تجارت بین الملل

علیرغم پیشرفت های جوامع، درگیری های سرزمینی، فشارهای اقتصادی، تحریم و تنش های مذهبی بین کشورها و ملت ها تشدید شده و باعث بحرانی شدن روابط بین کشورها می گردد، به گونه ایی که، اگر این اختلافات، توهین آمیز یا ناعادلانه تلقی شوند می توانند موجب بروز خشم، احساس دشمنی و افزایش ملیت گرایی شده و نهایتا احساسات خود را در بازار بروز خواهند داد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی احساس تسلط اقتصادی یا پرخاشگری ناشی از دشمنی اقتصادی نسبت به یک کشور و تاثیر آن در تجارت بین الملل در نظر گرفته شد. در این راستا نمونه ای 338 تایی از جامعه 2800 نفری دانشجویان فارغ التحصیل رشته اقتصاد و بازرگانی به روش نمونه گیری دردسترس و هدفمند انتخاب و پرسشنامه ها توزیع و از تکنیک معادلات ساختاری و آزمون سوبل داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد: احساس تسلط اقتصادی یا پرخاشگری ناشی از دشمنی اقتصادی نسبت به یک کشور، از طریق ملیت گرایی، اعتقاد به محصول و تصویرکلی کشور بر پذیرش محصول تاثیر معنی داری داشته و از این طریق تجارت و سطح تعاملات اقتصادی بین کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد. در نتیجه، مصرف کنندگان با سطح بالاتری از دشمنی اقتصادی معمولا از واردات بیشتر از کشورهایی که دشمن تلقی می شوند استقبال نمی کنند، سطح غرور کمتری را نشان می دهند و کمتر کلام مثبتی دربارهء آن کشور می گویند. همچنین دشمنی اقتصادی نسبت به یک کشور خارجی احساسات ملیت گرایی را برانگیخته و از طریق تحت تاثیر قرار دادن اعتقاد به محصول و تصویرکلی کشور، سطح پذیرش محصول را به صورت وارون تغییر و ترجیح محصولات/ خدمات داخلی را برای ابراز»میهن پرستی« بیشتر می کند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی فرصت ها و موانع همکاری راهبردی میان دو کشور ایران و افغانستان در بُعد بازرگانی صورت گرفته است. این پژوهش تحقیقی آمیخته اکتشافی از نوع کیفی-کمی می باشد. در بخش کیفی جامعه آماری شامل ۱۲ نفر از خبرگانی همچون اساتیددانشگاهی، مدیران و کارشناسان اتاق بازرگانی دو کشور، در بخش کمّی شامل ۱4۰ نفر از اعضای اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی پرسشنامه می باشد. برای تجزیه تحلیل داده ها در بخش کیفی مفاهیم اکتشافی حاصل از این مصاحبه ها بر اساس ماهیت و مفاهیم مرتبط، ۱۱۶ کدباز می باشد که بعد از به اشباع رسیدن اطلاعات گردآوری شده توسط محقق فرایند مصاحبه پایان یافت. در ادامه جهت انجام مقوله بندی محوری و اصلی از نرم افزار 2018 MAXQDA استفاده شد که درنهایت ۱۱۶ کدباز، 3۶ کد محوری و ۱7 کد انتخابی حاصل شد و در دسته بندی های عوامل علی، مداخله گر، پیامدها، راهبردها، زمینه قرار داده شدند. پس از شناسایی کدها، جهت بررسی روایی کدهای کیفی به دست آمده، از CVI و CVR استفاده شد. پس از استخراج کدها و مقوله بندی مربوط به آن ها، مفاهیم احصاء شده در شش عنصر ( شرایط علّی، پدیده محوری، راهبردها، پیامدها، شرایط مداخله ای و شرایط زمینه ای) تقسیم بندی شدند.

خرما از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران است که سهم بالایی در صادرات دارد، اما در سال های اخیر سهم آن از بازار جهانی صادرات کاهش یافته است. این مطالعه با استفاده از الگوی جاذبه و روش درست نمایی شبه بیشینه پوآسن و داده های ۲۰ شریک تجاری ایران طی دوره ۲۰۲۱-۲۰۰۳ م.، عوامل مؤثر بر صادرات خرما را با تأکید بر ساختار بازار شرکای تجاری بررسی کرده است. نتایج نشان می دهد که ساختار بازار صادراتی ایران رقابتی تر شده است. بر اساس نتایج الگوی جاذبه تولید ناخالص داخلی شرکای تجاری، هم مرز بودن و داشتن مذهب مشترک تأثیر مثبت و تفاوت اقتصادی با شرکای تجاری، حضور رقیب قدرتمند در بازار هدف، تحریم های بین-المللی و تحریم های اتحادیه اروپا تأثیر منفی بر صادرات خرمای ایران داشته اند. در عین حال، در بازه زمانی مورد مطالعه، ساختار بازار وارداتی شرکای تجاری تأثیر معناداری بر صادرات خرمای ایران نداشته است. پیشنهاد می شود که با تغییر ساختار تجارت خارجی و ایجاد تنوع در بازارهای صادراتی و تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای غیرتحریمی، وابستگی ایران به بازارهای خاص کاهش یافته و اثر تحریم ها کاهش یابد.