درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۲۸٬۲۳۶ مورد.
۸۱.

تبیین ماهیّت و روند شکل گیری مفهوم مشروطیّت در ایران بر اساس نظریه توماس اسپریگنز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۶) 75 - 103

کلیدواژه‌ها: ماهیت و روند مفهوم مشروطیت ایران دوره قاجاریه استبداد و حکومت قانون نظریه توماس اسپریگنز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۲۱۹
با گذشت بیش از یک قرن از جنبش مشروطه خواهیِ ایرانیان همچنان مسائلی وجود دارند که مناقشه برانگیز هستند. از مهم ترین آنها ماهیت و چگونگی ظهور «نظریه» مشروطیت در ایران است که بازبینی آن به عنوان یک مسئله مستقل پژوهشی ضرورت دارد. نوشتار حاضر با استفاده از نظریه بحران اسپریگنز که ناظر بر فهم نظریه های سیاسی است، به تبیین این سؤال می پردازد که روند تکوین و ماهیت «نظریه مشروطیت» در ایران دوره قاجاریه چگونه بوده است؟ کاربست نظریه اسپریگنز به منظور فهم ماهیت و تبیین روند تکوین نظریه مشروطیت در ایران است. نتایج این تحقیق براساس روش توصیفی تبیینی نشان می دهند نظریه مشروطیت دفعتاً و در روزهای پایانی جنبش ظهور نکرد، بلکه روندی تاریخی تکاملی داشت. درخصوص ماهیت آن نیز می توان گفت نظریه مشروطیت، «نظریه حکومت قانون» و جنبشی برای «تأسیس آزادی» و رهایی از استبداد بود. روند تکوین این نظریه با بهره گیری از رویکرد نظری اسپریگنز در چهار گامِ شناخت مشکل و مشاهده بی نظمی، علل بی نظمی، نظم و خیال (بازسازی جامعه)، و تجویز تبیین خواهد شد.
۸۲.

نتایج تجاری مناسبات حکّام کرمان و اُمرای محلّی خلیج فارس (قرون پنجم و ششم ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۷) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس تجارت مسیر تجاری امرای کیش سلجوقیان کرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۷۰
با تسلط سلجوقیان بر ایالت کرمان و شکل گیری حکومت سلاجقه کرمان طی قرن پنجم قمری و به ویژه از زمان قدرت گیری ملک تورانشاه سلجوقی در این سرزمین، به تدریج تحولی مهم در ساختار اقتصادی نواحی جنوبی ایران و تجارت میان بنادر و جزایر خلیج فارس با سایر مرکز تجاری بیرون از مرزهای ایران، نظیر بنادر شبه قاره هند و چین صورت پذیرفت. سیراف که تا این زمان مهم ترین نقش را در تجارت ایران، هند و چین داشت، با تسلط ملک تورانشاه سلجوقی بر جزیره کیش و تلاش برای رونق تجاریِ این جزیره، به مرور جایگاه خود را از دست داد؛ روندی که در عهد جانشینانِ ملک تورانشاه نیز دنبال شد. از همین رو، نوشتار حاضر با کاربست روش تاریخی و شیوه  توصیفی-تحلیلی و همچنین با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، بر آن بوده است تا ضمن اشاره به پیشینه تجاری خلیج فارس قبل از رونق یافتن جزیره کیش، نتایج روابط حکام سلجوقی و امرای محلی خلیج فارس بر وضع تجارت نواحی جنوبی ایران را مورد واکاوی قرار دهد و پاسخی برای پرسش ذیل بیابد: نقش سلجوقیان کرمان در رونق یا رکود تجاری خلیج فارس (به ویژه جزیره کیش) چه بوده و خط سیر تجاری میان جزایر و بنادر این آبراه با مراکز تجاری درون کرمان و شبه قاره هند و چین چگونه بود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که حمایت سلجوقیان کرمان از ملوک بنی قیصرِ کیش، نه تنها موجبات تحکیم قدرت سیاسی آنها را فراهم کرد، بلکه باعث گردید این جزیره رونق تجاری روزافزونی بیابد و جایگاه پیشین سیراف را از آن خود سازد. از همین رو، با تسلط سلجوقیان بر کیش، هرمز و بندر تیز (تیس)، خط سیری جدید برای ردّ و بدل کردن کالاهای تجاری درون قلمرو سلجوقیان کرمان با حوزه خلیج فارس و شبه قاره هند فراهم گردید.
۸۳.

بحران چای در ایران مقارن جنگ جهانی دوم؛ 1320 تا 1325 ش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 309-342

