آسیب شناسی نظام توزیع درآمدها و سیاست های رفاهی در دهه 90 شمسی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هرچند قوانین و سیاست های بالادستی توجه ویژه ای به مسئله عدالت اقتصادی و رفع فقر نموده اند، اما به نظر می رسد تحقق این مسئله در مرحله قانون گذاری و اجرا با مشکلات عدیده ای مواجه است. در این پژوهش تلاش شد علاوه بر وضعیت نظام توزیع درآمدها و سیاست های رفاهی در دهه نود شمسی، آسیب های مرتبط با این موضوع بررسی شود. شواهد آماری حاکی از آن است که ضریب جینی( نمایانگر میزان برابری در توزیع درآمد، نه دارایی و ثروت)، طی دهه نود افزایش داشته است و این امر حاکی از افزایش نابرابری در جامعه است. این در حالی است که نرخ فقر در ایران از سال ۹۶ حدود ۱۰ درصد بیشتر شده و این به معنای اضافه شدن ۸ تا 11 میلیون نفر به تعداد فقرا است؛ از طرفی تغییرات وضعیت شکاف فقر برای فقرا و غیرفقرا در دهه نود حاکی از آن است که هم بر شدت بحران معیشت فقرا افزوده شده و هم غیرفقرا امکان حمایت از فقرا را کمتر از قبل دارند. روند کاهنده فاصله غیرفقرا تا خط فقر طی سال های متمادی در اقتصاد ایران که اخیراً سرعت نیز گرفته است، در درون خود یک هشدار جدی را برای سیاست گذاران کلان اقتصاد به همراه دارد و آن اینکه طبقه متوسط جامعه طی دو دهه گذشته تضعیف شده است. حال آنکه ستون فقرات هر اقتصادی به ویژه از منظر ایجاد تقاضا ، کشش و رونق در بازارها، طبقه متوسط آن است. افزایش جمعیت فقرا و کاهش درآمد سرانه، بیانگر آن است که در شرایط فعلی کشور، صرفا اتکا بر طرح های بازتوزیعی و رفاهی نمی تواند علاج پدیده فقر در ایران باشد و ناگزیر، سیاست های حمایتی را باید در بستر تأمین ثبات و رشد پایدار اقتصادی پیمود. در غیر این صورت، تجربیات گذشته در ناکارآمدی عمده سیاست های حمایتی تکرار خواهد شد. درنهایت به نظر می رسد ضعف و تشتت در ترتیبات نهادی (به ویژه با حضور نهادها و سازمان های حمایتی و امدادی متعدد و غیرهماهنگ) و از طرفی فقدان یک نهاد متولی جهت تدوین شاخص های محرومیت، پایش آن ها، برنامه ریزی جهت کاهش محرومیت و ایجاد هماهنگی میان دستگاه های فعال در حوزه محرومیت زدایی، چنین وضعیتی را به وجود آورده است. چیزی که به نوعی در بند دوم سیاست های کلی تأمین اجتماعی ابلاغی سال 1401 نیز آمده است. همچنین از مهم ترین عوامل و چالش های سیاست های توزیعی و رفاهی به عواملی همچون پرداخت یارانه های پنهان، سیاست ارز ترجیحی، توزیع تسهیلات بانکی و سیاست های بودجه ای می توان اشاره کرد.Pathology of Income Distribution Systems and Welfare Policies in the 1390s (2010s)
Although high-level policies have paid special attention to the issue of economic justice and poverty alleviation, it seems that achieving this goal at the mid-level legislative and implementation stages faces numerous challenges. This study aims to examine the state of income distribution systems and welfare policies in the 1390s (2010s), as well as the associated issues. Statistical evidence indicates that the Gini coefficient, which reflects the level of equality in income distribution (not wealth or assets), increased during the 1390s, signaling a rise in inequality within society. Meanwhile, the poverty rate in Iran has increased by approximately 10 percentage points since 1396 (2017-2018), rising from around 20% to over 30%, which means an additional 8 to 11 million people have fallen into poverty. Furthermore, changes in the poverty gap for both the poor and non-poor during the 1390s show that not only has the intensity of poverty increased for the poor, but the non-poor have also become weaker and less capable of supporting the poor. The declining trend in the distance between the non-poor and the poverty line over the years in Iran's economy, which has recently accelerated, carries a serious warning for macroeconomic policymakers: the middle class has been weakened over the past two decades. However, the backbone of any economy, particularly in terms of generating demand, elasticity, and market prosperity, is its middle class. The increase in the population of the poor, coupled with a decline in per capita income, suggests that in the current conditions of Iran, relying solely on redistributive and welfare schemes cannot address the phenomenon of poverty in Iran. Instead, support policies must be pursued within the framework of ensuring stability and sustainable economic growth. Otherwise, past experiences of the ineffectiveness of major support policies will be repeated. Ultimately, it appears that weaknesses and fragmentation in institutional arrangements (especially with the presence of numerous and uncoordinated support and relief organizations) and the lack of a dedicated institution to develop deprivation indicators, monitor them, plan for reducing deprivation, and coordinate among active agencies in the field of deprivation alleviation have contributed to this situation. This is somewhat reflected in the second clause of the General Social Security Policies announced in 1401 (2022-2023). Additionally, among the most important factors and challenges of distributive and welfare policies are hidden subsidies, preferential exchange rate policies, the distribution of banking facilities, and budgetary policies.
تبلیغات
