باقر ساروخانی

هدف این مقاله، بررسی رابطه ی بین نحوه گذران فراغت و هویت مدرن جوانان شهر تهران است. چارچوب نظری این پژوهش، تئوری کنش متقابل نمادین و نظریه گیدنز است. جامعه مورد مطالعه، کلیه جوانان 15 تا 29 ساله شهر تهران بوده که تعداد 407 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده و پس از بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه، با روش پیمایشی، اطلاعات لازم جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تعداد هفت فرضیه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر به دست آمد:فراغت مجازی و فراغت ماهواره محور رابطه ی مثبت و مستقیم با هویت مدرن داشته است. فراغت مذهبی با هویت مدرن رابطه منفی و معکوس داشته است. بین فراغت فرهنگی، فراغت عامیانه، فراغت ورزشی، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات و سن با هویت مدرن رابطه ی معناداری وجود ندارد. بین منطقه سکونت و شغل با هویت مدرن رابطه معناداری وجود دارد. مجموع این متغیرها 62 درصد از تغییرات هویت مدرن جوانان را تبیین می کنند.هدف این مقاله، بررسی رابطه ی بین نحوه گذران فراغت و هویت مدرن جوانان شهر تهران است. چارچوب نظری این پژوهش، تئوری کنش متقابل نمادین و نظریه گیدنز است. جامعه مورد مطالعه، کلیه جوانان 15 تا 29 ساله شهر تهران بوده که تعداد 407 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده و پس از بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه، با روش پیمایشی، اطلاعات لازم جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تعداد هفت فرضیه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر به دست آمد:فراغت مجازی و فراغت ماهواره محور رابطه ی مثبت و مستقیم با هویت مدرن داشته است. فراغت مذهبی با هویت مدرن رابطه منفی و معکوس داشته است. بین فراغت فرهنگی، فراغت عامیانه، فراغت ورزشی، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات و سن با هویت مدرن رابطه ی معناداری وجود ندارد. بین منطقه سکونت و شغل با هویت مدرن رابطه معناداری وجود دارد. مجموع این متغیرها 62 درصد از تغییرات هویت مدرن جوانان را تبیین می کنند.هدف این مقاله، بررسی رابطه ی بین نحوه گذران فراغت و هویت مدرن جوانان شهر تهران است. چارچوب نظری این پژوهش، تئوری کنش متقابل نمادین و نظریه گیدنز است. جامعه مورد مطالعه، کلیه جوانان 15 تا 29 ساله شهر تهران بوده که تعداد 407 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده و پس از بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه، با روش پیمایشی، اطلاعات لازم جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تعداد هفت فرضیه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج زیر به دست آمد:فراغت مجازی و فراغت ماهواره محور رابطه ی مثبت و مستقیم با هویت مدرن داشته است. فراغت مذهبی با هویت مدرن رابطه منفی و معکوس داشته است. بین فراغت فرهنگی، فراغت عامیانه، فراغت ورزشی، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات و سن با هویت مدرن رابطه ی معناداری وجود ندارد. بین منطقه سکونت و شغل با هویت مدرن رابطه معناداری وجود دارد. مجموع این متغیرها 62 درصد از تغییرات هویت مدرن جوانان را تبیین می کنند.

هدف این تحقیق، شناسایی گرایش به تجددگرایی و نگرش به مراسم ازدواج و آثار آن در واسطه های گزینش همسر و نگرش به مهریه است که با نام «تجددگرایی و همسرگزینی؛ تحقیقی مقایسه ای در بین زنان مناطق 1 و 11 شهر تهران» در سال 1388 انجام شده است. نظریه کارکردگرایی ساختاری به مثابه چارچوب نظری انتخاب شد و روش تحقیق، شیوه پیمایش است. انتخاب نمونه به روش نمونه گیری تصادفی صورت گرفته و حجم نمونه 285 نفر است که از این میان 165 نفر مربوط به منطقه 1 و 120 نفر متعلق به منطقه 11 است. فرضیه های این تحقیق بررسی رابطه بین نقش واسطه ها و انتخاب فردی و مراسم ازدواج و نگرش به مهریه با میزان گرایش افراد به تجددگرایی است که در نتایج آزمون فرضیه ها مشخص شد در کل بین تجددگرایی و همسرگزینی رابطه معناداری وجود دارد، زیرا هرچقدر متغیر مستقل افزایش می یابد، نقش واسطه های انسانی در انتخاب همسر و برپایی مراسم ازدواج کم رنگ می شود، ولی نگرش به مهریه و انتخاب فردی کمترین رابطه را با تجددگرایی داشته است.

مقاله حاضر با رویکردی در جهت شناخت چالش هایی که در برابر خانواده ایرانی قرار دارد پدیده ""شکاف نسلی"" را موردتوجه قرارداده است. پس از طرح مسآله، با تعریف و تفکیک معنایی میانِ چهار مفهومِ مشابه؛ تفاوت، تعارض، گسست، و شکاف نسلی، به تحلیل نظریه ها و پژوهش های مرتبط و تقابل مسآله شکاف نسلی با ساختار خانواده امروزین در ایران پرداخته است. دراین راستا از داده ها و نتایج تعدادی از پژوهش ها در ایران که به طور کلی به تضاد ارزشیِ میان نسلها پرداخته اند بهره گرفته شده است. براین اساس، هدف مقالهحاضر شناخت وضع موجود در زمینه شکاف نسلی و بررسی و تحلیل عواملی است که شکاف بین نسلها در خانواده معلول آن است. با درنظر گرفتن عوامل متعدد و متنوع موجود، در بررسی یافته های پژوهش های انجام شده تفاوت قابل ملاحظه ای بین گروه های سنی در ایران مشاهده نشده است. در زمینه رویارویی ارزش های نسلی با خانواده و روابط میان نسلی و درون نسلی در درون آن، تفاوت های قابل ملاحظه ای در عرصه ارزش های خانوادگی میان نسل ها وجود ندارد و کمابیش نوعی وفاق جمعی در رابطه با این ارزش ها، میان نسل جوان و بزرگسال جامعه دیده می شود. البته می توان گفت در عرصه عمومی فرهنگ جامعه ایران شکاف عمیق و اختلاف قابل تأملی وجود ندارد اما شکاف نسلیِ موجود، در نقطه مقابلِ عرصه عمومی، در عرصه زندگی خصوصی آحاد جامعه ما موضوعیت می یابد.

مقاله حاضر سعی دارد پدیده گرایش به مهاجرت را در ارتباط با نهاد خویشاوندی مورد بررسی قرار دهد. کمتر محققی این پدیده را از منظر رابطه آن با شبکه خویشاوندی بررسی کرده است. برهمین اساس، بر آن شدیم تا در این مقاله، از منظری خاص و جدید، به مسأله فرار مغزها نگاه کنیم و نقش بازدارنده و یا تسهیل کننده خانواده و روابط خویشاوندی در امر مهاجرت تحصیل کرده ها را مورد بررسی قرار دهیم. در مقاله حاضر از رهیافت نظری «کارکردگرایی ساختاری» و همچنین از تئوری «فاصله اجتماعی» بهره برده ایم. بنابراین، برخلاف رویکردهایی که مهاجرت نیروهای متخصص از کشور را ناشی از وجود برخی عوامل کششی در کشورهای مقصد می دانند، مقاله حاضر این امر را بیشتر ناشی از ناکارآمدی ساختارهای جامعه می داند. برای تحلیل این ناکارآمدی ساختاری در سطح نظام خویشاوندی، از تئوری فاصله اجتماعی استفاده شده است. با استفاده از این تئوری می توان گفت که با بیشتر شدن فاصله اجتماعی میان افراد خویشاوند، نفوذ متقابل آنها بر همدیگر کاهش یافته و در نتیجه نظام خویشاوندی آن، کنترل سنتی خود بر فرد را از دست می دهد، و همین عدم وابستگی و همبستگی فرد با خویشانش، زمینه ای را فراهم می سازد تا او به محض رویاروبی با مشکلات و یا مهیا شدن امکانات سفر، اندیشه خروج از کشور و اقامت در نقطه ای دیگر از جهان را در سر بپروراند. در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری را دانشجویان رشته های انسانی (علوم اجتماعی) و فنی (مهندسی برق) دانشگاه تهران تشکیل می دهند. جمع آوری داده ها نیز از طریق پرسشنامه و در قالب طیف لیکرت انجام گرفته است. یافته های تحقیق بیانگر این امر هستند که میان چهار متغیر اصلی، یعنی وسعت نظام خویشاوندی، گستره روابط خویشاوندی، فراوانی روابط خویشاوندی و عمق روابط خویشاوندی، و متغیر گرایش به مهاجرت از کشور، رابطه ای معنی دار و معکوس وجود دارد. همچنین، از بین چهار متغیر مستقل، دو متغیر «گستره روابط خویشاوندی» و «عمق روابط خویشاوندی» رابطه ای معنی دار با متغیر گرایش به مهاجرت داشته اند. به عبارت بهتر، افرادی که روابط بیشتر و صمیمی تری با خویشان خود دارند، گرایش کمتری به مهاجرت از کشور از خود نشان می دهند.

این مقاله، گزیده ای از یک پژوهش دانشگاهی است که به بررسی پدیده جهانی شدن و تاثیر آن بر نقش رسانه ها در حوزه فرهنگی ایران و نیز به بررسی این مساله می پردازد که جهانی شدن چه تاثیری بر نقش تلویزیون ایران در حوزه فرهنگ داشته و این که عملکرد بهینه تلویزیون در این زمینه چه باید باشد. در این تحقیق دو هدف عمده دنبال شده است. اول بررسی وضع موجود تلویزیون ایران در حوزه های مختلف فرهنگ با توجه به جهانی شدن در این زمینه و دوم، تصویر سازی وضع مطلوب تلویزیون با توجه به جهانی شدن در حوزه فرهنگ. جهت انجام بخش اول پژوهش از روش تحلیل محتوا و از تکنیک پرسشنامه معکوس استفاده شد. در بخش دوم جهت بررسی وضعیت مطلوب تلویزیون با توجه به جهانی شدن در حوزه فرهنگ، از روش دلفای استفاده گردیده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که هرچند تلویزیون ایران در بسیاری از حوزه های فرهنگ الگوهای جهانی را ترویج می کند اما در کل در حوزه فرهنگ به طور سنتی عمل می نماید. شایان ذکر است که دیدگاه ها و نظرات خبرگان در بخش دلفای، راه کارهای مناسبی را برای مدیریت جهانی شدن در حوزه فرهنگ برای متولیان این رسانه ارائه داده است.

زنان نیمی از بدنه جامعه را تشکیل می‌دهند و عقاید قالبی در مورد آنان موجب عدم تحرک مناسب این قشر عظیم در جامعه شده است. تلویزیون به‌عنوان فراگیرترین رسانه می‌تواند موجبات معرفی توانایی‌های زنان در جهت تحقق اهداف سند چشم‌انداز توسعه جمهوری اسلامی ایران را فراهم نماید. این مقاله سعی دارد با بررسی توانایی‌های زنان از ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، تأثیر آن را بر تحقق اهداف توسعه بلند مدت جمهوری اسلامی از طریق رسانه تلویزیون بررسی نماید. روش تحقیق به کار گرفته شده اسنادی و دلفای می‌باشد. در این تحقیق سعی شده است با شناسایی نظرات خبرگان مباحث زنان، توسعه و تلویزیون، پاسخ لازم به پرسش تحقیق فراهم گردد ودر نهایت الگویی ارائه می‌شود که از طریق آن می‌توان قابلیت‌های زنان و نقش مؤثر آنان بر دستیابی به اهداف سند چشم‌اندازتوسعه را از طریق رسانه‌های جمعی به‌ویژه تلویزیون معرفی نمود.

این پژوهش با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه ی آماری شامل پدران با پسر مجرد و مادران با دختر مجرد 19 تا 34 سال و پسران و دختران مجرد 19 تا 34 سال ساکن شهر تهران بوده اند. حجم نمونه600 نفر و به شیوه ی نمونه گیری تصادفی طبقه ای چندمرحله ای بین گروه های چهارگانه پاسخگو به طور مساوی تقسیم شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهند که تفاوت ها بین معیارهای نسل والدین در هنگام همسرگزینی خود با معیارهای همسرگزینی نسل فرزندان معنی دار است و آزمون فرضیات حاکی از آن است که جنسیت، سنّ، تحصیلات، شغل، پایگاه اقتصادی اجتماعی، روابط با بستگان و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی موجب تفاوت بین دو نسل در معیارهای همسرگزینی شان می باشد. با آزمون های رگرسیون و تحلیل مسیر مشخص شد که عمده ترین تعیین کننده ها در فاصله ی نسلی، نوع شغل، میزان تحصیلات و میزان استفاده از ماهواره می باشد که در مجموع 49 درصد تغییرات فاصله نسلی را توضیح می دهند. همچنین نتایج آزمون ها حاکی از آن است که در مجموع بین معیارهای نسل والدین برای همسرگزینی فرزندانشان در مقایسه با نظرات نسل فرزندان در این مورد، تفاوت معنی داری وجود نداشته است.

"در شماره 31 فصلنامه مطالعات ملی، مقاله ای با عنوان «روایت اجتماعی- فرهنگی قصه های ترکمنی» چاپ شده است که به نظر می رسد در استفاده از داده ها و اطلاعات گردآوری شده برای تحلیل، دچار نوعی افراط گرایی و غلو شده است. این افراط گرایی و غلو نتایج تحلیل را بی اعتبار کرده است. هدف نویسندگان مقاله این بوده است که با استفاده از گونه ای ادب شفاهی، یعنی قصه، به تحلیل و بررسی روندهای فرهنگی و اجتماعی ترکمن ها بپردازند. خود آنها در مقدمه نوشته اند: «در این مقاله، به مطالعه قصه هایی می پردازیم که پیدا و پنهان زندگی قوم ترکمن را برای ما نمایان می سازند». عنوان مقاله نیز با هدف نویسندگان تناسب کامل دارد. بر این اساس، آنها باید برای تحلیل خود قصه هایی را انتخاب می کردند که یا در محدوده حوزه فرهنگی ترکمن ها ابداع شده باشند یا اینکه روایت خاص هم میهنان ترکمن ما از قصه هایی باشند که در محدوده ای گسترده تر یا در حوزه هایی دیگر نیز رواج دارند؛‌ اما آنها عملا قصه هایی را به عنوان مواد تحلیل مورد استفاده قرار داده اند که با موارد گفته شده انطباق ندارند. روشن شدن موضوع مستلزم اندکی توضیح درباره «قصه های منطقه ای» است."

امروزه اینترنت وتأثیرات آن بعنوان رسانه ای نوین از سوی نظریه پردازان مورد توجه قرارگرفته است دلایل و زمینه های مختلف اجتماعی و فرهنگی بویژه در سطح جوانان و نفش غیر قابل اجتماعی آن در تحولات عمومی جامعه اهمیت موضوع را افزایش داده و با توجه به گسترش سریع کاربران اینترنت در ایران و ترکیب بالای جمعیت جوان آن ، ضرورت مطالعه پیرامون اشکال گوناگون کنش اجتماعی جوانان را ایجاب می نماید. درتحقیق حاضر قصد داریم تا با دیدی جامعه شناختی که مشتمل بردو بخش نظری و میدانی است، به بررسی تأثیر اینترنت برکنش اجتماعی جوانان دانشجـوی دختر در دانشگاه تبریز بپردازیم . چهارچوب نظری تحقیق مربوط به نظریه پردازان کنش اجتماعی ، رسانه ها ، و فضاهای مجازی،پست مدرن و گستره نوین همگانی هابر ماس میباشد. . بخش میدانی که بصورت پیمایشی می باشد، با استفـاده از تکنیـک پرسشنامه داده ها را سنجیـده ، توصیف و تحلیـل می نماید. نمونه تحقیق شامل 315 نفر از بین دانشجویان دانشگاه تبریز که بین 29- 16 سال سن دارند ، می باشد . . پردازشها و آزمونهای آماری مبین این واقعیت است که برخلاف تصور مرسوم ، این کنش ها از ویژگی های فردی چون سن ، تأهل ، تحصیلات وعواملی چون میزان ساعات و هزینه استفاده و زمینه کاربرد اینترنت متأثرنیست و استدلال میشود که کنش های اجتماعی دارای ماهیتی هدفمند بوده و تفاوت های شناختی ، شخصیتی ، به همراه محیط های اجتماعی واقعی از قبیل نهاد های اجتماعی و همچنین اعتقادات و ارزشها در بروز آنها مؤثر است و یافته های تحقیق نشان می دهد بین حوزه عمومی اینترنت واشکال کنش اجتماعی از قبیل خدمات اجتماعی ـ فرهنگی ، وکالت و سازماندهی ، تغییر ودگرگونی ، تعلیم وتربیت اجتماعی ، آگاهی از ارزشهای مذهبی رابطه معنا دار و همبستگی ضعیفی وجود دارد از اینرواستباط می شود که کنش های واقعی را درنهاد های واقعی که افراد رفتار خود را در درون آن بنا می کنند جستجو کرد .واین احتمال وجود دارد که اینترنت در ارتباط با مبادلات و تعاملات جمعی آفلاین مورد استفاده قرار گیرد ولی الزاماً اینگونه کنش های اجتماعی کافی نیست بطوریکه افرادی که باگروههای جمعی آنلاین ارتباط دارند ممکن است به سازمانها و کلوپ های محلی، بپیوندند ولی تمایلی به پذیرش نقشهای عملی برای انجام کنشی نداشته باشند از اینرو حضور اجتماعی باید در محیط های سنتی همچون مساجد و سفره خانه ها و نمونه مدرن آن در کتابخانه ها ، فرهنگ سرا ها و.. اتفاق بیفتد

این پژوهش، شامل مطالعه ای تفسیری درباره قصه های مردم ترکمن در شمال ایران است. محقق، با انجام مصاحبه هایی با ترکمن ها، نسبت به جمع آوری قصه های این قوم، همت گماشته است. مصاحبه، مهمترین ابزار دست یابی به اطلاعات در این زمینه بوده است. سپس، پژوهشگر با کمک نظریه «تفسیر فرهنگ» کلیفورد گیرتز، به تحلیل اجتماعی- فرهنگی قصه های جمع آوری شده پرداخته و این قصه ها را با قالب های گفتمانی مورد تفسیر قرار داده است. در این مقاله، به نتایج و چگونگی دست یابی به نشانه ها و معانی، به عنوان پایه های به وجود آورنده تفکر گفتمانی، توجه شده است.

"طرح مساله: تحقیق حاضر با تاکید بر متغیر محل سکونت، به مطالعه امنیت اجتماعی خانواده می پردازد و میزان برخورداری خانواده ها در شرایط فعلی از امنیت اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهد. امنیت جانی، امنیت مالی، امنیت شغلی، امنیت عاطفی و امنیت اخلاقی به عنوان ابعادی از امنیت اجتماعی خانواده برآورد گردیده و تفاوت این ابعاد به لحاظ منطقه سکونت مورد مقایسه قرار گرفته است. روش: این تحقیق از نوع پیمایشی است که طی آن با 420 خانواده ساکن در منطقه شمال و جنوب تهران مصاحبه شده است. برای تحلیل داده ها از آزمون t استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که محل سکونت بر امنیت اجتماعی خانواده اثرات موثر و معنی داری دارد. همچنین سطح برخورداری خانواده از امنیت جانی، مالی، شغلی، عاطفی و اخلاقی به نوبه خود تاثیر زیادی بر امنیت اجتماعی به عنوان شاخص ترکیبی از سطوح گوناگون امنیت در اجتماع را نشان می دهد. نتایج: امنیت اجتماعی خصلتی تفاضلی، شبکه ای، جمعی و ترکیبی دارد و متناسب با محل سکونت خانوارها، این ویژگی های دستخوش تغییر می شوند. "

"مقاله ارایه شده گزارشی است از یک پژوهش میدانی در منطقه ترکمن صحرای ایران. منطقه مورد مطالعه به ساکنان بندر ترکمن محدود می شود. این پژوهش از تکنیک های مشاهده و مصاحبه (ساختاری - غیرساختاری) بهره جسته است. در این پژوهش یک اطلاع رسان ترکمن پژوهشگر را همیاری کرد که نقشی بسیار با ارزش برای پیداکردن افراد آگاه نسبت به فولکلور ترکمن ایفا کرد. در این پژوهش از نظریه توصیفی گیرتز برای تفسیر اطلاعات استفاده شد. نهایتا این پژوهش بر آن است تا گفتمان های زیبایی شناختی، دستوری، احساسی و هویت یابی را به ما نشان دهد"