کلیدواژه‌ها: چای بحران چای جنگ جهانی دوم ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۷
ایران در شهریور 1320ش/1941م، به تسخیر متفقین جنگ جهانی دوم درآمد. این اشغال که تا 1325ش /1945م، ادامه یافت، منجر به بروز بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران شد. یکی از مولفه های رصد بحران اقتصادی، بروز مشکل در زمینه ارزاق و کمبود یا نایابی اقلام اساسی تغذیه مردم بود. شناخت چرایی بروز این بحران و چگونگی مدیریت آن، چراغ راهی برای مطالعات اقتصادی آینده می باشد. این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مندرجات اسناد و مطبوعات این سال ها، به مطالعه و بررسی چگونگی و چرایی بحران چای به عنوان یکی از اقلام اساسی می پردازد. این نوشتار، سعی در پاسخ گویی به این سوال دارد که بحران چای در ایران طی سال های 1320 تا 1325ش چرا و چگونه رخ داد؟. فرضیه پژوهش، آن است که این بحران، در اثر بروز مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی رخ داده است. بر اساس یافته های پژوهش، عامل خارجی به عنوان ایجاد کننده این بحران و عامل داخلی به مثابه تشدید کننده آن است. در ذیل عوامل خارجی، مواردی چون تاثیرات جنگ جهانی دوم بر واردات چای، نقش مرکز تدارکات خاورمیانه در محدودیت واردات چای، تسلط متفقین بر امور ایران و تصاحب امکانات حمل و نقل، قابل طرح هستند؛ و در زمره عوامل داخلی، مواردی مانند احتکار، فساد مأمورین دولتی، عدم اجرای صحیح اقدامات دولت برای رفع بحران، و انحصاری شدن تجارت این کالا، مورد توجه قرار گرفته اند.
۸۴.

مسئله انتخابات مجلس شورای ملی در منطقه بهبهان و کهگیلویه پیش از اصلاحات ارضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 29-57

کلیدواژه‌ها: انتخابات مجلس شورای ملی کهگیلویه بهبهان مشارکت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۹۴
انتخابات مجلس شورای ملی ازجمله رویدادها و جریاناتی بود که مردم منطقه کهگیلویه و بهبهان که بر پایه سلسله مراتبی خاص در ساختار ایلی و نوعی نظام اجتماعی محلی گذران زندگی می کردند با آن مواجه شدند. ساختار ایلی-عشیره ای، نظام ارباب رعیتی و توجه مردم عادی به بزرگان باعث می شد تا پیش از اصلاحات ارضی برگزاری انتخابات بر سه محور تأثیرگذار حکومت مرکزی، خوانین و متنفذین محلی صورت پذیرد. بر این اساس پژوهش حاضر درصدد است با رویکرد توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و آرشیوی ماهیت مشارکت مردم در انتخابات دوره های سوم تا بیستم مجلس شورای ملی در منطقه بهبهان و کهگیلویه را تبیین کند. پرسش اصلی این است که: ساخت قومی- قبیله ای و نظام اجتماعی و سیاسی حاکم بر منطقه، در سیر تحول انتخابات این حوزه انتخابیه پیش از اصلاحات ارضی چه تأثیری داشته است؟ دستاورد پژوهش حاکی از این است که به سبب آشنا نبودن بسیاری از مردم با ماهیت و کارکرد انتخابات، این مهم توسط خوانین، متنفذین محلی و دخالت دولت مرکزی صورت می گرفت و رفتار انتخاباتی مردم به واسطه این سبک زندگی و عدم شناخت کافی از کارکرد مجلس شورای ملی، تحت تأثیر وابستگی های قومی و قبیله ای و تحت نفوذ قدرت های محلی حاکمِ در نظام ایلی بود. ازاین رو، مطابق با نظریه گابریل آلموند، فرهنگ سیاسی مشارکتی در مناطق کهگیلویه محدود و در منطقه بهبهان تبعی بود و موجبات انزوا و عدم کارایی مردم منطقه در تصمیم گیری ها و دگرگونی های سیاسی اثرگذار می شد. کلیدواژه: انتخابات، مجلس شورای ملی، پهلوی، کهگیلویه، بهبهان، مشارکت سیاسی.
۸۵.

نوسازی ارتش ایران و تأمین امنیت در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و موانع آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 33 - 47

کلیدواژه‌ها: قاجاریه ناصرالدین شاه امیرکبیر توسعه نظامی موانع داخلی و خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۷۱
نوسازی نظامی ایران توسط عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه آغاز گردید. او پیشگام اصلاحات در عصر جدید ایران بود. در دوره ناصرالدین شاه این اقدامات شتاب بیشتری یافت. هدف پژوهش حاضر، تبیین روند نوسازی قوای نظامی ایران در دوره ناصری و نسبت آن با امنیت و موانع دوگانه داخلی – خارجی توسعه پایدار آن است. این نوسازی از صدارت امیرکبیر آغاز گردید و با فراز و نشیب تا پایان دوره ناصری تداوم داشت. پرسش اصلی این است که چرا نوگرایی نظامی ایران برای حفظ امنیت و صیانت از کیان ایران در مسیری پایدار قرار نگرفت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که  امیر کبیر کوشید برای کسب استقلال نظامی، کشور سومی را وارد معادلات کند. دنباله روی از این سیاست با وجود موانع ساختاری در داخل و نفوذ خارجی منشأ خدمات ارزنده ای شد. در دوران پسا امیرکبیر، به رغم وجود موانع این برنامه ها تداوم داشت. هیچ یک از دول روس و انگلیس راضی به تشکیل یک نیروی نظامی قوی در ایران نبودند. در داخل نیز نظام طائفه ای و قبیله ای مانعی جدی برای شکل گیری نظم و امنیت در کشور بود. از این رو، علی رغم تشکیل قوای قزاق و نیروی پلیس نتوانست چنان که باید به برقراری نظم و امنیت در کشور بینجامد.
۸۶.

