گفتمان زیست محیطی

مسأله اصلی این تحقیق، تحلیل گفتمان زیست محیطی حاکم بر فضای داستان به روش توصیفی و تحلیل محتوا است. در رمان دکتر داتیس، نویسنده، ضمن مرور خاطرات دندانپزشک جوانی که مناطق حاشیه ای تهران را برای نخستین تجربه شغلی خود برگزیده است به مسائل متعدد بحران حاشیه نشینی و شهرکهای حاشیه ای می پردازد؛ اما پررنگترین مشکل مطرح شده در داستان، آنتروپی طبیعت و زندگی حاشیه نشینی و تخریب زیست محیطی است. نتایج تحقیق گویا است که گفتمان زیست محیطی رمان، هم چنانکه منتقد و تحلیلگر عوامل مخرب طبیعت از سیاستهای مدیریتی، فرهنگ و اقتصاد است، داعیه دار مبارزه در مسیر احیای طبیعت نیز هست؛ هم چنین در این گفتمان از عناصری چون نوستالژی، نمادپردازی، کهن الگوهای طبیعت و اسطوره های باستانی و حماسی برای تبیین اصالت و حقوق طبیعت و نیز تقویت جنبه ادبی و بار عاطقی و غنایی داستان به نفع طبیعت استفاده شده است.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل گفتمان زیست محیطی روزنامه ایران درباره موضوع ریزگردها و براساس 14 مقاله منتشرشده در این روزنامه در نیمه اول سال 1401 صورت گرفته است. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده ها در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان لاکلا و موف (1985) بررسی شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که «خارجی بودن منشأ ریزگردها» به عنوان دال مرکزی، نقش محوری در مفصل بندی گفتمان دارد. علاوه بر این دال، مواردی از قبیل «همکاری با کشورهای همسایه» و «همکاری های بین المللی»، «فقدان راهکارهای داخلی و درون مرزی»، «تقویت نقش وزارت امور خارجه»، «تضعیف نقش سازمان محیط زیست» و «عدم همکاری کشورهای همسایه» دال های اصلی هستند که همگی وابسته به دال مرکزی اند. دال های تهی این گفتمان عبارتند از «راه حل عملی» و «عدالت زیست محیطی» و دال شناور «سلامت جسمانی و روانی مردم» است. این گفتمان همچنین در مورد کشورهای عربستان، عراق، ترکیه و سوریه غیریت سازی کرده و آنها را منشأ بحران ریزگردها معرفی کرده است.