مطالب مرتبط با کلیدواژه

اختیار تسکین


۱.

تحلیل و طبقه بندی وزنهایی که فقط هجای بلند دارند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: وزن شعر وزن ایقاعی تأکید موسیقایی هجای بلند اختیار تسکین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۴۲۱
در زبان فارسی شعرهایی هست که صرفاً از هجای بلند ساخته شده است. این سروده ها دو نوع است: 1. مصراع یا بیتی که به سبب اختیار تسکین، وزن تقطیعی آن به صورت رشته ای از هجاهای بلند درآمده است؛ درحالی که وزن اصلی آن را باید از بررسی بخشهای دیگر شعر دریافت. این وزنهای تقطیعی گونه اختیاری وزنهایی دیگر است. در این شعرها، رکن بندی براساس وزن اصلی صورت می گیرد. اگر دو مصراع مختلف از این نوع که هریک گونه اختیاری وزنی دیگر است، طولشان برابر باشد، مشخصه آوایی که مایه تمایز وزن این دو می شود تکیه رکن است. محل این تکیه آخرین هجای بلند غیرپایانی رکن و ماهیت آن غیرزبانی است. 2. شعرهایی که اصالتاً فقط از هجای بلند ساخته شده است. وزن این اشعار را نمی توان گونه اختیاری وزنی دیگر دانست. موزون بودن این اشعار نتیجه رکن بندی آنها براساس طول و مرز کلمات است؛ به گونه ای که معمولاً مرز رکن بر مرز کلمه منطبق است و با تغییر طول کلمات و رکن بندی، وزن آنها نیز تغییر می کند. مشخصه آوایی که شناسایی ارکان را ممکن می کند، تأکید روی هجای اول هر رکن است. تأکید چند هجا را باهم متحد و از دیگر هجاها متمایز و تبدیل به یک رکن می کند و براساس تعداد هجاهای رکن، وزن تعیین می شود.
۲.

بررسی اختیار شاعری تسکین در عروض فارسی و عربی (با تأکید بر ملمَّعات مجیر الدین بیلقانی، مولوی و خواجوی کرمانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عروض فارسی و عربی اختیار تسکین ملمّعات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۶
اختیارات شاعری از مباحث مهم در هر نظام عروضی است تاجایی که کمتر شعری در فارسی و عربی می توان یافت که در آن اختیاری به کار نرفته باشد. اختیار «تسکین» از اختیارات بسیار مهم و پرکاربرد شاعری در عروض فارسی است و در عروض عربی نیز کاربرد دارد؛ اما به نام های دیگری آمده است. اختیار تسکین را ابن فرخان با نام «جواز وزنی» در قرن ششم مطرح کرد؛ اما نخستین بار اصطلاح تسکین را خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب معیارالاشعار خود آورده است که براساس آن، شاعر می تواند به جای دو هجای کوتاه (UU)، یک هجای بلند (-) بیاورد. ازآنجاکه به کارگیری اختیار تسکین در اشعار ملمَّع -به ویژه در ملمَّعاتی که بخش عربی آن بر وزن عربی و بخش فارسی آن بر وزن فارسی سرود شده است- نقش مهمی در ایجاد شباهت بین اوزان فارسی و عربی ایفا می کند، در این پژوهش به بررسی و تحلیل این اختیار در عروض فارسی و عربی بر مبنای ملمَّعات سه تن از ملمَّع سرایان معروف پرداخته شده است. نتایج این پژوهش که به عنوان مطالعه ای توصیفی تحلیلی و نگرشی تطبیقی طراحی شده است، حاکی از آن است که زحاف «اضمار» و زحاف «عصب» در عروض عربی، معادل اختیار تسکین در عروض فارسی است؛ اما دایره شمول تسکین در عروض فارسی بسیار گسترده تر است. همچنین در این پژوهش روشن شد که اختیار تسکین تأثیر چشمگیری در پرکاربرد بودن برخی از اوزان ملمَّعات در شعر فارسی داشته است.