جنگ جهانی دوم

از آنجا که زبان زاینده منجر به تمایز جوامع گفتاری در طول زمان می شود، میانجی گری در میان تفاوت های زبان-و درنتیجه عمل ترجمه- از زمان توسعه زبان زاینده توسط انسانها در حداقل 200000 سال پیش، یکی از ویژگی های جوامع بشری بوده است. نه تنها زبان ها از هم جدا شده اند، بلکه شیوه های میانجیگری در بین زبان ها، یعنی شکل های ترجمه، با تفاوت هایی که تحت تأثیر مواردی مانند اشکال واگرایی زبان های درگیر هستند نیز متغیر بوده اند. آداب و رسوم و تفاوت های فرهنگی؛ اعمال و تابوهای دینی؛ زمینه های فوری ترجمه از جمله مواردی مانند مراسم؛ و در نهایت اشکال نوشتن، در میان علل بی شمار دیگرهستند؛ بنابراین برای درک دامنه پدیده های ترجمه و توسعه چارچوب های نظری برای ترجمه، داشتن یک دیدگاه بین فرهنگی بین المللی ضروری است.

هدف: این تحقیق با هدف شناخت آسیب های دفاعی ایران در خلال جنگ جهانی دوم و ارائه راهبردهای عدم تکرار آن ها در آینده، انجام شده است.روش: این تحقیق کاربردی توسعه ای با بهره گیری از تحلیل محتوای اسناد تاریخی و با استفاده از روش تدوین راهبرد دانشگاه عالی دفاع ملّی و با تکیه بر نظرات خبرگی دفاعی انجام شده است.یافته ها: آسیب ها و خسارات جنگ جهانی دوم به کشور ما بسیار گسترده بوده و تبعات آن تا سال ها گریبانگیر مردم این مرز و بوم بوده است. بنابراین شناخت آن ها و آینده نگری پیشگیرانه می تواند کشور را از تکرار شرایط پیش گفته مصون نماید.نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که عمده آسیب های کشور ایران در جنگ جهانی دوم شامل 1) عدم وجود قاطعیت در تصمیم گیری و مردد بودن شخص اول مملکت، نبود وزیر در وزارت دفاع و آشفتگی و ضعف مدیریت در ارتش و دیپلماسی دفاعی سیاسی کشور، 2) ضعف و وادادگی در برابر دو ابرقدرت وقت، 3) غافل گیری و نبود راهبرد  در برابر هجوم متفقین، 4) عدم مقاومت خودجوش مردمی به دلیل سرکوب عشایر و دوری مردم از حکومت و کمرنگی نقش آن ها در دفاع از کشور منتج از سیاست مذهب زدائی و دیکتاتوری حکومت و گسترش خود بیگانگی و فضای رعب و وحشت و ناامیدی در جامعه، 5) عدم آمادگی ارتش برای مقابله با دشمن خارجی به دلیل ضعف در آموزش و حرفه ای بودن، عدم یکپارچکی و انسجام سازمانی، ضعف در وفاداری، انگیزش و روحیه کارکنان، 6) عدم وجود نخبگان سیاسی در رأس نظام سیاسی و دولت به دلیل انتصابات غلط با گرایش های خاص بوده و راهبردهای پیشنهادی این تحقیق می تواند در آینده، کشور را از تکرار آن ها مصون نماید.

قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان آن به وجود آورد که آثار و نشانه های آن در اسناد و منابع تاریخی قابل مشاهده است. هدف پژوهش حاضر که با روش  تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه ای انجام می شود بررسی وضعیت قزوین در جنگ جهانی دوم است و می خواهد به این سوال پاسخ دهد که اشغال قزوین توسط نیروهای متفقین چه پیامدهایی را برای این شهر و ساکنان آن داشته است؟ نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد حضور متفقین در قزوین که از اولین روزهای ورودشان به ایران تا ماه های بعد از اتمام جنگ جهانی ادامه یافت، سبب بروز ناامنی، هرج و مرج، قتل، غارت، دزدی، قحطی، گرانی، قاچاق، احتکار، بیماری، اختلاف و درگیری در قزوین و اطراف آن شد. هر چند با اتمام جنگ و خروج متفقین از ایران وضعیت در ظاهر به حالت عادی برگشت، اما برخی از پیامدهای آن همچون تشکیل حزب توده و دخالت های آن در امور داخلی و اختلافاتش با گروه های دیگر سیاسی همچنان ادامه یافت.

   آرشیوهای محلی از منابع مهم اطلاعاتی در تحقیقات تاریخی هستند و میزان غنای این آرشیوها، ارتباط مستقیمی با افزایش پژوهش های تاریخی در یک منطقه دارند. در این مقاله، ابتدا تعریفی از تاریخ محلی و جنبه های مختلف آن ارائه می گردد. در ادامه با انتخاب جنگ جهانی دوم به عنوان یک موضوع مورد مطالعه آرشیوی، به جایگاه آرشیوهای محلی منطقه ای و ارزش اسناد آن ها در حوادث تاریخی با توجه به اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس درباره جنگ جهانی دوم پرداخته می شود. ارزش این موضوع از آن روست که تاکنون کمتر به نقش محوری  اسناد آرشیوهای محلی و نقش آرشیوها در مستندسازی و تولید منابع تاریخی توجه شده است. نتایج این مقاله می تواند تأکیدی بر لزوم نگاه های همه جانبه به اسناد آرشیوی با تکیه بر دیدگاه های محلی و منطقه ای باشد.

هم زمان با آغاز جنگ جهانی دوم، ایران بی طرفی خود را در این جنگ اعلان کرد؛ اما دولت های متفق با بهانه حضور جاسوسان آلمانی در ایران، در شهریورماه 1320 به ایران وارد شدند. این جنگ همان گونه که در اروپا سبب تحولات و زیرورویی اوضاع اجتماعی و اقتصادی شده بود، به حوادث و دگرگونی هایی در ایران و بویژه در خراسان نیز منجر گردید. خراسان به دلیل جایگاه ویژه نظامی و داشتن مرز مشترک با شوروی، مورد توجه دولت های متفق قرار گرفت که به نفوذ هر چه بیش تر نیروهای انگلیس و شوروی در خاک این منطقه انجامید و پیامدهای بدون جبرانی نیز به همراه داشت. هدف اصلی این مقاله، بررسی پیامدهای جنگ جهانی دوم بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی خراسان می باشد که به روش توصیفی - تحلیلی صورت گرفته است. این نوشتار، در پی یافتن پاسخ این پرسش است که اشغال ایران از سوی متفقین در جنگ جهانی دوم، چه تأثیری بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم خراسان داشته است؟ به نظر می رسد اشغال ایران، موجب افزایش مشکلات و نابه سامانی های اجتماعی و اقتصادی خراسان شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پس از اشغال ایران، ناهنجاری های اجتماعی و شرایط نا مناسب اقتصادی از جمله راهزنی، اعتیاد، ناامنی، گسترش بیماری های گوناگون و گرانی در سراسر استان ها رشد چشم گیری و محسوسی یافته است. وجود این مشکلات و نابه سامانی ها، خود معلول عواملی گسترده می باشد که در این نوشتار به آن ها اشاره خواهد شد. تاریخ نگاران، همواره در پژوهش های تاریخی خود، جنگ جهانی دوم را با نگاهی سیاسی یا نظامی مورد بررسی قرار داده اند؛ در حالی که آسیب پیامدهای این جنگ به بدنه اجتماعی و اقتصاد جامعه آن روز ایران، بسیار بیش تر بوده است.

در پدیده جنگ و ناامنی مسائل امنیتی به ویژه مرزها اهمیت ویژه ای می یابند. این مسأله در ایران بعد از جنگ جهانی دوم که با اشغال نیروهای متفقین و توجه آمریکا به مسائل امنیتی خود روبرو شد صدق می کند اهمیت توجه به مرزها در برهه زمانی 1325 تا 1326ه.ش تا جایی بود که در قالب دستورالعملی از جانب وزارت کشور دولت پهلوی نظارت بر مسائل مرزی در دستور کار قرار گرفت. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با استفاده از چهارچوب نظری رئالیسم تدافعی و بررسی اسناد آرشیوی در این سالها به تبیین موضع گیری نظامی ایران پس از جنگ جهانی دوم در فاصله ی سالهای(1325تا 1326) بپردازد. انتخاب این بازه زمانی به دلیل توجه ویژه دولت ایران به مسائل امنیتی مرزها تحت تاثیر فعالیت و عضوگیری حزب توده در مناطق مرزی کشور و سیاست سدنفوذ امریکا بود. نتایج بررسی ها نشان می دهد دولت ایران با توجه به رویکرد تدافعی سعی در حفظ خود در شرایط نظام آنارشیک را داشت و در این برهه از تاریخ استحکام بخشی مرزبانی ها در راستای حفاظت از سرحدات مملکت، افزایش قدرت نسبی، جلوگیری از اقدامات سوء دولت های همسایه ایران و حفظ بقا بود.

هجوم نیروی انگلیس، شوروی و آمریکا در شهریور 1320ش (آگوست 1941م) به ایران و استعفای رضاشاه موجب شد ایران وارد جنگ ناخواسته ای گردد، جنگی که تبعات مختلفی در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشت و اثر عملی خود را به سرعت در وجوه مختلف جامعه نشان داد. در این تحقیق، تسلط دول خارجی بر پست و تلگراف به عنوان نمونه ای از این تبعات ارزیابی و بررسی شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با به کارگیری اسناد آرشیوی، در پی پاسخ به این پرسش است که حضور متفقین بر این وجه از سیستم ارتباطی کشور چه تأثیراتی داشت؟ براساس یافته های پژوهش، متفقین با انعقاد پیمان سه جانبه زمینه دخالت مستقیم خود را در امور مربوط به پست و تلگراف فراهم نمودند و این مداخله موجب اخلال در روند کار تاجران و بازرگانان، کاهش سطح خدمات وزارتخانه ها، ادارات و سازمان های مرتبط با امور اقتصادی و مالی، کاهش درآمد دولت ایران از بابت پرداخت های مردم برای هزینه های پستی و تلگرافی و در نهایت کاهش درآمد دولت از این منبع مهم اقتصادی گردید.

 قتل و عام 150 هزار قشقایی در زمان اشغال ایران توسط متفقین می توانست ایل قشقایی را از صحنه روزگار محو کند و نام قشقایی را در لابه لای صفحات تاریخ قرار دهد. زمان به سرعت می گذشت، هواپیماهای نظامی پر مواد منفجره بود و قوای مسلح به فرماندهی سپهبد جهانبانی برای محاصره قشقایی ها آماده بودند. لحظه ای درنگ کافی بود تا سرنوشت یکی از طوایف ترک دگرگون شود. جمال حسنو تارای برای جلوگیری از کشتار، به سفیر انگلیس در تهران پیشنهاد می دهد ما قشقایی ها را می توانیم در سرزمین ترکیه اسکان دهیم. اما بنا به دلایلی این پیشنهاد منتفی شده و حمله نظامی در دستور کار قرار میگیرد. سفیر ترکیه بواسطه روابط صمیمی که با سپهبد جهانبانی و برخی مقامات داشت و همچنین متقاعد کردن خسروخان قشقایی جهت سازش با سفیر انگلیس مانع به وقوع پیوستن این فاجعه عظیم شد.  سفیر ترکیه در سال 1963 خاطرات خود را تحت عنوان "برگی پنهان از تاریخ معاصر" در روزنامه جمهوریت به رشته تحریر در آورده است. آنچه را که در پیش رو خواهید خواند برگی ناشناخته ای از تاریخ قشقایی و البته شرح مختصر وضیعت سیاسی ایران سال 1943 است.  

