سیره صحابه

«تبرک» به مقامات و مشاهد شریفه، همچنین تبرک به آثار و قبور انبیا و اولیا یکى از مسائل مهم توحید عملى است. کلیت و اصل تبرک محل اجماع و توافق مسلمانان است. اصل تبرک تاکنون از سوى کسى انکار نشده است، اما با ظهور فرقه اى سلفى تکفیرى به نام «وهابیان»، به تبعیت از افکار ابن تیمیه، شاهد انکار رفتار مسلمانان، به ویژه شیعیان، در تبرک به مشاهد شریفه و مقابر انبیا هستیم. نتیجه عملى دیدگاه وهابیان تکفیر مسلمانان و درنتیجه، تخریب مشاهد و مقابر ائمه و اولیاست. سؤالى که مطرح مى شود این است که آیا دیدگاه وهابیان مستند شرعى دارد؟ این تحقیق با هدف بررسى عقیده وهابیان و ارزیابى آن با قرآن، سنت و سیره صحابه با روشى تطبیقى تحلیلى شکل گرفته است. در این بررسى مشخص شده که تبرک مبناى قرآنى و روایى دارد. صحابه پیامبر هم علاوه بر اینکه در حیات آن حضرت به آثار ایشان تبرک مى جستند و پیامبر هم این رفتار آنها را تأیید مى کردند، همچنین پس از رحلت پیامبر، به آثار ایشان متبرک مى شدند. این تحقیق نشان مى دهد که اولاً، مبناى دیدگاه وهابیان و ابن تیمیه برداشت نادرست از منابع است. ثانیا، فتاواى آنها در مقابل قرآن و سنت و سیره صحابه و بزرگان چهار مذهب اهل سنت قرار دارد.

رجوع به اهل کتاب آثار و پیامدهای زیانباری همچون نفوذ جعلیات و اسرائیلیات به حوزه تاریخ، حدیث و تفسیر را به همراه داشت. موافقان رجوع به اهل کتاب برای اثبات روایی و به منظور توجیه عملکرد برخی از صحابه و تازه مسلمانان از اهل کتاب به شماری از آیات، روایات و سیره صحابه استناد جسته اند. این مقاله با هدف بررسی مقایسه ای آراء ذهبی و معرفت پیرامون جواز رجوع به اهل کتاب نگاشته شده به بررسی دیدگاه های آنان ذیل ادله مشروعیت مراجعه به اهل کتاب می پردازد؛ نتایج پژوهش حاکی از آن است دو مفسر پیرامون جواز رجوع به اهل کتاب دیدگاههای متفاوتی ارائه کرده اند. ذهبی برای توجیه رجوع برخی از صحابه به اهل کتاب معتقد است آیات و روایات جواز، مراجعه صحابه به اهل کتاب را اثبات و تجویز می کند. ایشان علاوه بر این سیره عملی صحابه را نیز جوازی برای رجوع صحابه به اهل کتاب دانسته اند. معرفت ادله جواز رجوع به اهل کتاب را بررسی و آیات و روایات جواز را نوعی کنایه دانسته است. آیات را کنایه و از باب «إیاک أعنی و اسمعی یا جاره» و روایت یک تعبیرکنایی از مبالغه در رسوایی و فضاحت است. ایشان رجوع به اهل کتاب را سیره صحابه ندانسته، بلکه معتقدند عده ای از صحابه که از بضاعت علمی اندکی بهرمند بودند به سراغ اهل کتاب می رفتند و تاریخ را گواه صادق این مدعا می داند.