه ولقطه الکراین واللقطه الجامعه. الکلمات المفتاحیه: الروایه العربیه المعاصره، الصوره السینمائیه، زهران القاسمی، روایه "تغریبه القافر".
۲۳۷.

فاعلية المسرحية في تنمية المتغير النحوي لمهارة المحادثة لدى الطلاب الإيرانيين في مرحلة البكالوريوس دراسة تطبيقية إحصائية لمسرحية صاحبة الجلالة لتوفيق الحكيم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 175 - 192

کلیدواژه‌ها: کان وأخواتها الدلاله الجمله الاسمیه الجمله الفعلیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
تسعى النظم التعلیمیه إلى توظیف الأدوات الحدیثه فی المواقف التعلیمیه بطرق متعدده لجعل الدروس أکثر فاعلیه وکفاءه، وأضحت مسایره هذه التطورات الهائله والسریعه ضروره لا یمکن التغافل عنها. ومن بین إستراتیجیات التعلیم لمواکبه رکب التحول المعرفی، برزت المسرحیه باعتبارها أداه معاصره لتنمیه المتغیر النحوی لمهاره المحادثه فی اللغه العربیه بسلاسه کبیره. وهدفت الدراسه إلى التعرف على فاعلیه توظیف المسرحیه فی تنمیه المتغیر النحوی لمهاره المحادثه لدى الطلاب الإیرانیین فی مرحله البکالوریوس، واستخدمت المنهج شبه التجریبی، وتم اختیار مجتمع الدراسه بطریقه قصدیه. فتکون مجتمع الدراسه من (30) طالبًا وطالبهً فی مرحله البکالوریوس، وتم تطبیق الدراسه على الفصل الخامس من العام الدراسی (2020 2021م)، بجامعه طهران، وتم توزیع مجتمع الدراسه عشوائیاً إلى مجموعتین: المجموعه التجریبیه تکونت من (15) طالبًا وطالبهً تم تدریسهم مسرحیه صاحبه الجلاله ، والمجموعه الضابطه تکونت من (15) طالبا وطالبه تم تدریسهم بالطریقه الاعتیادیه المنتهجه فی الجامعات الرسمیه الإیرانیه. واعتمد الباحث لجمع البیانات على مجموعه من الأدوات، بما یشمل الاختبار والمقابله والملاحظات. وللخروج بتحلیل تلک الأدوات، استعمل مجموعه من الأسالیب الإحصائیه ضمن برنامج (SPSS) تمثلت باستخدام الإحصاء الوصفی (مؤشر المتوسط والانحراف المعیاری) والإحصاء الاستدلالی (اختبار کولموجوروف سمیرنوف واختبار لیفین واختبار التغایر)، وتم إعداد الأدوات والتحقق من صدقها وثباتها. وأظهرت نتائج الدراسه وجود فروق ذات دلاله إحصائیه عند مستوى الدلاله (0.05) بین متوسطی درجات المجموعه التجریبیه والمجموعه الضابطه فی الاختبار البعدی لصالح المجموعه التجریبیه التی درست المسرحیه، وکشفت الدراسه عن فاعلیه استخدام المسرحیه فی تنمیه المتغیر النحوی لمهاره المحادثه لدى متعلمی اللغه العربیه من غیر الناطقین به.    
۲۳۸.

الشخصیة في مسرحیة "أنا أمک یا شاکر" لیوسف العاني(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۵ الشتاء ۱۴۴۵ شماره ۱۱ 91 - 111

کلیدواژه‌ها: الشخصیه النص المسرحی یوسف العانی أنا أمک یا شاکر السردانیه العربیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۲۲
تعد الشخصیه من العناصر الرئیسه فی الروایه بشکل عام وفی النص المسرحی بشکل خاص؛ لأن الشخصیه تلعب دوراً مهما فی تطویر الأحداث داخل النص المسرحی، وکثیراً ما یعتمد المؤلف على أبعاد ومواصفات الشخصیه القصصیه فیتوصیل ما یرمی إلیه من أفکار لتکونبمثابه مدلولٍ مادی على الکثیر من الأفکار والمضامینالإنسانیه. یهدف هذا البحث الذی یعتمد علی المنهج الوصفی_ التحلیلی إلى دراسه الشخصیه فی مسرحیه "أنا أمک یا شاکر" لیوسف العانی، حیث سجلت هذهالمسرحیه أول تأثیر للأدب الاشتراکی فی المسرح العراقیلتناص شخصیه أم شاکر مع شخصیه الأُم عند "مکسیم غورکی". وأهم النتائج التی توصل إلیها البحث ما یلی: إن العانی هو أول کاتب عراقی یختار المرأه بطلاً للمسرحیه، وهی أم شاکر الأم ذات الإراده الحدیدیه والوعی السیاسی غیر العادی والإیمان الذی لا یتزعزع فی حتمیه الثوره الوطنیه وضروره انتصارها. وقد اختار العانی شخصیات المسرحیه من بین الناس العادیین کی یتواصل معها الجمهور بسرعه، إذ إنّ الحقیقه التی أراد العانی أن یوصلها للجمهور دفعته لاستخدام اللهجه الدارجه لإیصال خطابه المسرحی والفکری للأمیّین من المجتمع الذین لا یجیدون القراءه والکتابه. ویبدو أنّ العانی اهتم بالمونولوج ولم یلتفت إلی بعض أبعاد الشخصیات، حیث لا نجد تحولا فی الشخصیات، إذ بقیت کما هی طیله المسرحیه وظلّت رهینه الثوره الشعبیه والحدث المسرحی،فلم تکن غنیه فی ذاتها، لکنها کانت غنیه بالأفکار التی تؤدیها.
۲۳۹.