یکی از پیامدهای اشغال ایران در شهریور 1320، گسترش اندیشه های چپ در کشور است. این موضوع ارتباط مستقیمی با راهبرد شوروی در قبال ایران و نیز شرایط نابسامان کشور در دوره اشغال داشت. گرچه تسلط ارتش سرخ بر مناطق شمالی ایران، شرایط لازم برای رشد اندیشه های چپ در این مناطق را فراهم ساخته بود، اما واکنش های سلبی جامعه ایرانی در مناطق مذکور یکی از موانع تأثیرگذار در عدم همه گیری این اندیشه ها در شمال ایران به حساب می آمد. شناسایی عوامل و دلایل تأثیرگذار بر شکل گیری واکنش های سلبی جامعه ایرانی در برابر رفتارها و عملکرد سیاسی جریان های چپ حامی شوروی در مناطق شمالی کشور، هدف این بررسی است. پرسش این نوشته نیز بر چرایی و چگونگی بروز واکنش های قهری جریان های ملی گرا و جریان های حامی سلطنت در برابر جریان های چپ در طی سال های1320-1326 در شمال ایران می پردازد. این نوشتار از روش تاریخی و با رویکرد توصیفی– تحلیلی بهره می برد و جمع آوری داده براساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی است. یافته های پژوهش نشان می دهد عواملی و دلایلی چون اشغال ایران توسط بیگانگان و نگرانی از به خطر افتادن استقلال سیاسی و تمامیت ارضی ایران و نیز تلاش برای جلوگیری از تجزیه مناطق شمالی کشور توسط جریان های چپ، در کنار حمایت کانون های قدرت از این جریانات به تقویت امر ملی در جامعه ایرانی انجامید و به تدریج به عنوان یکی از عوامل مؤثر، زمینه های به ناکامی کشاندن جریانات چپ حامی شوروی در ایران را فراهم ساخت.

ایران در شهریور 1320ش/1941م، به تسخیر متفقین جنگ جهانی دوم درآمد. این اشغال که تا 1325ش /1945م، ادامه یافت، منجر به بروز بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران شد. یکی از مولفه های رصد بحران اقتصادی، بروز مشکل در زمینه ارزاق و کمبود یا نایابی اقلام اساسی تغذیه مردم بود. شناخت چرایی بروز این بحران و چگونگی مدیریت آن، چراغ راهی برای مطالعات اقتصادی آینده می باشد. این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مندرجات اسناد و مطبوعات این سال ها، به مطالعه و بررسی چگونگی و چرایی بحران چای به عنوان یکی از اقلام اساسی می پردازد. این نوشتار، سعی در پاسخ گویی به این سوال دارد که بحران چای در ایران طی سال های 1320 تا 1325ش چرا و چگونه رخ داد؟. فرضیه پژوهش، آن است که این بحران، در اثر بروز مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی رخ داده است. بر اساس یافته های پژوهش، عامل خارجی به عنوان ایجاد کننده این بحران و عامل داخلی به مثابه تشدید کننده آن است. در ذیل عوامل خارجی، مواردی چون تاثیرات جنگ جهانی دوم بر واردات چای، نقش مرکز تدارکات خاورمیانه در محدودیت واردات چای، تسلط متفقین بر امور ایران و تصاحب امکانات حمل و نقل، قابل طرح هستند؛ و در زمره عوامل داخلی، مواردی مانند احتکار، فساد مأمورین دولتی، عدم اجرای صحیح اقدامات دولت برای رفع بحران، و انحصاری شدن تجارت این کالا، مورد توجه قرار گرفته اند.