واکاوی ابعاد و شاخص های روابط خارجی ایران در عصر شاه طهماسب اول صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 34 - 62

کلیدواژه‌ها: شاه طهماسب اول روابط خارجی ایران سیاست منطقه ای سیاست فرامنطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۸۵
شاه طهماسب اول صفوی در حالی به تاج و تخت دست یافت که اوضاع متشنج ناشی از رقابت و اختلاف ارکان حاکمیتی (قزلباشان و تاجیکان) در کنار سن کم او  مانع اقتدار وی شده بود؛ این وضعیت زمینه را برای تجاوز ازبکان و عثمانی به قلمرو صفویه مهیا ساخت. شاه طهماسب در راستای  ایجاد تقویت اقتدار حاکمیت داخل و کاهش اختلافات عناصر قزلباش و تاجیک، زمینه را برای ورود گروه های قفقازی مهیا ساخت و از جانب دیگر برای تقویت مبانی ایدئولوژی حاکمیت وایجاد مقبولیت  و برقراری تعادل میان خواسته های عناصر حاکمیتی شرایط مهاجرت علمای مذهبی از بلاد لبنان و بحرین را به داخل ایران فراهم ساخت. با توجه به شرایط سیاسی و مذهبی جدید حاکم بر ایران این پرسش مطرح می شود که مناسبات منطقه ای و فرا منطقه ای شاه طهماسب مبتنی بر چه شاخص های بوده است؟ بنظر می رسد در شرایط نامتوازن قدرت نظامی و اقتدار سیاسی در راستای برقراری امنیت، کاهش فشارهای کشورهای خارجی و تنظیم روابط مناسب خارجی با دولت های منطقه ای و فرا منطقه ای اقدامات شاه طهماسب  مبتنی بر شاخص های متنوع از جمله؛ اقتدار و انعطاف، مودّت و مدارا، تهدید و تقبیح، شجاعت و تهاجم، تعقل و بردباری، امید و اعتقاد، مشورت و مصلحت، تقدم و تأخر، آگاهی و تجربه، فرصت سازی و فرصت طلبی، تعدیل و هدایت، در شرایط و موقعیت های مختلف  بوده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول و تحقیقات جدید انجام گرفته است.
۸۷.

Archaeology and History of Nowshahr, Iran

نویسنده:
منبع: Caspian, Volume ۱, Issue ۱, January ۲۰۲۴ 49 - 52

کلیدواژه‌ها: Caspian Sea Region Nowshahr Archeological Survey

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۸۳
Archeological survey of all counties in Mazandaran Province was carried out under the master plan of drawing an archeological map of this province. In this setting, coastal areas of the city of Nowshahr were reviewed for the first time, with a focus on the mountainous area of Kojur district which was studied in order to complete the previous research conducted there. A book entitled Archaeology and History of Nowshahr jointly authored by Seyed Mehdi Mousavi Kouhpar and Shahin Aryamanesh was published in 2021. In this book, the authors have investigated all aspects of the Parthian kingdom and goes beyond the political history of the Parthians to familiarize the readers with the archaeology, history, culture, religion, art, and society of the Parthians.
۸۸.

صحاح العجم اولین لغتنامه ترکی آذربایجانی، در مقابل لغات فارسی و پهلوی

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 52 - 74

کلیدواژه‌ها: صحاح العجم ترکی فارسی پهلوی عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۶۰
صحاح العجم اولین فرهنگ لغات ترکی آذربایجانی (صحاح العجم ایلک آذربایجان تورکجه سی سؤزلویو) صحاح العجم اولین کتاب لغت تُرکی آذربایجانی می باشد. همانگونه که دیوان لغات تُرک اولین فرهنگ لغت، جهان تُرک می باشد که گویشهای مختلف زبان تُرکی را گرد آورده. صحاح العجم نیز اولین لغتنامه ای است که به زبان ادبی و رایج تُرکی در آذربایجان به عنوان شاخه غربی تُرکی اوغوزی نوشته شده است. می توان گفت که صحاح العجم بعد از دده قورقود اولین نوشته نثر ترکی می باشد که با ویژگیهای ترکی آذربایجانی که شاخه غربی ترکی اوغوزی محسوب می گردد تهیه شده است. به نظر پروفسور بیگدلی با توجه به ویژگیهای فرهنگ صحاح العجم، می توان ادعا کرد که با فرهنگهای مشابه مانند «دیوان لغات الترک» محمود کاشغری و «حلیه الانسان و حلاوت اللسان» ابن مهنّا و غیره برابری می نماید. این اثر در ماه ذیحجه سال 677 هجری (اول ماه مه 1279) از طرف فخرالدین هندوشاه ابن سنجر نخجوانی ادیب و رجل دولتی تبریز نوشته شده است.فرهنگ صحاح العجم از این نظر که کلیه لغات پهلوی و فارسی و بعضاً عربی را به زبان ترکی شرح نموده موجب بوجود آمدن فرهنگ بسیار غنی از زبان ترکی آذربایجانی که در آن زمان مرسوم بوده گردیده است. این لغات بیش از 4700 لغت را شامل می گردد. لغات ترکی بکار رفته عملا رایج ترین و متداول ترین کلمات و جملات بکار رفته در بین مردم و نویسندگان آن دوره بوده است.متاسفانه در زمانی که دهخدا لغتنامه اش را تنظیم می کرد شعوبیگری و آریاگرایی توسط پهلویها چنان بشدت تبلیغ میشد که نویسندگان یا از روی باور ویا به سبب ملاحظه حاکمیت، علیرغم شناختی که از این کتاب داشتند، نخواسته اند فرهنگ لغاتی را که در کنار لغات فارسی و پهلوی، زبان ترکی را نیز آورده اند معیار نوشته هایشان قرار دهند و بدین سبب نخواسته اند لغتنامه ای را که اینقدر حاوی لغات ترکی بوده و می تواند در ریشه یابی لغات ترکی بویژه لغات مصطلح در آذربایجان، راهگشا باشد و از طرف دیگر لغتنامه ای را که تقریبا مرجع اصلی لغتنامه های فارسی است که چندین قرن بعد نوشته شده اند به عالم فرهنگ و ادبیات شناسانده باشند. آنها با این تفکر که مبادا خدمتی به زبان ترکی کرده باشند، زبان فارسی را نیز از یکی از منابع اصلی خود بی بهره گذاشتند و همین امر موجب گردیده بسیاری از لغات و معانی اصلی آنها دیده نشود.
۸۹.

