علی اسحاقی

نقد جامعه شناختی ادبیات، دانش نو پایی است که در پی مطالعه تأثیر اجتماع بر ادبیات است و بالعکس. کباب غاز، داستانی طنزآمیز است که تصویری انتقادی از جامعه ایران در اوایل قرن بیستم ارائه می دهد. این پژوهش با استفاده از رویکرد ساخت گرایی تکوینی گلدمن، به بررسی ارتباط میان ساختار اثر ادبی و ساختار اجتماعی زمان نگارش آن می پردازد. به باور گلدمن، هر اثر ادبی نتیجه یک عقلانیت درونی آزاد است که به صورت مستقل از مقاصد آگاهانه نویسنده عمل می کند. در این تحلیل، مفاهیم کلیدی نظریه گلدمن از جمله جهان نگری، آگاهی ممکن، ارزش اثر، تحول شخصیت ها، هنر و ساختار معنادار مورد مطالعه قرار گرفته اند. نتایج پژوهش، نشان می دهد که جمال زاده از طریق شخصیت پردازی و موقعیت های طنزآمیز، تضادهای طبقاتی و ناهنجاری های اجتماعی دوران خود را به تصویر کشیده است. همچنین، این داستان بازتابی از جهان بینی روشنفکران انتقادی آن دوره است که خواهان اصلاحات اجتماعی و فرهنگی بودند. این مقاله استدلال می کند که کباب غاز نه تنها یک اثر ادبی، بلکه سندی تاریخی-اجتماعی است که درک عمیق تری از جامعه ایران در دوره گذار به مدرنیته را فراهم می آورد. تحلیل ساختاری داستان نشان می دهد که چگونه جمال زاده توانسته است مسائل پیچیده اجتماعی را در قالبی ساده و طنزآمیز برای مخاطب عام، قابل فهم سازد. در پایان، این پژوهش بر اهمیت مطالعه آثار ادبی مدرن در متون درسی از منظر جامعه شناختی تأکید می کند، چرا که چنین رویکردی می تواند به دانش آموزان در درک بهتر تاریخ اجتماعی و فرهنگی کشورشان کمک کند.