درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۴۱ تا ۱۶۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۱۴۱.

تحلیل مصدرشناختی منقولات علی بن بابویه از مشایخی جز سعد أشعری ومحمدبن یحیی العطار در الإمامه والتبصره من الحیره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 160 - 182

کلیدواژه‌ها: علی بن بابویه الإمامه والتبصره من الحیره امامت غیبت منابع حدیثی نخستین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۲۷
بازشناسی مصادر نخستین حدیثی، دارای فوائد حدیثی، کتاب شناختی وتاریخی متعددی است. علی بن بابویه در کتاب الإمامه والتبصره من الحیره که قدیمی ترین تک نگاری موجود در شیعه در موضوع امامت وغیبت است، غیر از منقولات از سعد أشعری ومحمدبن یحیی، مجموعا 37 حدیث نقل کرده است که 15 مورد آن ها را بلاواسطه از عبدالله بن جعفر حمیری، 7 مورد از احمدبن ادریس، 4 مورد از علی بن ابراهیم و3 مورد آن ها را از حمزه بن قاسم، حسن بن احمد مالکی ومحمدبن موسی دریافته است. در این پژوهش با استفاده از روش هایی هم چون شناسایی بخش مشترک اسانید در گروهی از روایات پراکنده، هماهنگی موضوع روایت با موضوع کتابی که نام مؤلفش در سند حدیث ذکر شده است و انطباق سند حدیث با طریق به برخی کتاب های رجال سند در منابع فهرستی دریافتیم که محتمل ترین منابع مورد استفاده ی ابن بابویه در این منقولات، کتاب های: الغیبه، الإمامه ویا الفتره والحیره حمیری، النوادر احمدبن ادریس، التفسیر محمدبن خالد برقی، الملاحم یا التفسیر صفوان بن یحیی، الإمامه وتفسیر القرآن محمدبن عیسی بن عبید، التفسیر، القائم یا الملاحم علی بن مهزیار، الإمامه یونس بن عبدالرحمن، الإمامه محمدبن احمدبن یحیی، الإمامه ابن أبی عمیر، الإمامه محمدبن حسین بن أبی الخطاب، الغیبه یا البشارات حسن بن سماعه والنوادر بکربن عبدالله است.
۱۴۲.

گونه شناسی تحلیلی روایات جری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 186 - 205

کلیدواژه‌ها: جری تطبیق روایات جری انواع جری و تطبیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۹۷
در بسیاری از روایات، مفاد آیات قرآن بر مصادیق، تطبیق شده است. از این روایات تحت عنوان روایات جری نام برده می شود. از آن جا که مصادیقی که آیات قرآن بر آنها تطبیق شده است، انواع گوناگونی دارند، از این رو، گونه شناسی روایات جری، اهمیت و ضرورت می یابد. سؤال اصلی این پژوهش آن است که روایات جری به چه گونه هایی قابل تقسیم اند؟ در راستای تحقق پاسخ به سؤال مذکور، ابتدا روایات جری مورد مطالعه قرار گرفت و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که روایات جری به شش گونه قابل تقسیم هستند که عبارت اند از: یک: روایات بیان کننده مصداق اطلاق یا عموم آیه در زمان نزول، دو: روایات بیان کننده مصداق اطلاق یا عموم آیه در گذر زمان، سه: روایات بیان کننده مصداق اتمّ اطلاق یا عموم آیه در زمان نزول، چهار: روایات بیان کننده مصداق اتمّ اطلاق یا عموم آیه در گذر زمان، پنج: روایات بیان کننده مصداق باطنی آیه در زمان نزول، شش: روایات بیان کننده مصداق باطنی آیه در گذر زمان.
۱۴۳.

دسته بندی و اعتبارسنجی صدوری روایات «وجه اللّه» در مصادر شیعی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 205-228