بررسی و تحلیل باستان شناختی الگوهای استقراری محوطه های قرون میانه اسلامی شهرستان نمین، اردبیل(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱ 147 - 156

کلیدواژه‌ها: الگوی استقراری عوامل محیطی محوطه های اسلامی شهرستان نمین استان اردبیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۵۰
شهرستان نمین، واقع در شرقی ترین بخش استان اردبیل، یکی از کانون های مهم استقرار و رفت و آمد جوامع انسانی در طول دوره های مختلف تاریخی بوده است. اما، باوجود غنای آثار مادی و فرهنگی، پژوهش های باستان شناختی بسیار محدود در این منطقه انجام شده و نیازمند مطالعات منسجم باستان شناختی است. بدین منظور برای تکمیل اطلاعات باستان شناختی منطقه، بررسی باستان شناسی باهدف شناسایی و مستندنگاری محوطه های دوران اسلامی حوزه جنوبی شهرستان نمین در سال ۱۳۹۷ توسط نگارنده انجام شد. پژوهش حاضر نتایج حاصل از بررسی فوق بوده و این پژوهش به دنبال پاسخ به پرسش های ذیل است: ۱- مهم ترین عوامل در شکل گیری محوطه های دوران اسلامی شهرستان نمین کدامند؟ ۲- الگوی پراکنش محوطه های استقراری دوران اسلامی شهرستان نمین چگونه بوده است؟ روش انجام کار، بررسی میدانی و مطالعات کتابخانه ای است؛ همچنین برای تحلیل داده های فرهنگی و الگوهای استقراری از نرم افزار GIS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که محوطه های استقراری علاوه بر متأثر بودن از عوامل جغرافیایی از عوامل مهمی چون شرایط سیاسی و امنیت و اقتصاد معیشتی مناسب تأثیر گرفته است. در قرون میانه اسلامی با افزایش محوطه های کوچرو و ظهور محوطه های مرکزی بزرگ ارتباط محوطه ها با سلسله مراتب و انواع مدل ها صورت گرفته است.
۹۰.

از قاچاق به کولبری؛ قاچاق و ظهور پدیده کولبری در کرمانشاه (1304 تا 1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 317-336

کلیدواژه‌ها: قاچاق کولبری پهلوی اول کرمانشاه قانون انحصار تجارت خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۵
کسب درآمد به مثابه یکی از مولفه های تعیین شیوه زندگی و میزان رفاه اجتماعی افراد با سیاست های اقتصادی دولت ها ارتباطی دوسویه دارد. از این رو تدوین سیاست های جدید، با ظهور پدیده های نوینی نیز در سطح جامعه همراه است. قاچاق یکی از پدیده هایی است که اثرات و مشکلات آن از تأسیس وزارت گمرکات تا به امروز دامنگیر جوامع مرزی ایران بوده و تبعات آن همچنان ادامه دارد. با برآمدن حکومت پهلوی و اصلاح و تدوین قوانین، شکل و شمایل زندگی ایرانیان نیز به تبع قوانین جدید دستخوش تغییراتی شد. این تغییرات علاوه بر ظاهر مردم، معیشت آنها را نیز تغییر داد. پیش از وضع و اجرای قوانین انحصاری، قاچاق کالا از جانب مردم نواحی سرحدی در حد مصارف شخصی بود. اما با اجرای این قوانین و به ویژه قانون انحصار تجارت خارجی در سال 1309 این پدیده دچار تحولی جدی شد. بررسی اسناد نشان می دهد از این دوره به بعد انحصاری شدن واردات و قیمت گذاری برخی از محصولات توسط دولت باعث اختلاف قیمت محسوس کالاها در دو سوی مرز شد. بنابراین تجار و بازرگانان اقدام به وارد کردن این اقلام در مقیاسی بزرگ کردند. به دلیل کنترل دولت، حمل این کالاها از گذرگاه های غیر رسمی صورت می گرفت. بنابراین بازرگانان و تجار برای واردات و صادرات از گذرگاه های غیر رسمی به استفاده از نیروی کار بومی روی آوردند. در نتیجه، این مقطع را می توان به عنوان ظهور پدیده کولبری قلمداد کرد.
۹۱.

واکاوی کنش صنفی - سیاسی معلمان و دانش آموزان استان قزوین در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی (1356- 1357 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 239-266

کلیدواژه‌ها: معلمان دانش آموزان امام خمینی انقلاب اسلامی قزوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۱۱۶
در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیروهای اجتماعی در قالب اقشار و لایه های اجتماعی مختلف حضور داشتند. قشر معلم و دانش آموز در زمره ی مهمترین نیروهای اجتماعی جدید بودند که به علت انسداد فضای سیاسی و عدم مشارکت در ساختار قدرت، خواهان انجام اصلاحات بنیادین در نحوه توزیع قدرت در ذیل رهنمون های امام خمینی در کشور بودند. معلمان و دانش آموزان قزوینی با روش های مختلف، ساختار سیاسی حکومت را به چالش کشیده و با حضور مستمر در اعتراضات و راهپیمایی ها دست به کنشگری انقلابی زدند. هدف این پژوهش بررسی کنش معلمان و دانش آموزان شهر قزوین به سیاست های ناکارآمد حکومت پهلوی و نقش آنان در بسیج سیاسی توده های مردم در فرآیند پیروزی انقلاب است. با این رویکرد پرسش اصلی این است که معلمان و دانش آموزان شهر قزوین چه نقشی در شکل دهی و انسجام سیاسی نیروهای اجتماعی در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی داشته اند؟ در فرضیه پژوهش می توان اذعان نمود که معلمان و دانش آموزان از مهمترین نیروهای اجتماعی فعال و منتقد در جنبش های اجتماعی معاصر هستند که با حضور گسترده خود در بستر خیابان ها و بسیج سیاسی نیروهای منفعل سهم گسترده در ایجاد یک کنش انقلابی فراگیر دارند. انگاره ای که در خصوص رفتار سیاسی معلمان و دانش-آموزان شهر قزوین نیز صدق می کند. روش و رویکرد این پژوهش به شکل توصیفی - تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی، تاریخ شفاهی و کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان می دهد که معلمان و دانش آموزان از پیشگامان جریان اعتراضی با رژیم پهلوی در شهر قزوین بوده و نقش مهمی در سازمان دهی و هدایت مردم به جریان انقلاب داشته اند.
۹۲.

مفهوم شورش[ی] در کتیبه بیستون؛ واژگان و عبارات رسمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 85 - 104

کلیدواژه‌ها: اریکه دروغ کتیبه بیستون مفهوم شورش[ی] پیمان شکن[ی]

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۹۴
کتیبه بیستون داستان پادشاهی داریوش بزرگ و نبردهای پیروزمندانه او بر شورشیان را از زبان خود وی گزارش می کند. بیستون، باتوجه به موضوع خود به گونه ای کلیدی و پرکاربرد مفهوم شورش[ی] را به کار می گیرد؛ اما این مفهوم در درازای تاریخ اجتماعی - سیاسی ایران دچار دگرگونی شده و همواره به یک معنی فهم نمی شده است. ازاین رو، مسئله اصلی پژوهش پیش رو چیستیِ مفهوم شورش[ی] در اندیشه سیاسی شاهنشاهی هخامنشی در متن کتیبه بیستون است. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش، با بهره گیری از روش تاریخ مفهومی بر پایه تحلیل متن پارسی باستان کتیبه بیستون، بر واژگان و یا عباراتی که برای اشاره به مفهوم شورش[ی] به کار رفته اند تمرکز می کند. همچنین، چگونگی کارکرد آنان را در کتیبه در نظر گرفته و آنها را با معادل های خود، به ویژه در نسخه اکدی و برای نشان دادن بستر تاریخی و دامنه های معناشناختی، با برخی نمونه های مشابه در اسناد شاهان میان رودان می سنجد. یافته های پژوهش نشان می دهد، بیستون برای مفهوم شورش[ی] از واژگان و عباراتی استفاده می کند که درک معنا و مفهوم پاره ای از آنها بدون توجه به پیشینه استفاده از آنان در سنت شاهان میان رودان به ویژه آشور نو، آسان نیست؛ اما، حذف برخی از این موارد و هم زمان استفاده از عباراتی نو در ستون پنجم، گونه ای تحول را در اندیشه سیاسی هخامنشیان نسبت به چگونگی بازنمایی مفهوم شورش[ی] نشان می دهد. بااین وجود، همه واژگان و عبارات بازنمایی کننده مفهوم شورش[ی] در بیستون، یک ویژگی مشترک از چیستیِ این مفهوم در اندیشه سیاسی هخامنشیان را بازنمایی می کنند و آن، مسئله شکسته شدن پیمان وفاداری نسبت به شاه هخامنشی است؛ «پیمان شکن[ی]».
۹۳.

Reading Architectural Spaces Based on Historical Dialectical Models (Case study: Bernard Tschumi's architecture)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۳, Issue ۱ - Serial Number ۹, June ۲۰۲۴ 71 - 89

کلیدواژه‌ها: Bernard Tschoumi Event Space Text reading Dialectics

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۳۵
This research focuses on the role of dialectics in architectural design and the interpretation of text and architectural spaces based on this approach. In today's constantly changing post-modern life, the issue of meaningful and identity-based design in architecture is a topic of discussion. Dialectics necessitates the creation of spaces derived from fundamental concepts of existence for human interaction with the environment and the continuous creation of events. As one of the acts of existence, dialectics can serve as a concept in phenomena and explain the method in categories. The research is conducted using descriptive, analytical, and phenomenological methods, and the various layers of conceptual existence are analyzed through analogical and inductive approaches. The concepts are then reviewed using the dialectical method, and the different modes of interaction between component layers are analyzed. The Swiss architect Bernard Tschoumi's works are examined and interpreted as a case study, and the three-level component concepts are explored. The case study is analyzed, and the results are extracted hermeneutically. The components of architectural design derived from dialectics are then read, and an effective dialectical model for text reading is developed, which has the ability to adapt and visualize the conceptual components that are influential in design. This process has the potential to provide identity to architectural spaces in today's continuously evolving life.
۹۴.

ایران از پارینه سنگی تا پایان ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۳ بهار ۱۴۰۳ شماره ۹ 131 - 142

کلیدواژه‌ها: پیش از تاریخ دوره تاریخی پارینه سنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۲۴۱
بررسی سیر تطور و تحول زندگی انسان براساس یافته های باستان شناسی از آغاز حضور انسان در ایران یعنی از دوره پارینه سنگی یکی از مقوله های مهم در باستان شناسی است. اینکه حضور نخستین انسان در ایران به چه زمانی بازمی گردد و اینکه چه عواملی باعث شد که انسان از شکارگر-گردآورندگی دست بشوید و به کشاورزی بپردازد و یکجانشین شود و نیز پرسش هایی از این دست باعث شده است پژوهشگران گوناگونی به پژوهش و نوشتن مقاله هایی در این زمینه ها بپردازند. موزه ملی ایران که آکنده از یافته های باستان شناسی از دوره های مختلف تاریخی است می تواند یاریگر هر پژوهشگری شود تا در این زمینه پژوهش کند. کتاب ایران از پارینه سنگی تا پایان ساسانی (به روایت آثار موزه ملی ایران) بر آن است تا به این سیر تحول زندگی انسان در ایران یعنی از دوره پارینه سنگی تا پایان دوره ساسانی براساس اشیاء به نمایش گذاشته شده در تالار ایران باستان در موزه ملی ایران بپردازد. کتاب اگرچه از یافته های ارزشمند به نمایش درآمده در تالار ایران باستان بهره مند شده است اما دریغا که نتوانسته است این سیر تحول را هرچند کوتاه نشان دهد. 
۹۵.

پیامدهای مهاجرت قبایل عرب جنوبی، به بخش هایی از نواحی مرکز و شمالی جزیرة العرب (با تأکید بر نقش حارث بن عَمْرو کِنْدی در حمله نظامی به ایران ساسانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۹) 60 - 78

کلیدواژه‌ها: مهاجرت قبایل عرب جنوبی حارث بن عَمْرو کِنْدی جاده بخور (عطریات) پیشروی نظامی سنگ نبشته های حمیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۹۷
پاره ای از گزارش های تاریخی، بیانگر نوعی همکاری نظامی میان برخی پادشاهان تبابعه حمیری و بعضی ملوک قبایل جنوبی جزیره العرب، همچون حارث بن عَمْرو کِنْدی است که به منظور پیشروی در بخش هایی از مرزهای غربی ساسانیان با یکدیگر متّحد شده اند. از آن جا که برخی پژوهشگران معتقدند، نسبت دادنِ یک چنین اقداماتی به این دسته از پادشاهان حمیری، آن هم در روزگاری که امپراطوری مقتدری چون ساسانیان بر ایران حاکمیت داشته، افسانه هایی است که عرب های جنوبی ساخته اند، نگارندگان بر آنند تا با روش توصیفی- تحلیلی و مراجعه به منابع تاریخی - جغرافیایی و توجه به پاره ای از جدیدترین پژوهش ها، به این سؤالات پاسخ دهند که آیا دامنه این پیشروی ها به ایران دوره ی ساسانی هم رسیده است؛ و اگر چنین بوده، در چه زمان و مکانی واقع شده و چه نتایجی را به دنبال داشته است؟ در پاسخ می توان گفت، برخلاف برداشت های ناتمام گذشته، اگر از فرضیه هایی که پیشروی های نظامی تبابعه را تا حدود مرزهای تبّت و چین نادرست شمرده بتوان صرف نظر کرد، به احتمال بسیار، از پیشروی های موقّتی در بخش هایی از مرزهای غربی ایران نمی توان به سهولت گذشت. همچنین نشان می دهد که پیشروی های نظامی این دسته از قبایل عرب در قسمت هایی از نجف و بعضی روستاهای کوفه و حیره تا رومیه صورت گرفته و از مدائن سبعه ایران ساسانی نیز فراتر رفته و تا زمان انوشیروان (579-531م) در بخش های وسیعی از مرزهای غربی ساسانیان، پیوسته به عنوان یک عامل تهدید و تخریب مطرح بوده است.
۹۶.

تأثیر اسارت و کوچ دادن مردم در فرهنگ و هنر اورارتو

نویسنده:
منبع: Caspian, Volume ۱, Issue ۲, July ۲۰۲۴ 105 - 117

کلیدواژه‌ها: اورارتو اسارت کوچ کردن تأثیرگذاری و تأثیرپذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۹۶
اورارتوها در حدود سده های نهم تا هفتم پ م در حوالی دریاچه وان، سوان و ارومیه حکومت می کردند. از آنها شواهد باستان شناختی و اسناد مکتوب همچون کتیبه های شاهی بر سنگ، لوح، گوی و فلز و همچنین کتیبه های روزمره و فرمان ها، نامه ها یا نبشته هایی از سوی افرادی به جز شاه هستند بر لوح، گوی و سفال به دست آمده است. هنر، فرهنگ، باور، سیاست و زندگی در زمان اورارتوها را با توجه به اسناد مذکور می توان تا حدودی شناسایی و پژوهش کرد. هنر اورارتوها را نیز می توان از روی اشیایی که از محوطه های اورارتویی به دست آمده مطالعه کرد. هنر اورارتو هم تحت تأثیر اقوام دیگر بود و هم بر آنها تأثیر گذاشته است. این تأثیرها حاصل نبرد، سفر، ازدواج، استخدام، و مهاجرت یا کوچ مردم میان اورارتوها و سایر اقوام و مناطق هستند. براساس کتیبه های شاهی اورارتویی می دانیم که مردم مناطقی که شاهان اورارتو بر آن غلبه می کردند همگی کشته نمی شدند بلکه تعداد بسیاری از آن مردم به اسارت گرفته شده و به ویژه به شهرهای تازه تأسیس اورارتوها برده می شدند تا به عنوان نیروی کار در آن شهرها خدمت کنند. این کوچ دادن اجباری مردم موجب می شد هنر و فرهنگ مردم از جایی به جایی انتقال یابد و این یکی از دلایلی است که فرهنگ و هنر اورارتو از مناطق دیگر تأثیر پذیرفته است. اسارت و کوچ دادن مردم در میان کتیبه های بسیاری از شاهان اورارتویی با ذکر اعداد و ارقام نیز قابل مشاهده است که البته گمان می رود این اعداد بیشتر به بزرگ نمایی شاهان می مانند تا واقعیتی که رخ داده است. در کتیبه های شاهی اورارتویی ذکر شده که هزاران تن زن، مرد و کودک و همچنین تعداد کمتری سرباز به اسارت گرفته شده اند و از منطقه ای که به دست اورارتوها به تازگی فتح شده بود به شهری که شاه فرمان می داده منتقل می شدند. این اعداد بزرگ به نظر می رسد به منظور تکریم شاه بیش از حدی نگارش شده اند که واقعاً اسیر گرفته شده بودند. اما استفاده از این نیروی کار در ساخت وسازها و تولید اشیاء و آثار انکارناپذیر است. در این نوشته تلاش شده تا اسارت و کوچ داده شدن تعداد فراوان مردم مناطق تازه فتح شده از سوی اورارتوها آورده و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آن ها بر ساخت وساز، هنر و اقتصاد اورارتوها بررسی شود.
۹۷.

تحلیلی بر سفال شیاردار خراسان جنوبی

نویسنده:
منبع: Sinus Persicus, Volume ۱, Issue ۲, July ۲۰۲۴ 17 - 52

کلیدواژه‌ها: دوران تاریخی اشکانی و ساسانی سفال شیاردار جنوب خراسان سیستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۸۴
سفال فراوان ترین یافته ای است که در محوطه های باستانی به دست می آید. به همین دلیل بیشترین شناخت و آگاهی درباره برهمکنش های انسانی و تعاملات فرهنگی را نیز می توان از این داده فرهنگی به دست آورد، چرا که بسیاری از دوره بندی های تاریخی صورت گرفته، براساس مطالعه سفالینه های هر دوره انجام می شود. سفال های تولید شده در مناطق مختلف، تفاوت های اساسی با یکدیگر از نظر خمیره، نقش، نوع ساخت، حرارت و ... داشته و در دوره های مختلف نیز متنوع هستند، که بدون پیوند و یا تحت تأثیر مناطق پیرامونی بوده اند. جنوب خراسان و شرق ایران یکی از مناطقی است که با توجه به گستردگی مطالعات باستان شناختی در غرب ایران، کمتر بررسی  شده است. در برخی از محوطه های جنوب خراسان، نوع خاصی از سفال که بیشتر به دوران تاریخی نسبت داده می شود و با نام سفال شیاردار سیستان شناخته می شود، رایج است. به نظر می رسد، گونه سفالی مورد مطالعه، تنها در محدوده سیستان (ایران و افغانستان) و بخش هایی از جنوب خراسان گسترش نیافته، بلکه دارای تنوع زیادی از لحاظ شکل و نوع اجرای شیار بر سفال است. سفال شیاردار در انواع مختلف و در یک بازه زمانی طولانی از پیش از تاریخ تا دوران اسلامی در منطقه رواج داشته است. هدف از این پژوهش، مطالعه، بررسی و معرفی انواع مختلف سفال شیاردار در پهنه فعلی خراسان جنوبی و سپس مطالعه پراکنش این گونه سفالی در مناطق پیرامونی و محدوده ایران فرهنگی است.
۹۸.

