انذار و تبشیر

قرآن پژوهان در چند دهه أخیر با رویکرد تفسیر ساختاری سوره های قرآن کریم معتقدند که این شیوه نوین، کمک قابل توجهی به درک مفاهیم قرآن کریم می کند. این شیوه در درجه نخست، به دنبال کشف أهداف أصلی و فرعی سوره هاست و سپس کشف إرتباط سیاق جمله ها و آیه ها با یکدیگر در ترسیم أهداف فرعی و در فضایی بالاتر هدف کلی سوره است. مقاله حاضر بر أساس چنین رویکردی، سوره «ص» را با جستاری در تفاسیر متعدد شیعه و سنّی ازجمله تفسیر المیزان، مورد تأمل و بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل از بررسی ساختاری سوره «ص» نشان دهنده آن است که غرض کانونی سوره «ص» ناظر به آموزش و تربیت و تمرکزدادن شخص پیامبر اسلام | و به تبع مبلغان دینی به وظایف گوناگون ایشان در أمر هدایت و إنذار مشرکان در مسا ئل مبدأ، معاد و نبوت است و به این و ظایف در ضمن موارد متعدد تذکر داده شده است. تمجید ا ز برخی انبیاء و زدودن اتهام های سن گین و جلوگیری از تخریب وجهه ایشان نیز ، به عنوان هدف فرعی دیگر نیز مورد توجه بو د ه است .

انذار و تبشیر ابزارهایی برای راهنمایی انسانهاست که در کتب مقدس به آن اشاره شده است. در هر دوره ای این ابزار به نحوه های مختلف همچون سرگذشت اقوام و پیامبران به کار برده شده است.  یکی از این نمونه ها، سرگذشت یونس پیامبر(ع) است که در قرآن و انجیل با قدری اختلاف در روایت، به آن اشاره شده است. در نگاره های اسلامی و مسیحی با موضوع این سرگذشت، بخشی از روایت برجسته شده است. نگاره های اسلامی بیشتر بخش پایانی و نگاره های مسیحی بیشتر بخش ابتدایی آن را به تصویر کشیده اند. این پژوهش با هدف شناخت بیشتر نگاره های اسلامی و مسیحی، با توجه به مفاهیم انذار و تبشیر و بر مبنای آرای شمایل نگارانه ی پانوفسکی با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تطبیقی، به دنبال پاسخ گویی به این پرسش ها است: وجوه شباهت و تفاوت نگاره های اسلامی و مسیحی با موضوع حضرت یونس (ع)، در ارتباط با مفهوم انذار و تبشیر چیست؟ دلیل تاکید نگاره های اسلامی و مسیحی بر بخش خاصی از سرگذشت حضرت یونس(ع) چیست؟ از نتایج پژوهش می توان به هم پوشانی خوانش نگاره ها با مراحل سه گانه ی تفسیر اثر هنری پانوفسکی اشاره کرد و همچنین، در نگاره های اسلامی و مسیحی از هر دو مفهوم انذار و تبشیر، اما به گونه ای متفاوت، استفاده شده است.

قرآن کریم کتابی است که به تدریج در مقاطع گوناگون رسالت پیامبر| نازل شد. یکی از حکمت های نزول تدریجی آیات قرآن تقویت و حمایت مستمر قلبی و روحی پیامبر| بوده است. بر پایه آیه 120 سوره هود، بیان داستان های قرآنی انبیاء الهی در هر مقطع، به منظور تثبیت قلب رسول الله| و مؤمنان، ازجمله اهداف طرح آنها بیان شده، تا رویدادهای تاریخی مسیر رسالت، موجب ثبات قدم و نفوذ در دل و جان مخاطبان گردد. پژوهش حاضر درصدد پاسخ گویی به این سؤال است که داستان حضرت صالح× در سوره نمل چه نقشی در تثبیت قلب پیامبر| داشته است؟ بررسی توصیفی تحلیلی سؤال فوق، نشان می دهد خدای متعال با حکایت ماجرای حضرت صالح× در سوره نمل، با هدف طرح دو انذار؛ پرهیز از دنیاطلبی و خرافه پرستی و پرهیز از مقابله با رسولان الهی، از سرکشی و لجاجت در برابر دعوت الهی پرهیز داده و با نزول آیات این داستان در شرایط طاقت فرسای شعب ابی طالب، تثبیت قلب و استواری روحی رسول الله| و مؤمنانی را که بیم از دست دادن یاریشان در شرایط سخت کنونی بود، محقق دارد. همچنین با نوید به حفاظت از جان پیامبر| و نتیجه بخش بودن استقامت همراهان ایشان، توطئه های آشکار و پنهان دشمنان را نقش بر آب کرده و زمینه های حفاظت از جریان حق و تحقق حکومت اسلامی را بشارت می دهد