تصمیم گیری حسابرسان

اثر هاله ای موجب می شود که افراد به هنگام ارزیابی و وزن دهی به اطلاعات، معیارهای خود را تغییر دهند. با استفاده از روش خودتوضیحی کسب دانش، حسابرسانی که تحت تأثیر اثر هاله ای هستند، می توانند استدلال های خود درباره ارزیابی ریسک تحریف های بااهمیت را که قبلاً تعیین کرده اند، مشخص و روشن کنند. مسئله اصلی و مشکلی که مطالعه حاضر به دنبال بررسی و تجزیه و تحلیل آن می باشد، افزایش کیفیت تصمیم گیری و قضاوت های حسابرسان در راستای افزایش هرچه بیشتر کیفیت حسابرسی است. علی رغم این که شواهد تجربی اخیر از کاهش اثر هاله ای از طریق کسب تجربه خبر داده اند، تاکنون راه حلی برای کاهش اثر هاله ای ارائه نشده است. در این راستا، در مطالعه حاضر به بررسی نقش اثر هاله ای در تصمیم گیری حسابرسان با تأکید بر فرایند خودتوضیحی پرداخته می شود. نمونه نهایی مورد استفاده برای این مطالعه، شامل 229 نفر از حسابرسان عضو جامعه حسابداران رسمی ایران می باشد. همچنین به منظور گردآوری اطلاعات، پرسشنامه تعدیل شده یوتامی و همکاران (2017) مورد استفاده قرار گرفت و برای پردازش داده ها، از آمار توصیفی و آزمون t دونمونه ای استفاده شد. نتایج بررسی ها نشان داد که حسابرسان تحت تأثیر شرایط اثر هاله ای، تصمیمات حسابرسی صحیح تری را به وسیله خودتوضیحی اتخاذ می کنند.

قضاوت حرفه ای و تصمیم گیری بخش مهم و حیاتی در کلیه فرآیندهای حسابرسی و سنگ بنای این حرفه می باشد؛ از این رو شناسایی عوامل موثر بر آن و شناخت مهارت های جدید برای ارتقای سطح قضاوت حرفه ای و تصمیم گیری  احساس می شود. پژوهش های پیشین در سطح فرهنگ در جوامع نشان می دهد که توسعه و تکامل حسابداری در هر جامعه تابع عوامل محیطی، فرهنگی و اجتماعی آن جامعه می باشد. بنابراین، هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین ابعاد فرهنگی از جنبه های مردگرایی، جمع گرایی، اجتناب از عدم اطمینان و فاصله قدرت و اندازه موسسات حسابرسی با قضاوت و تصمیم گیری حسابرسان می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی، از نوع همبستگی است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه و جامعه آماری پژوهش اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران در سال 1400 و 1401 است که به روش نمونه گیری تصادفی 132 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تایید روابط بین متغیرها و عوامل از طریق تحلیل عاملی تاییدی و تحلیل مسیر صورت پذیرفته است. برای آزمون فرضیه ها از نرم افزار آماری اسمارت پی ال اس استفاده گردید. نتایج یافته ها نشان داد فاصله قدرت و مردگرایی رابطه منفی و جمع گرایی رابطه مستقیم با قضاوت و تصمیم گیری حسابرسان دارد و جنبه اجتناب از عدم اطمینان رابطه معناداری با قضاوت و تصمیم گیری حسابرسان ندارد. همچنین، نقش تعدیلگر اندازه موسسه حسابرسی در روابط بررسی شده مورد تایید قرار نگرفت

قضاوت حرفه ای و تصمیم گیری مهارت کلیدی در فرآیندهای حسابرسی بوده و توانایی حسابرس برای تصمیم گیری و قضاوت با کیفیت بالا، تحت ویژگی های شخصیتی آن ها قرار می گیرد. خودکارآمدی حسابرس نوعی شناخت درونی از توانمندی و ویژگی های فردی است که باعث درک بهتر از شغل و ارتقای اظهار نظرهای تخصصی حسابرس می باشد. براین اساس، پژوهش حاضر تاثیر خودکارآمدی را به عنوان عوامل تاثیر گذار بر قضاوت و تصمیم گیری حسابرسان پیشنهاد و آزمون نمود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- پیمایشی، است. جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از طریق پرسشنامه محقق ساخته بین اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران و با استفاده از نمونه گیری تصادفی انجام شد و 132 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روایی محتوایی با استفاده از نظرات متخصصان و اساتید خبره و روایی تشخیصی با استفاده از شاخص فورنل و لارکر مورد تایید واقع شد. پس از اجرای اولیه آزمون پایایی با آلفای کرونباخ بررسی و تایید روابط بین متغیرها و عوامل از طریق تحلیل عاملی تاییدی و تحلیل مسیر صورت پذیرفته است. برای آزمون فرضیه ها از نرم افزار آماری Smart PLS استفاده گردید. یافته ها نشان داد خودکارآمدی حسابرس بر قضاوت و تصمیم گیری حسابرس تاثیر مثبت و معناداری دارد. حسابرسانی که از خودکارآمدی بیشتری برخوردار هستند، تلاش بیشتری جهت قضاوت و تصمیم گیری حرفه ای می کنند. همچنین نتایج نشان داد اندازه موسسه حسابرسی تاثیر معناداری بر رابطه خودکارآمدی و قضاوت و تصمیم گیری حسابرسان ندارد.

در فرآیند حسابرسی، تصمیمات متعدد و گوناگونی اتخاذ می شود و اثرات انباشته این تصمیمات به صورت اظهارنظر انعکاس می یابد. از طرفی، ورود مباحث روانشناسی بر بستر حرفه حسابداری و حسابرسی و توجه به نقش انسان در این بین، الگوهای تصمیم گیری گوناگونی ایجاد می نماید لذا، هدف این پژوهش تبیین الگوی تصمیم گیری شهودی حسابرسان با رویکرد تئوری داده بنیاد می باشد. به همین منظور در این پژوهش از 15 حسابرس شاغل در سازمان حسابرسی کشور که شرایط خبرگی را دارا بودند مصاحبه نیمه ساختاریافته گرفته شد و با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند و روش کیفی مبتنی بر رویکرد تئوری داده بنیاد این پژوهش انجام پذیرفت. در این مسیر، 246 کد مفهومی، 32 مقوله فرعی و 10 مقوله اصلی و یک مدل بصری استخراج گردید. مولفه هایی چون شرایط شغلی، مولفه های سازمانی، دانسته های شغلی، ویژگی های شخصیتی، توانمندی ها، نگرش، خصوصیات فردی، رفاه نسبی، خط مشی و دستاورد شناسایی شد. نتایج این بررسی نشان داد، در تصمیم گیری شهودی حسابرسان عواملی چون شرایط شغلی، مولفه های سازمانی، دانسته های شغلی، ویژگی های شخصیتی و توانمندی به عنوان شرایط علّی موثر و مقوله ی مداخله گر رفاه نسبی، عامل تشدید تصمیم گیری شهودی حسابرسان و مقوله های نگرش و خصوصیات فردی، ایجادکننده شرایط زمینه ای تصمیم گیری شهودی حسابرسان است. راهبردهای تصمیم گیری شهودی حسابرسان، خط مشی است که از تشویق ها و سازمان منعطف ناشی می شود. دستاورد پیامد تصمیم گیری شهودی حسابرسان، ممکن است مثبت باشد و باعث افزایش مهارت حسابرسان در سرعت تصمیم گیری یا تطبیق بیشتر با تغییرات سریع و پیجیدگی های دنیای مدرن شود و یا اثرات منفی چون افزایش خودبرتربینی، کم شدن دقت و تک روی در کار را به همراه داشته باشد.