دراسة سيمیائية لقصيدة "هوامش علی دفتر النكسة" لنزار قباني علی ضوء نظرية ميكائيل ريفاتير(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 188 - 210

کلیدواژه‌ها: نزار قبانی القراءه التأویلیه میکائیل ریفاتر القراءه الاستکشافیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۱۱
وفقا لنظریه میکائیل ریفاتیر الناقد الفرنسوی الأمریکی، للشعرعمل غیر مباشر. یستلزم تحقق هذه النظریه عملیه مختلفه فی قراءه الشعر. تدور النظریه هذه علی محور خلق شبکه دلالیه، والسعی لاکتشاف نواه الشعر، عبر تجاوز القراءه الاستکشافیه والوصول إلی القراءه التأویلیه. أما فی القراءه التأویلیه، بعد دراسه العناصر اللاقواعدیه، یقوم القارئ بتوضیح الارتباط الداخلی لعناصر الشعر، بالنظر إلی دلالات العبارات. إذ یساعد القارئ تحدید التعابیر المتراکمه والمنظومات الوصفیه فی الحصول علی الهیبوغرامات. فی النهایه، تسبب هذه العوامل إلی درک و استیعاب ماتریس الشعر أو نسیجه البنیوی. یقوم هذا البحث بإعاده قراءه قصیده هوامش علی دفتر النکسه لنزار قبانی الشاعر السوری، بأسلوب وصفی- تحلیلی، علی ضوء نظریه ریفاتیر. تعبر القراءه الاستکشافیه لهذه القصیده عن خیبه أمل الشاعر وحزنه، لما تعرضت بلاد عربیه من الفوضی والاحتلال؛ بلغه ناقده ومره. أما القراءه التأویلیه، فتشیر إلی ثلاثه تعابیر تراکمیه، وهی العناصر البالیه والرجعیه، خیبه الأمل والهزیمه، وضروره القیام والتحول. إن المنظومات الوصفیه للشعر تکمن فی مأساه العرب بعد هزیمتهم أمام العدو المحتل، ویرسمها الشاعر فی عبارات الکلام والعرب. ونستنتج من البحث أن الشعر المقاوم یمکن تحلیله علی ضوء نظریه ریفاتیر، وهو شعر ذو دلالات وطبقات مختلفه، ویمکن للقارئ أن یستوعب دلالات أعمق للقصیده عبر هذه النظریه.
۲۴۰.

الاستباق في شعر رضا براهني وفاروق جويده علي أساس نظريّه جيرار جينيت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 109 - 134

کلیدواژه‌ها: المفارقه الزمنیه الاستباق جیرار جینیت رضا براهنی فاروق جویده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۶
إنّ الاهتمام بالبنیه الزمنیه فی الشعر السردی المعاصر یعرّض القارئ لتعدّد الأزمنه الّتی تتداخل فی قصیده واحده وتؤدّی إلی تشکیل مفارقه زمنیه یقوم السارد بإیرادها فی مسار السرد لتحقیق أغراض فنّیه یقتضیها النصّ. یعدّ الاستباق أحد جناحی المفارقه الزمنیّه فی نظریه جیرار جینیت ویشیع استخدامه فی الشعر الحدیث لما فیه من مرونه بالغه یحظی بها لتسییر الحوادث القدیمه والحاضره وتغییرها الزمنیّ إلی الأمام دون الإخلال بوحده النصّ ونسیجه. تساعد تقنیه الاستباق فی شعر فاروق جویده ورضا براهنی علی معرفه تطوّرات زمنیّه ممکنه فی ترتیب الأحداث والشخصیّات، وتساهم فی تشریک القارئ فی مسیره تطوّرات النصّ والردّ علی أسئله وشبهات تخالجه أحیاناً. تعتمد هذه الدراسه علی المنهج الوصفیّ – التحلیلیّ کما تفید من الدعائم النقدیّه فی المدرسه الأمریکیّه للأدب المقارن رامیه إلی إجلاء وظائف تقنیه الاستباق السردیّ فی شعر فاروق جویده ورضا براهنی. تمکّن هذا البحث من الوصول إلی أنّ تقنیه الاستباق فی شعر فاروق جویده ورضا براهنی تفید بمحاوله الشاعرین المستمیته لتحقیق المفاجأه الزمنیّه فی مسیره السرد عبر تطبیق ثلاثه أنواع استشرافیّه یحمل أیّ منها مهمّته الخاصّه، منها الاستباق التمهیدیّ الّذی یهدف فی بدایه بعض أشعار فاروق جویده إلی حدس تطوّرات الفضاء الخارجیّ للنصّ علی خلاف الإشارات الزمنیّه الّتی یستهدفها رضا براهنی فی فاتحه بعض القصائد متمیّزه بحتمیّه الوقوع فی المستقبل. أمّا الاستباق الإعلانیّ فی شعر فاروق جویده فله صراحه أکثر فی إضاءه الأحداث المقبله قیاساً لما جاء فی شعر رضا براهنی. لا یخضع الاستباق الداخلیّ فی شعر فاروق جویده إلّا لخفض نقصانات المستقبل وفی شعر براهنی لترسیخ الأحداث القادمه، وفی النهایه یؤدّی الاستباق الخارجیّ عند فاروق جویده مهمّه توسعه فضاء السرد ویساعد عند رضا براهنی علی إدراک حقائق السرد الحاضر. 

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان