مرجعیت

حمایت از مرجعیت آیت الله خمینی یکی از موضوعات مطرح در تاریخ انقلاب اسلامی است. وفات آیت الله بروجردی، قیام پانزده خرداد 1342 و وفات آیت الله حکیم سه بازه زمانی بود که مسئله مرجعیت در ایران به یکی از موضوعات روز در عرصه های دینی و سیاسی تبدیل شد. سؤال اصلی پژوهش این است که روحانیون مشهد و به ویژه آیت الله میلانی در قبال مرجعیت آیت الله خمینی چه واکنشی نشان دادند؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و با تکیه بر اسناد آرشیوی و خاطرات، به دنبال پاسخ به این سؤال است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در جریان مهاجرت علما به تهران که بعد از قیام پانزده خرداد و بازداشت امام خمینی اتفاق افتاد، از مهم ترین اقدامات علمای مهاجر و ازجمله آیت الله میلانی تأیید مرجعیت ایشان بود. تأیید مرجعیت با استناد به قانون اساسی مشروطه مبنی بر مصونیت قضایی مراجع، مانع سوءقصد به جان امام خمینی شد و به تدریج زمینه را برای آزادی ایشان فراهم ساخت.

پیامبر اکرم (ص) دارای شئون مختلفی است که یکی از این شئون، مرجعیت علمی است. بنابر متون متعددی، این مرجعیت پس از پیامبر اکرم (ص) به اهل بیت (ع) واگذار شد تا از هرگونه برداشت نادرست و نزاع علمی در میان مسلمانان پیشگیری شود. در مرجعیت علمی اهل بیت (ع) اختلاف بین مسلمانان واقع شده است. بدون تردید مرجعیت علمی آنان به ویژه در تبیین و تفسیر آیات مبهم و متشابه و بیان معارف و احکام که به روشنی و صراحت در قرآن کریم نیامده است، واضح است. بنابر گزارش های رسیده مرجعیت اهل بیت (ع) بعد از پیامبراکرم (ص) مورد قبول برخی از علمای اهل سنت قرار نگرفته است؛ از جمله آن افراد، آلوسی می باشد که در کتاب خود، به حدیث ثقلین و روایات موجود در مورد مرجعیت علمی اهل بیت (ع) اشاره کرده، امّا تصریح به مرجعیت نداشته است. این تحقیق از نوع کتابخانه ای و با بررسی منابع فریقین به روش توصیفی تحلیلی و با مبنا قرار دادن تفسیر روح المعانی به دنبال بررسی دیدگاه آلوسی درباره مرجعیت علمی اهل بیت (ع) است. یافته های پژوهش نشان میدهد که آلوسی مرجعیت امام علی (ع)، و همچنین تقدیم قول امامان بر دیگران را عملاً قبول کرده، امّا تصریح نکرده است.