عباس زنگنه

بحران های زیست محیطی به عنوان حوادثی اجتناب ناپذیر از دیرباز در پهنه وسیع کشورها به دفعات وقوع یافته و می یابد. تاریخ نویسی ایرانی به رغم نقاط قوت خود در تعدد و تنوع به علت بی توجهی به شرح حوادث و بلایای طبیعی محل نقد جدی قرار دارد؛ زیرا این حوادث طبیعی نقطه شروع بسیاری از تحولات تاریخی بوده است؛ اما بدان توجه کمتری نموده است. ایران عصر صفوی که یکی از دوره های سرنوشت ساز تاریخ ایران به شمار می رود، حوادث و بلایای زیان باری چون بیماری های مسری از قبیل وبا و طاعون را تجربه کرده است که نتایج و پیامدهایی چون کاهش جمعیت، مهاجرت و گسترش بیماری ها را در پی داشته و زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است. در خصوص عملکرد حکومت و مدیریت بحران نیز بایستی گفت: عواملی چون شکاف و بیگانگی بین دولت و ملت، وجود حکومت استبدادی، وضعیت راه های مواصلاتی، بعد مسافت و ضعف در نظام اطلاع رسانی موجب گردیده است تا سیاست چندان فعالی در این عرصه مشاهده نشود. در این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی گردآوری شده است، به بررسی مواجهه دولتمردان صفوی با بیماری های مسری (طاعون - وبا) با مطالعه موردی دوره شاه طهماسب اول و دوم پرداخته ایم. نتایج تحقیق حاکی از پیامدهای ناگوار و از دست رفتن سیل عظیم از جمعیت ایران از جمله فقیهان برجسته ای چون کرکی عاملی است و این در حالی است که در اسناد تاریخی مطلبی در خصوص اقدام مؤثر شاه طهماسب جهت پیشگیری و درمان بیماری نیامده است.