The Cairn Burials of Harat, Yazd, Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۳ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 89 - 106

کلیدواژه‌ها: Archaeological Survey Yazd Harat Cairn Burials Astōdān Parthian-Sasanian

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۲۳
Throughout the history, one of the concerns of human beings has been death. The death and the rituals associated with it have created enduring traditions in human societies, with each having its own unique rite based on prevailing cultural and historical characteristics. One of the important traditions related to death is burial practices with varying rituals. Different faiths and religions recommend different commands and traditions for the disposal of a deceased body, with one being burial in the ground. Burial methods, too, differ in different religions, and throughout history, various methods of burial have been performed based on the prevalent rituals and religions of the time. In Zoroastrian, due to the reverence of the four elements (water, earth, fire, and air), any direct contact with a human corpse, which is considered impure, is forbidden. Followers of the Zoroastrian faith have adopted various methods for burying their deceased, including placing them in astōdān (ossuary), towers of silence, and constructing large stone graves (dakhmas/ cairn burials). This paper introduces the cairn burials (khereft-khaneh) and an astōdān (sotōdān) that were found during the archaeological survey of Harat district of Yazd province in 2021. In the archaeological survey of Harat, various cultural and historical sites from different periods were identified. Most of the identified sites in this survey belonged to the Islamic era, but some are referred to historical period, such as cairn burials and an astōdān (ossuary), which will be discussed in this study. Based on comparative studies and similar burial methods found in central Iran, Fars, and Kerman, these sites are dated back to the historical period (Parthian/Sasanian).
۹۹.

تحلیل رهبری نظامی پیامبر (ص) بر اساس هنر جنگ سون تزو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 56 - 72

کلیدواژه‌ها: هنر جنگ رسول خدا (ص) سون تزو جنگ روانی رهبری فرماندهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۰۸
استراتژی (راهبرد) و تاکتیک (فنون) به همراه مدیریت و رهبری شامل برنامه ریزی و هدایت جنگ، سازمان و سازمان دهی، جنگ روانی و دیپلماسی جنگ در حیطه ی هنر جنگ قرار می گیرند. نخستین کسی که به بحث در باب هنر جنگ پرداخت سون تزو متفکر چینی سده ششم پیش از میلاد بود. در این پژوهش بر آنیم تا ضمن بررسی نظرات وی در این باب به تحلیل عملکرد نظامی رسول خدا (ص) بر اساس آن بپرداریم. هدف از تحقیق حاضر بیان جایگاه و بینش نظامی عمیق آن حضرت به مثابه یک فرمانده موفق است که بدون آنکه در آموزشگاه های نظامی آموزش دیده و یا از نظریات اندیشمندان نظامی و آثار آنان بهره مند گشته باشد، به مقوله هنر جنگ عنایت کافی داشته است. سؤال پژوهش این است که عملکرد رسول خدا (ص) در عرصه جنگ تا چه میزان با اندیشه های سون تزو در باب هنر جنگ همخوانی دارد. نتیجه تحقیق که به روش تاریخی و تحلیلی و بر اساس داده های منابع کهن تاریخی و بررسی کتاب هنر جنگ سون تزو صورت گرفته، نشان می دهد که عملکرد موفقیت آمیز آن حضرت در جنگ ها مرهون اجرای موفقیت آمیز اصول و مبانی هنر جنگ بوده و تشابه فراوانی با نظرات این اندیشمند برجسته نظامی دارد.
۱۰۰.

واکاوی ایده پردازیِ مضامین جنگیِ شاهان ساسانی در سنگ نگاره ها، سکه ها، ظروف سیمین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 73 - 86

کلیدواژه‌ها: ساسانی سنگ نگاره اردشیر شاپور شاه جنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۲۴۷
جنگجویی و توانایی جنگیدن در میدان نبرد، یکی از وی ژگی های شاخص برای شاه شدن و به تخت نشستن در تاریخ ایران باستان به شمار می رفت. آنچه اهمیت این ویژگی را دو چندان می کرد جایگاه سیاسی، دینی، جنگی و حتی اجتماعی شخص شاه در میان کارگزاران، بزرگان و نژادگان، سربازان و مردمان زیردست بود. رشته جنگ های پیاپی اردشیر و شاپور با شرق و غرب، برای مردمان زیردست شناخته شده بودند و نمایش خوبی از توان جنگجویی آنها بود؛ اما آنها به خوبی دریافته بودند که نیاز است در فرصت ها و مناسبت های گوناگون، توان جنگی خود را نیز برای مردمان امپراتوری به نمایش گذارند. این پژوهش بر آن است تا با بررسی و واکاوی نگاره های موجود در سنگ نگاره ها، سکه ها، ظروف سیمین و غیره، به این پرسش پاسخ دهد که شاهان ساسانی در اید ه پردازی از جایگاه جنگی خود، از چه نوع بنمایه های جنگی و تبلیغی بهره می بردند. یافته های پژوهش نشان می دهد که توصیف و تبلیغ دیداری قدرت جنگی شاه، خواه در میدان جنگ و خواه در میدان شکار، همواره یکی از دغدغه های اصلی شاهان به شمار می رفت. با توجه به محدودیت ابزارهای تبلیغ و نمایش، بهره گیری از ابزارهای موجود مانند سنگ نگاره ها، سکه ها، ظروف سیمین و دیگر ابزارها، موضوعی حیاتی و ضروری برای شاهان بود. نمایش دادن قدرت و مشروعیت که تا حد ممکن در معرض دید عامه مردم قرار داشته باشد، در گرو بهره گیری از تبلیغات دیداری با ماهیت پایدار و همیشگی بر سنگ نگاره ها، سکه ها و ظروف و غیره بود. وجود سنگ نگاره های فراوان، با موضوعات گوناگون سیاسی، دینی، جنگی و حتی اجتماعی نشان از این دارد که شاهان کاملاً به جنبه تبلیغاتی و تأثیر هنر بر روان مردم، آگاهی داشتند و بر آن بودند تا با ایجاد یک هنر کاملاً شاهی، باورها و اندیشه های خود را در جامعه حاکم کنند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان