اسلام گرایی تندرو

در این نوشتار در پی طراحی و اعتبارسنجی مدل مطلوب راهکارهای مقابله ای با تهدیدهای امنیتی اسلام گرایی تندرو در آسیای مرکزی با تأکید بر نقش ایران هستیم. با کمک راهبرد پژوهش کیفی و از نوع تحلیل مضمون، داده های نوشتار از روی 12 نفر از خبرگان حوزه مطالعات منطقه ای آسیای مرکزی که با استفاده از روش نمونه گیری نظری انتخاب شده بودند، گردآوری و به اشباع نظری رسید. برای تحلیل داده ها از تحلیل مضمون و از نوع شبکه مضمون به واسطه فرایند رمزگذاری نظری در جهت دست یابی به مضمون های پایه ای، سازمان یافته و فراگیر استفاده کرده ایم. یافته های پژوهش نشان داد که مدل مطلوب راهکارهای مقابله ای با تهدیدهای امنیتی اسلام گرایی تندرو در آسیای مرکزی با تأکید بر نقش ایران از 9 مضمون فراگیر شامل: 1. ترویج خوانش رحمانی و اخلاقی اسلام میانه، 2. تلاش در جهت همگرایی فرهنگی، 3. استفاده از ظرفیت های علمی و دانشگاهی، 4. توجه به توسعه اقتصادی، 5. تقویت امنیت پایدار، 6. تقویت گفتمان وحدت اسلامی و همگرایی در مقابله با تندروی، 7. توجه به توسعه سیاسی، 8. توجه به توسعه اجتماعی در آسیای مرکزی، 9. توجه به توسعه پایدار در ایران و نیز 20 مضمون سازمان یافته و 120 مضمون پایه ای تشکیل شده است. برای اعتبارسنجی مضمون ها و مدل برساخته شده راهکارهای مقابله ای با تهدیدهای امنیتی اسلام گرایی تندرو در آسیای مرکزی با تأکید بر نقش ایران از روش ارزیابی به شیوه ارتباطی و نیز روش تشخیص و برای پایایی سنجی از دو روش قابلیت تکرارپذیری و نیز قابلیت انتقال یا تعمیم پذیری استفاده شده است.

پس از رویداد یازده سپتامبر در سال 2001، کنشگران در نظام بین الملل ناگزیر، به جهت گیری های ویژه ای در رویارویی با پدیده تروریسم روی آوردند. روسیه تروریسم را به عنوان خطری آشکار برای امنیت ملی خود ارزیابی کرد و مانند بسیاری از کشورهای دارای اقلیت مسلمان، در مورد پیوستن برخی از شهروندان مسلمان از بخش های گوناگون روسیه به گروه های تروریستی، دغدغه های امنیتی فراوانی دارد. افزون بر این، روسیه همواره نگران گسترش و نفوذ تروریسم و آسیب های برآمده از آن در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز است. بنابراین، با خوانش  متفاوت از تروریسم، نوعی گفتمان ضدتروریستی هماهنگ با منافع خود پی ریزی کرده است. این پژوهش با بهره مندی از دو رویکرد توصیفی تحلیلی و علّی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است: «چه گزینه هایی موجب ایجاد و شکل گیری راهبرد ضدتروریسم روسیه پس از رویدادهای یازده سپتامبر شد؟» در پاسخ به این پرسش، پژوهش پیش رو مدعی است که راهبرد ضد تروریسم روسیه پس از یازده سپتامبر، پیرامون ایده بنیادی رویارویی با اسلام گرایی افراط گرا ایجاد و استوار شد و دست آویز مداخله روسیه با هدف تأمین امنیت آن در کشورهای پیرامون شد. نویسندگان با بهره گیری از چارچوب نظری تحلیل گفتمان لاکلا و موفه و شناسه های اساسی آن انجام شده است. یافته بنیادین آنان است که پس از یازده سپتامبر و با گسترش اندیشه های افراط گرا و اسلام گرایی افراط گرا در جهان، جلوگیری از پیوستن اقلیت های مسلمان داخلی روسیه به سازمان های افراط گرا و تروریستی یک اولویت اساسی و امنیتی برای روسیه ارزیابی می شود.