ناترازی گاز

هدف از این مقاله بررسی عملکرد اروپا در مواجهه با ناترازی گاز ناشی از بحران میان روسیه و اوکراین و تجربه ی بکارگیری از FSRU برای عبور از این بحران است. این مقاله با یک روش توصیفی به بررسی وضعیت اروپا تا پیش از بحران و وضعیت فعلی کشورها پرداخته و درس هایی را برای جمهوری اسلامی ایران با هدف مواجه با بحران های فصلی ناترازی گاز ارائه کرده است. براساس مطالعه صورت گرفته، کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال 2023، 134 میلیارد مترمکعب LNG وارد کردند که 42 درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا را تشکیل می داد. حدود 75 درصد از ظرفیت جدید گازی سازی مجدد که از سال 2022 در اتحادیه اروپا اضافه شد، واحدهای ذخیره سازی و گازی سازی شناور (FSRU) بودند. با توجه به عملکرد اتحادیه اروپا در مقابله با بحران کمبود گاز با استفاده از واردات LNG از طریق واحدهای FSRU و با توجه به این مسئله که این واحدها نسبت به تأسیسات مستقر در خشکی دارای مزایایی نظیر فرایندهای برنامه ریزی، ساخت و استقرار سریعتر هستند، همچنین محدودیت های مربوط به فضای زمینی را کاهش می دهند و هزینه سرمایه گذاری کمتری دارند (هرچند هزینه های عملیاتی بالاتری دارند)، پیشنهاد می شود با توجه به ناترازی که کشور در زمان اوج تقاضای گاز در فصل زمستان و تابستان با آن مواجه است، راه اندازی و بکارگیری چنین واحدهایی راهی مؤثر و مناسب برای عبور از بحران باشد

از مهم ترین معضلات معاصر اقتصاد ایران می توان به بروز ناترازی انرژی و به طور ویژه ناترازی گاز اشاره داشت که با توجه به جایگاه خاص این انرژی در زنجیره ارزش افزوده، آثار ناترازی آن برای اقتصاد ایران، به مراتب عمیق تر از خاموشی موقت گاز بنگاه های تولیدی یا کاهش عرضه آن است. در این پژوهش با فرض تحقق ناترازی سند تراز گاز در افق 1420، مدل تعادل عمومی مبتنی بر جدول داده-ستانده در نظر گرفته شده که انحراف عرضه با تقاضا (یعنی 111 میلیون مترمکعب گاز طبیعی که به دو بخش ناترازی در 4 ماه سرد سال و ناترازی در 8 ماه گرم سال تقسیم می شود) معادل ناترازی 10% شبیه سازی شده است. بدین منظور از جدول داده-ستانده سال 1399 که طبق روش RAS به هنگام شده و مدل حذف فرضی جزئی استفاده شد. نتایج سه سناریو پژوهش نشان داد که 1) در صورت توزیع متوازن 10% ناترازی گاز به همه 70 بخش اقتصاد، GDP به میزان 67/5% کاهش دارد. 2) در صورت توزیع ناترازی به بخش های اقتصاد و همچنین تقاضای نهایی (خانوارها، بخش های غیرانتفاعی، دولتی و بخش عمومی) GPD به میزان 78/2% کاهش دارد. 3) درصورتی که مرکز دیسپاچینگ گاز ناترازی را به بخش های نیروگاهی، پتروشیمی، پالایشگاه و فلزات اساسی (که تقاضای بالای گاز دارند) تحمیل کند، آسیب اقتصادی 58/8% خواهد بود. در هر سناریویی که اجرا شود به ترتیب بخش های «پتروشیمی»، «نیروگاهی» و «حمل ونقل از طریق لوله» بیشترین خسارت اقتصادی را متحمل می شوند.