تحلیل سخنان امام حسین(ع) از مدینه تا مکه بر پایه ی کنش های گفتاری جان سرل(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
جنبش امام حسین (ع) در الگوسازی اندیشه ای و رفتاری شیعیان نقش بسیار بنیادی داشته و تحلیل های گوناگونی از آن شده است. با این همه چنین می نماید که بهره گیری از نظریه های زبان شناسی می تواند افق های تازه ای در تحلیل تاریخی این جریان مذهبی-اجتماعی بگشاید. این نوشتار بر پایه ی نظریه ی کنش های گفتاری جان سرل (1999) در پنج گروه اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی به تحلیل سخنان امام حسین (ع) در گام آغازین جریان عاشورا از مدینه تا مکه می پردازد. نظریه ی کنش گفتاری در زمینه ی تحلیل گفتمان، بر عملکرد زبان تأکید دارد و سخن گفتن را یک کنش دانسته است. با کاربست این نظریه، ضمن بررسی لایه های زبانی یک اثر، ویژگی ها و زوایای پنهان متن را می توان بررسی و آشکار کرد. پژوهش نشان می دهد که کنش های اظهاری در سخنان امام (ع) بیش از دیگر کنش هاست و وی آنها را در عباراتی به قصد معرفی خود، بیان شرایط و قصد خویش بیان کرده است. کنش های ترغیبی، عاطفی و اعلامی با اختلاف قابل توجهی کمتر از کنش های اظهاری به کار رفته اند. در سخنان امام (ع) هیچ ترغیبی مبنی بر همراه کردن دیگران با خود دیده نمی شود و او حتی به دنبال دعوت پنهانی یا برانگیختن مردم برای حمایت از خود نیست. بررسی بافت موقعیتی و کنش های گفتاری این سخنان نشان می دهد که حسین (ع) در این مرحله از حرکت خود، قصد جنبش یا ساماندهی برای گرفتن حکومت را ندارد و عملکرد ایشان عملکردی واکنشی بوده است، نه کنشی.