کلیدواژه‌ها: وجه الله اعتبارسنجی حدیث سندپژوهی وجود منبسط نفس رحمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۷
از جمله غرر آیات قرآن، آیات 115بقره و 88 قصص است که مشتمل بر عنوان «وجه اللّه» می باشند. این آیات در مباحث عرفان نظری و حکمت متعالیه در تبیین نفس رحمانی و مقام انسان کامل مورد استناد قرار می گیرند. در تفسیر این آیات، روایات فراوانی در منابع شیعی وارد شده که با وجود اهمیّتشان، مورد دسته بندی و اعتبارسنجی صدوری قرار نگرفته اند. در مقاله حاضر، روایات وجه اللّه ابتدا جمع آوری و دسته بندی شده و سپس به روش رجالی، سندپژوهی و اعتبارسنجی صدوری شده اند. در مجموع، 31 روایت در تفسیر وجه اللّه دسته بندی شد. از این تعداد، 15 روایت با 27 سند مختلف مربوط به تطبیق آن بر معصومین(علیهم السلام)است که در معتبرترین کتاب های روایی شیعی نقل شده اند. تعابیر مختلفی درباره منطبقٌ علیه وجه اللّه وجود دارد که برخی عام و برخی خاصند. از جمله: پیامبران، رسولان و حجّت های خداوند، پیامبر اکرم و جانشینان ایشان، امیرالمؤمنین و امام زمان(علیهم السلام). شایان ذکر است که از بین این روایات، سه مورد صحیح السّند و برخی دیگر قابل اعتمادند. اما بیشتر آنها از جهاتی همچون: جهالت برخی راویان، ارسال، ضعف راوی و مواردی از این دست، دارای ضعف سندی هستند که با توجّه به وجود روایات صحاح در بین آنها، در مجموع قابل اعتمادند.
۱۴۴.

همسویی اهداف خلقت، نبوت، امامت و اثر بخشی آن در حوزه امامت پژوهی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 323 - 350

کلیدواژه‌ها: اهداف خلقت اهداف نبوت اهداف امامت وظائف نبوت وظائف امامت امامت پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۳۵
لازمه حکمت خداوند، بیهوده خلق نشدن مخلوقین است. از این رو فرستادگان خود را وسیله هدایت بندگان به این اهداف قرار داده است. بدین ترتیب هدف نبوت، تحقّقِ هدف خلقت خواهد بود. از طرفی با ختم نبوت، قطع جریان اهداف خلقت، نقض حکمت خداوند است. از چالش های مهم کلامی در مسأله امامت، نگاه متفاوت متکلمان امامیه و اهل سنّت به جایگاه امامت پس از نبوت است. امامیه امام را جایگاهی در تداوم جریان نبوت می داند و اهل سنّت با ترسیم جایگاه حکومتی از امام، این نگاه را در همه حوزه های امامت پژوهی دخیل می دارند. واکاوی اهداف خلقت، نبوت وامامت، و اثبات وحدت آنها، علاوه بر روشن شدن بیش از پیش ضرورت بعثت انبیاء و ائمه(ع)، لزوم ضرورت امامت را نیز در راستای ضرورت نبوت معرفی کند، نه مقامی صرفا در راستای حکومت وحفظ نظام اجتماعی که اکثر متکلمان در اثبات ضرورت امامت به آن اهتمام داشته اند. همچنین اثبات وحدت اهداف، بخشی از منظومه اثبات وحدت جایگاه امامت ونبوت در مسیر هدایتگری خواهد بود که سبب می گردد آنچه برای نبوت در شرایط وشئون بیان می شود در امامت نیز اثبات گردد. وحدت مذکور در منابع فریقین پیگیری شده است.
۱۴۵.

بازشناسی مبانی و اندیشه های رجالی آیت الله مکارم شیرازی از رهگذر هویت یابی قول رجالی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال ششم ۱۴۰۲ شماره ۶ 115 - 142

کلیدواژه‌ها: قول رجالی خبر واحد قول خبره شهادت وثوق اعتبارسنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
افزایش فاصله از عصر معصوم، نیاز به آرای رجالیان را افزایش داده و تأثیر آن را در دستیابی به منابع وحیانی فقه امامی دوچندان می کند. در این میان، بازشناسی هویت قول رجالی، اعتبار و میزان حجیت آن را معین کرده و گستره کاربست آن را در فرایند استنباط آشکار می سازد. دسته بندی قول رجالی در جرگه هریک از اخبار، شهادت و رأی خبره، دایره معیار و اعتبار را تحت تأثیر جدی قرار می دهد. اطمینان و وثوق خبری و مخبری قول رجالی و میزان کاربست تخصص و خبرویت، و حسی و حدسی بودن مخبربه و نیز میزان، در تعارض اقوال رجالیان، همگی متأثر از هویت قول رجالی متفاوت می باشد. به همین ترتیب است اعتبار قول رجالی در لوازم. نگارنده در این نوشتار درصدد بازیابی آراء آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این زمینه ها است و تمام آثار منتشر شده ایشان، به روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است.
۱۴۶.

نگاهی به ساختار معنایی «تکبّر» در فرهنگ ثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۹ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۱۱-۹۱

کلیدواژه‌ها: کبر تکبر خود بزرگ بینی خود برتر بینی حق گریزی گردن کشی در برابر حق تکبر در برابر حق ترک الحق بَطَر الحق سَفَه الحق جحد الحق انکار الحق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۳۸
تکبر در کتب لغوی و اخلاقی غالبا خودبزرگ بینی و خود برتر بینی معنا شده است. از سویی مطالعه آیات و روایات، این مطلب را قویا نشان می دهد که در کاربرد «کبر» و کلمات هم خانواده آن، زیر بار حق نرفتن، گردن کشی در برابر حق یا حق گریزی، به منزله ریشه و عامل خودبزرگ بینی و خود برتر بینی مورد تأکید فراوان قرار گرفته تا جایی که در موارد متعددی اساسا کبر و تکبر، معادل حق گریزی و امثال آن دانسته شده است. در روایات به مواردی برمی خوریم که (با پررنگ کردن ریشه کبر) مراد از تکبر صرفا حق گریزی هایی، مانند سرباز زدن از ولایت و انکار معرفت حجت های الاهی دانسته شده است. همچنین در مواردی که روایات، کبر را با تعابیری نظیر «ام العیوب» و «اعظم الذنوب» توصیف کرده و عقابهای شدیدی برای آن بر شمرده اند، تأکید بر حق گریزی است. حاصل این بررسی، توجه بیش از پیش به موضوع «حق پذیری» و «تسلیم در برابر حق» به عنوان مؤلفه مهم «ایمان» و «دین داری» است که حاوی پیام مهم و تأثیرگذاری در رویکرد ما به مفاهیم و ارزش های دینی خواهد بود.
۱۴۷.

اصول مواجهات امام رضا (ع) با غیرمسلمانان با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 95 - 122

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مقام معظم رهبری غیرمسلمانان ادیان توحیدی احادیث فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۶۶
از جمله مسائلی که همواره محل بحث اندیشمندان مسلمان واقع گردیده، موضوع «مواجهه با غیرمسلمانان» است که در عصر حاضر نیز این مسئله محل مباحثه و مناقشه می باشد. اصطیاد روش و سیره مناسب برخورد با غیرمسلمانان، نیازمند الگویی جامع و بدون خطاست که این مهم با رجوع به عصر حضور ائمه معصومین (ع) و بالاخص امام رضا j میسر است زیرا به دلیل موقعیت خاص امام رضا (ع) و شرایط ولایتعهدی، امکان مواجهه حضرت با غیرمسلمانان به صورت برخورد های فردی و مباحثات علمی امکان پذیر گردید، از این روی مقاله حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل محتوایی، درصدد پاسخ به این سوال اصلی است که نحوه مواجهه امام رضا j در برخورد با غیرمسلمانان (با تأکید بر احادیث فریقین) چگونه بوده است؟ و نتایج مقاله حاضر بیانگر آن است که: زمان حیات امام رضا (ع) از آن برهه های تاریخی حساس و ویژه است که شرایط اختناق عجیبی بر جامعه حکم فرماست، و بالاخص مأمون به منظور بهره برداری های سیاسی و سایر اهداف مغرضانه، سعی در سوء استفاده از ولیعهدی امام j گرفت، اما همان گونه که در بیانات مقام معظم رهبری به چشم می خورد، حضرت در طول حدود بیست سال امامت خویش، آنچنان تفکر ولایت اهل بیت را در جامعه بسط و گسترش می دهند که دستگاه ظالم بنی عباس نیز از مقابله با آن عاجز می شود. آنچه از سیره مواجهه حضرت با غیرمسلمانان در این دوره به چشم می خورد، مناظرات آن حضرت براساس حکمت، موعظه و جدال احسن می باشد و آن حضرت هر گروه از مخالفان را با استناد به منابع و کتب الهی و مقدس خودشان جواب می دادند و قبل از جوابگویی کاملا با صبر و حوصله سؤالات آنها را می شنیدند. جواب های آن حضرت کامل و مستدل بود و غالبا باعث اقناع آنان می گردید. از این روی بررسی سیره مواجهه حضرت با غیرمسلمانان، می تواند ضمن پاسخگویی به شبهات در ارتباط با مسئله مواجهه با غیرمسلمانان، الگویی مناسب در عصر حاضر ارائه دهد.
۱۴۸.

جستاری نو در تحدی قرآن از منظر علامه طباطبایی و میرزا مهدی اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸۱ «ویژه باورشناخت» 51 - 70

کلیدواژه‌ها: علوم الهی علوم بشری تحدی قرآن اعجاز قرآن میرزا مهدی اصفهانی علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۴۰
قرآن به عنوان کتابی فوق بشری و معجزه ای جاویدان معرفی شده است. اما در بین مفسران مصداق اعجاز قرآن مورد اختلاف واقع شده است. برخی اندیشمندان فصاحت و بلاغت قرآن را تحدی قرآن می دانند. اما این نظر شبهات متعددی بر قرآن و تحدی قرآن وارد می سازد. علامه طباطبایی انحصارتحدی به فصاحت ادبی را منافی با آیات تحدی می داند و مخالف انحصارگرایی در تحدی قرآن شده است. میرزای اصفهانی تحدی قرآن را تنها مخالفت علم الهی با علوم بشری می داند. ایشان معتقد است چون قرآن خود را هادی می داند، پس باید تحدی آن تا ابد آبشخور هدایت بشریت باشد. وی با افتراق بین تحدی و اعجاز توانسته تحلیلی تاریخی از شهرت فصاحت ادبی به عنوان تحدی قرآن ارائه دهد.  
۱۴۹.

واکاوی و نقد کلامی منسوب به حضرت سکینه سلام الله علیها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸۱ «ویژه باورشناخت» 181 - 191

کلیدواژه‌ها: امام حسین(ع) حضرت سکینه(س) عاشورا ادبیات عربی دو بیتی نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۱۲
حضرت سکینه؟س؟ یکی ار دختران امام حسین؟ع؟ بود که علی رغم صغر سن در زمان حیات پدر بزرگوارش، بیش ار دیگر دختران امام حسین؟ع؟  دارای نام و شهرت  در کتب تاریخی و ادبی است. اخبار حضرت سکینه در کتب تاریخ و ادب از ابهامات، تحریف ها، اکاذیب و اتهاماتی برخوردار است که هر پژوهشگری را به تفکر و پرسشگری در زندگی و اعمال و رفتار او وا می دارد.  این پژوهش به بخشی از این پرسشها پرداخته و با دریافت داده های تاریخی و ادبی در ضمن کتابها  به تحقیق و بررسی  آنها همت گماشته و با روش تحلیلی و نقدی و اعتماد بر قرآن و حدیث و فرهنگ و اندیشه های خاندان نبوی توانسته است در حد توان پاسخگوی آنها باشد.  دو بیتی منسوب به امام حسین ؟ع؟  که در ابراز محبت به  سکینه و مادرش رباب سروده شده، و نظراتی که در تاریخ و ادب در این زمینه وجود دارد در بوته تحلیل و نقد قرار گرفته است. تبیین درست دوبیتی امام حسین؟ع؟ در پرتو فرهنگ دینی و ادبیات عربی و اعلام نقش سازنده حضرت سکینه در سفر عاشورایی از جمله دستاورد های این پژوهش می باشد.  
۱۵۰.

کشف روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی خطبه فدکیه با تکیه بردیدگاه مقام معظم رهبری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 43 - 64

کلیدواژه‌ها: حضرت زهرا (س) مقام معظم رهبری روابط بینامتنی اسالیب بلاغی خطبه فدکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۸۱
یکی از نماد های فاطمه شناسی، درک علوم و معارفی است که از آن حضرت به یادگار مانده است و همانند کلمات گهربار پیامبر (ص) و سخنان امامان معصوم (ع) برای انسان ها رهگشا است. این حقایق نشأت گرفته از سرچشمه لایزال وحی و در نهایت فصاحت و بلاغت است که تبیین آن از اهمیت ویژ ه ای برخوردار است. در جستار حاضر، روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی کلام حضرت زهرا (س) در خطبه فدکیه با تکیه بر دیدگاه مقام معظم رهبری مورد ارزیابی قرار گرفته است. از دیدگاه رهبری، خطبه مذکور از لحاظ زیبایى هنرى، مثل زیباترین عبارات نهج البلاغه است و انقلابی ماندن از درس های خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) است که در این فرازها حضرت به عوامل تداوم آن اشاره می کنند. بر مبنای اطلاعات به دست آمده از این بررسی مشخص گردید که اسالیب بلاغی همچون سجع، جناس، مراعات نظیر، کنایه، استعاره، تشبیه، اقتباس، و... در کلام حضرت، با اهداف تقویت معنا و ایجاد اشتیاق و انگیزه در مخاطب برای شنیدن تمامی کلام، بالا بردن وضوح معانی، توان بخشیدن به کلام و برانگیختن احساسات و بالا بردن زیبایی و خرّمی سخن برای تأثیر گذاری بیشتر کلام بر مخاطبان به خدمت گرفته شده است. به طور کلی آن حضرت این اسالیب را برای تبیین موضوع و ایجاد انگیزه لازم در مخاطب، به کار برده اند. در بررسی روابط بین متنی؛ تناص امتصاصی، اقتباسی کامل منصص، اقتباس جزئی، تناص اسلوبی، کامل محور یا نفی کلی، اقتباس جزئی و نفی متوازی کشف شدند. روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی در صدد کشف روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی خطبه با تکیه بر دیدگاه مقام معظم رهبری بر آمده است.
۱۵۱.

تحلیل انتقادی راهکارهای برون رفت از تعارض روایات تأویلی قصه آدم علیه السلام با ظاهر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 108 - 131

کلیدواژه‌ها: تأویل قصه آدم روایات تأویلی جری و تطبیق بطن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۹
برخی احادیث منقول از امامان معصوم(ع) در ذیل آیات قصه آدم(ع) ناظر بر تأویل آیات هست که این تأویلات در نگاه نخست، بامعنای ظاهری الفاظ آیه معارض به نظر می رسد.این پژوهش راهکارهای برون رفت از این تعارض بدوی را از میان رویکردهای مختلف تفسیری استخراج نموده است. و با روش توصیفی - تحلیلی و انتقادی این راهکارها را بررسی کرده و به این نتایج دست یافته است که 1) راهکار دیدگاه بطنی نگری به دلیل صرف نظر کردن از ظاهر قرآن و استناد بی ضابطه به روایات تأویلی نمی تواند گزینه مناسبی برای این برون رفت باشد.2) راهکار نماد انگاری هم الفاظ قرآن را پوسته ای برای معنای تأویلی در روایت در نظر می گیرد که علاوه بر اینکه واقعیت قصه را نفی می کند به دلیل اصالت دادن به تأویل وارده در روایت به اعتبار سنجی روایات از طریق مطابقت با ظاهر قرآن کمکی نمی کند ولی3) با استفاده از روش جری و تطبیق و بهره گیری از قاعده تطبیق مفهوم بر مصادیق متعدد؛ در روایات تأویلی اسماء تعلیمی، کلمات القائی، عهد آدم (ع)، شجره ممنوعه و هدایت امکان رفع تعارض وجود دارد و روایت نمایان شدن ابلیس به شکل مار از اسرائیلیاتی است که از تورات وارد کتاب های تفسیری ما گشته است.
۱۵۲.

تحلیل و بررسی دیدگاه های فقیهان معاصر درباره قاضی نعمان و آثار او (بررسی موردی نظرات آیت الله سیستانی و آیت الله شبیری زنجانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 3 - 25

کلیدواژه‌ها: قاضی نعمان دعائم الإسلام اسماعیلیه امامیه آیت الله شبیری زنجانی آیت الله سیستانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶
قاضی نعمان (د. 363ق) از تأثیرگذارترین دانشمندان اسماعیلیه در طول تاریخ این مذهب است. از روزگار صفویه که برخی از آثار او، به ویژه کتاب حدیثیِ دعائم به طور چشم گیری به فضای امامیه راه یافت، بحث های دنباله داری درباره وی و آثار حدیثی اش در میان امامیان درگرفته که این بحث ها به مرور، به ویژه در سده اخیر، پختگی بیش تری یافته است. درمیان برجسته ترین فقیهان معاصری که در این باره، نظرات شایان توجهی ابراز داشته اند، باید از آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله سیستانی یاد نمود. مقاله پیشِ رو، در پی آن است که به واکاوی دیدگاه های این دو اندیشمند درباره قاضی نعمان و آثار حدیثی وی بپردازد. در این راستا، با مقایسهٔ دیدگاه های این دو فقیه با داده های موجود در آثار خود قاضی نعمان، منابع دست-اول تاریخی و پژوهش های اسماعیلیه پژوهان معاصر، روشن شد که آیت الله سیستانی موشکافانه انگیزه تألیف دعائم را این گونه تشخیص داده اند که فاطمیان با تشکیل حکومت، به ضرورت وجود قانونی برای کشورداری پی بردند و به همین خاطر، پیگیر تألیف دعائم شدند. هم چنین آیت الله شبیری زنجانی نیز با ریزبینی، به این مسئله پی برده اند که قاضی نعمان به منظور روشن تر شدنِ مراد حدیث و فتوای خود، گاه در عبارت های احادیث دعائم دست برده است.
۱۵۳.

تحلیل روایی سبک معاشرت اجتماعی در مهمانی و میزبانی

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 41 - 58

کلیدواژه‌ها: روایت معصومین سبک معاشرت اجتماع مهمانی میزبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۷۴
ضیافت و مهمانی، عملی است که نه تنها شرایطی مناسب برای پذیرایی مادی فراهم می آورد و آسایش را به دنبال دارد، بلکه به سبب مجالست، آرامش طرفین را موجب می شود. از همین رو در اسلام به مسئله مهمانی توجه ویژه ای شده است،نتایج تحقیق حاضر که به شیوه توصیفی – تحلیلی و با جمع آوری کتابخانه ای مطالب به تحلیل روایی سبک معاشرت اجتماعی در میهمانی و میزبانی پرداخته، حاکی از آن است که معصومین (ع) در روایات خویش تأکید فراوانی بر انجام این عمل توسط مؤمنین نموده اند که بخشی از اهمیت آن ناشی از ایجاد محبت، دوری از کینه و دشمنی، انجام صله رحم، انفاق و یاری محرومین می باشد، روایات معصومین (ع) نشان می دهد که آنان به دو امر توجه ویژه ای مبذول داشته اند: اکرام و پذیرایی شایسته از میهمان و مراعات و راحتی میزبان؛ به همین جهت در روایات مربوط به میهمان بر لزوم پذیرش دعوت، مراعات حال میزبان و جلوگیری از اسراف و شکم پرستی توسط میهمان تأکید شده و در کنار آن به میزبان تأکید شده است که علاوه بر استقبال از میهمان وی را گرامی داشته و از تکلف و ریا در میزبانی بپرهیزد.
۱۵۴.

تحلیل مهدویت (ظهور، بداء، حکومت مهدوی) در احادیث امام جواد علیه السلام

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 59 - 82

کلیدواژه‌ها: مهدویت ظهور بداء حکومت مهدوی امام جواد (ع) احادیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۵۵
یکی از علت های ضروری بودن طرح مباحث مهدویت، سخنان و سفارش های معصومان در این باره است، آنها همگی به دولت امام مهدی (عج) چشم دوخته بودند و در زمان زندگی شان، یاد و نام او بر لبانشان نقش بسته بود. با توجه به نزدیک بودن ولادت، امامت و غیبت امام مهدی (عج) به عصر امامت امام جواد (ع)، ایشان سخنان و احادیث مهم و کاربردی در این زمینه داشته اند، به همین جهت تحقیق حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری کتابخانه ای مطالب به تحلیل مهدویت (ظهور، بداء، حکومت مهدوی) در احادیث امام جواد علیه السلام پرداخته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که در احادیث امام جواد(ع)، قیام حضرت مهدی (ع) یکی از وعده هایی است که خداوند به تمام بشریت داده و لذا تخلّف در آن محال است و اینکه احادیث امام جواد(ع) به تبیین چگونگی دوران غیبت، بداء در امر ظهور و دستاوردهای عصر ظهور همچون گسترش عدالت، نابودی مستکبران و کافران، از بین رفتن سختی ها، تشکیل لشکری قدرتمند، نابودی بت ها و بتکده ها و … پرداخته است و محتوای این روایات به گونه ای است که یک دوره معرفت شناسی را نسبت به امام عصر(عج) برای جوامع شیعی به یادگار گذاشته است.
۱۵۵.

روش بازشناسی مذهب راویان مطالعه موردی مذهب قاضی ابوبکر جعابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 189 - 220

کلیدواژه‌ها: مذهب راویان ابوبکر جعابی تشیع امامی تشیع عام علم رجال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۲۰۳
شناخت مذهبِ راوی، نقش انکارناپذیری در اعتبارسنجیِ احادیث وی دارد و با توجه به آن، گاه می توان به فهم استوارتری از احادیثِ وی نیز دست یافت. در لابه لای میراث ارزشمندی اسلامی، از قرینه های گوناگونی برای تشخیصِ مذهب راویان بهره گرفته شده است، اما منبعی که به طور منسجم به روشمندسازی این فرایند پرداخته باشد، یافت نمی شود. مقاله حاضر در پی آن است تا با روش توصیفی تحلیلی، در عین تمرکز بر روی یک نمونه موردی، گامی مؤثر در راستای روشمند نمودنِ سازوکار تشخیص مذهب راویان بردارد. این مطالعه موردی بر روی مذهب یکی از محدثان برجسته فریقین به نام قاضی محمد بن ع ُ مَر جعابی (د. 355ق) است. گزارش های ناهمسویی درباره مذهب وی در منابع فریقین یافت می شود. با موشکافی در قراین مختلفِ دردسترس درباره جعابی مانند ابرازنظرهای وی در ذیل نقل روایاتش، درون مایه کتاب های وی، جهت گیری های مذهبیِ خویشاوندان نزدیک و هم نشینانش، بی اعتناییِ وی نسبت به قم و محدثانِ برجسته قمیِ حاضر در بغداد با وجود شیفتگی فراوانِ وی به گردآوری حدیث، روشن شد که جعابی هرچند گرایش هایی به سویی اهل بیت k داشته، اما وی برخلاف تصور برخی از محققان معاصر، امامی مذهب نبوده است و یا دستِ کم نمی توان چنین مذهبی را برای او ثابت نمود.
۱۵۶.

بازشناسی معانی واژه های «مخلط»، «مختلط»، «تخلیط» و سایر مشتقات ریشه «خلط» در کتب رجالی متقدم شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 141 - 170

کلیدواژه‌ها: کتب رجالی متقدم مخلط مختلط تخلیط خلط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۵۴
یکی از راه های تشخیص حدیث صحیح از ضعیف، آگاهی از احوال و اوصاف راویانِ سلسله اسانید روایات است. این آگاهی از طریق مراجعه به کتاب های رجال میسر می گردد. باید توجه داشت که علمای رجال متقدم شیعه در مقام معرفی اشخاص، گاه الفاظی را استعمال کرده اند که مدلول و مفهوم بعضی از آن ها برای علمای معاصر به روشنی معلوم نیست. ازآنجاکه توثیق و تضعیف راویان، با اطلاع از مدلول درست این الفاظ امکان پذیر است، ضرورت دارد مدلول آن ها بررسی و واکاوی شود. ازجمله این الفاظ «مخلّط»، «مختلط»، «تخلیط» و سایر مشتقات ریشه «خلط» است. در پژوهش حاضر، این الفاظ و اصطلاحات از هم تفکیک و سپس به روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای، تمام مصادیق این اصطلاحات مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه ای که حاصل آمد، این بود که این الفاظ، برخلاف نظر سایر درایه نگاران متأخر، هم معنا نیستند؛ بلکه هریک از این ها، بسته به معانی لغوی شان، معنای متفاوتی با دیگری دارد.
۱۵۷.

بررسی اسناد سدیر صیرفی و شواهد ضعف وی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال ششم ۱۴۰۲ شماره ۶ 27 - 50

کلیدواژه‌ها: سدیر صیرفی اسناد سدیر صیرفی ادله ضعف سدیر صیرفی اسناد محرف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۱۳
«سدیر بن حکیم صیرفی» از راویانی است که در سند ده ها حدیث در منابع شیعه و عامه آمده، و وثاقت وی مورد بحث است. بازخوانی معاجم رجالی حاکی از سکوت غالب رجال شناسان درباره وثاقت وی است؛ هرچند در برخی منابع، گزارش هایی بازگو شده که ممکن است سندی بر ضعف سدیر شمرده شود. در کنار این گزارشات، وجود این نام در اسناد محرف، لزوم پژوهش دراین باره را افزون می کند. نگارنده با اشاره به نه نمونه از اسناد محرفی که عنوان سدیر در آنها به کار رفته، بر اساس شواهد و قراین، تحریف را به اثبات می رساند. نیز با تمرکز بر گزارش های ذم و ضعف سدیر، به ارزیابی صحت و سقم آن می پردازد. روایت عذافر صیرفی، روایت معلی بن خنیس و عبارت عقیقی بخشی از جمله این گزارشات اند که به نظر می رسد از لحاظ سند و محتوا با اشکال همراه اند. یادآور می شود که نویسنده، در مقاله ای دیگر، به دلایل وثاقت سدیر خواهد پرداخت.
۱۵۸.

مبانی حدیث شناخت محدثان اخباری معتدل اصفهان در سده های یازدهم و دوازدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 26 - 53

کلیدواژه‌ها: مبانی شناخت حدیث حجیت حدیث اخباریان معتدل مدرسه حدیثی اصفهان در سده های یازدهم و دوازدهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۱۱
جریان حدیثی غالب محدثان شیعی، در سده یازدهم و دوازدهم ، جریان اخباری معتدل است. ظاهر امر این است که ایشان به صرف وجود حدیث در مجامع حدیثی به صحت آن حکم می کنند؛ولی در حقیقت مبانی جهت شناخت حدیث دارند و در عمل بدان ها پایبند هستند. ایشان در عمل سند و متن حدیث را مورد بررسی قرار می دهند. از دیدگاه ایشان خبر واحد به دلیل سیره علما و آیه های نفر و نبا دارای حجیت است. برخی از مبانی ایشان جهت شناخت و تعامل با حدیث عبارت است از: حجیت ظواهر قرآن و استناد به آن در شرح روایات، رویکرد میانه به عقل، نگاه دوگانه به اجتهاد، پذیرش تقسیم رباعی حدیث، پذیرش وجود تعارض غیر مستقر در روایات و توجه به علم رجال. مقاله به روش تحلیل محتوا از نوع توصیفی تحلیلی انجام شده و گردآوری مطالب به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است. در تحلیل موضوع از داده های منابع شرح الحدیثی محدثان اخباری معتدل سده های یازدهم و دوازدهم مدرسه حدیثی اصفهان استفاده شده است.
۱۵۹.

روش فهم و تبیین روایات در دو شرح عقل گرا و نقل گرای ملاصدرا و مجلسی بر کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 111 - 140

کلیدواژه‌ها: عقل گرایی فلسفی نقل گرایی شرح اصول الکافی مرآه العقول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۲۰۰
هریک از شارحان حدیث با رویکرد خاصی به تبیین روایات پرداخته اند. از این میان می توان به دو رویکرد عقل گرایی فلسفی و نقل گرایی اشاره کرد. برای شناخت بهتر تأثیر این دو رویکرد در روش فهم و تبیین روایات، لازم است که آن ها را مورد مطالعه قرار داد. برای این منظور در این پژوهش با روش مقایسه ای، به مطالعه موردی شروح دو اندیشمند تأثیرگذار عصر صفوی (ملاصدرا و محمدباقر مجلسی) بر کتاب کافی پرداخته شده است. نتیجه اینکه گاهی نگرش منطقی و فلسفی ملاصدرا در تبیین معنای لغات تأثیرگذار بوده است. همچنین در مواردی که بحث صرفی به اختلاف در معنا منجر می شده، مجلسی به آن موارد، بیشتر توجه نشان داده است. در مباحث نحوی نیز به نظر می رسد هرچند ملاصدرا به این مباحث توجه دارد، اهتمام مجلسی به این مباحث بیشتر است. در استناد به روایات، منبع روایت برای ملاصدرا اهمیت خاصی ندارد، ولی برای مجلسی دارای اهمیت است. برخلاف ملاصدرا، مجلسی در شرح بخش اصول کافی ، بسیار از دیگر شروح کافی بهره برده و تکیه وی بر آن ها به نحو شگرف آوری بسیار است. مجلسی هرچند در برخی موارد درخصوص فلسفه و تصوف موضع گیری منفی از خود نشان داده، گاهی در شرح خود، به نقل اقوال فلاسفه و عرفا پرداخته است.
۱۶۰.

نقد تفسیری و روایی رویکرد قرآنی مادلونگ پیرامون جانشینی پیامبر اکرم(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 167 - 198

کلیدواژه‌ها: رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ جانشینی پیامبر (ص) تشیع امام علی (ع) منابع تفسیری و روایی فریقین هاینس هالم هنری لامنس اتان کلبرگ هانری کربن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۳۹
مسأله جانشینی پیامبر اکرم(ص)از مهمترین مسائل صدر اسلام تا کنون و اصلی ترین وجه تمایز تشیع با سایر فرق اسلامی بوده است. نوشتار حاضر با بهره جستن از روش توصیفی – تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ به مسأله جانشینی پیامبر اکرم(ص)(با تأکید بر منابع تفسیری و روایی فریقین) می پردازد. آغاز این حرکت توسط مادلونگ در کتاب جانشینی محمد(ص)بوده است که در 1997 منتشر و به زودی به عنوان یک مرجع مهم در این بحث شناخته شد. او در مقدمه کتابش تحت عنوان «حقوق خویشاوندی و خاندان های پیامبران در قرآن»، به بررسی نسبتا مفصّلی درباره نقش و اهمیت خاندان انبیاء در تأیید، تثبیت و ادامه مسیر رسالت و هدایت ایشان، پرداخت و نشان داد که مطابق نظر قرآن، جانشین پیامبران از میان خاندان ایشان و توسط خود آنها صورت می پذیرد و پیامبر اکرم(ص)نیز قصدی جز این نداشته است. علی رغم جدید و متأخربودن مطالعات شیعه شناسی و فعالیت های شیعه پژوهی، پرداختن به مسئله امامت نسبت به دیگر مسائل مطرح از ضرورت بیشتری برخوردار می باشد. مطالعه آرا و نظرات مفسران فریقین درباره تفسیر آیه ولایت، نشان دهنده این است که آنان بر اساس آیه 55 سوره مائده درباره ولایت و امامت ام ام ع لی(ع)، دو دی دگاه کلی دارند: 1. بیشتر مفسران اهل سنّت واژه «ولیّ» در آیه را به معنای دوست و یاور می دانند و بر همین اساس ولایت در آیه را مطلق و آن را شامل تمام مؤمنان به شمار آورده اند؛ 2. شیعه لفظ «ولیّ» را ص رفاً ب ه معنای محبت و نصرت نمی داند و چنین معنایی را در تعارض ب ا آی ات دیگر دانسته و معتقد است این واژه علاوه بر محبت، متضمّن حاکمیت اجتماعی و سیاسی است و نصرت از نتایج آن است. مفسران ش یعه، ب ر اس اس معنای «ولیّ» در آیه و نیز بر مبنای روایات متواتری که س بب نزول آیه را ولایت امام علی(ع)نقل کرده اند، آیه شریفه را دلیل قرآنی ولایت و امامت امام علی(ع)بیان م ی کنند .

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان