درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷۰۱ تا ۷۲۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۷۰۱.

تحلیل گفتمان احادیث «ده دوازده» در فقه معاملات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۸) 31 - 55

کلیدواژه‌ها: غریب الحدیث تحلیل گفتمان ده دوازده ترجمه حدیث هلیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۱۰۹
اصطلاح «ده دوازده» در متون حدیثی، با عنوان روشی در معامله شناخته می شود. این اصطلاح به دلیل فاصله زمانی و ناآگاهی مترجم از ابعاد گفتمان متن، اغلب بدون هیچ تغییر یا توضیحی در متون ترجمه وارد شده و این عدم توجه باعث ایجاد گسست گفتمانی و انتساب دو حکم مغایر به این روش معامله شده است. برخی از ابزارهای گفتمان فرکلاف مانند نظام نقش گرای هلیدی می تواند در تحلیل و شناخت حکم این روش معامله موثر باشد؛ اما از آنجایی که امروزه گفتمان متن در متون دینی برای ما ناشناخته است، ابزارهای دیگری نیز چون شناسایی دال مرکزی، استخراج پیش انگاره، مطالعه همزمانی پویا، بررسی همنشین و جانشین های متن نیز در این پژوهش استفاده شده است. در نتیجه، با بررسی این موارد به نظر می رسد که ائمه اطهار: با تغییر گفتمان این اصطلاح به تغییر کاربرد آن اقدام کرده و آن را از معامله و بیعی فاسد به پیش معامله ای بدون اشکال مبدل ساخته اند.
۷۰۲.

شخصیتِ رجالی فزاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۹۶) 147 - 171

کلیدواژه‌ها: جعفر بن محمد بن مالک فزاری جرح و تعدیل میراث حدیثیِ مهدویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۵
فزاری، محدث سده ی سوم بغداد، جایگاه قابل اعتنایی در انتقال میراث حدیثی امامیه به سایر مدارس آن دوران، در مباحثِ کلامی، به ویژه در مساله مهدویت و غیبت دارد. وی از سوی پاره ای از رجالیانِ متقدم به کذب و غلو متهم شده و استثنای او از أسانید نوادر الحکمه، در کنار معضلات دیگر، قول به ضعف او را شهرت بخشیده است. این امر در حالی است که او از توثیقات عام و خاصِ قابل اعتنایی نیز بهره مند است. همین تشتت آراء درباره ی او، و اهمیت گزارش هایِ فزاری در مباحث کلامی، شناختِ دقیق ترِ شخصیتِ رجالی او را ضرورت می بخشد. ناتمامی قریب به اتفاق ادله ی ضعف او، در کنار شواهد دردسترس از صحت مذهب و حُسن حال وی، قول به ضعف او را با انصراف جدی همراه می کند. کثرت روایت اجلای امامیه از او در کنارِ توثیقِ مباشران وی و آگاهی معدّل از تضعیفات مربوط به او، قول به وثاقت او را رجحان می دهد.
۷۰۳.

بازنگرشی به اثربخشی « خوش خلقی- تندخلقی»، هدایت گر اخلاقی در متقاعدسازی مخاطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۵) 62 - 87

کلیدواژه‌ها: هدایت گر اخلاقی متقاعدسازی خوش خلقی تندخلقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
در این تحقیق با بررسی یکی از ویژگی های منشی هدایت گر اخلاقی که درصدد راهنمایی دیگران به انجام کار خوب و ترک کار بد است؛ یعنی خوش خلقی- تندخلقی، به تحلیل نقش آن ها در متقاعدسازی مخاطب پرداخته شده است. بررسی متون نقلی و تحلیل منطقی، این نتیجه را به دست داده است که هر یک از منش خوش خلقی و تندخلقی، در متقاعدسازی مخاطب نقش دارند. برای خوش خلقی طبق اطلاعات به دست آمده از متون و مشارکت کنندگان در تحقیق، 25 کد رفتاری متقاعدکننده برشمرده شده و در میان مصادیق متعدد تندخلقی، پنج رفتار «واکنش اعراضی» ، «عبوست» ، «عدم مدارا» ، «عتاب» و «مهار خشم»، از منظر آیات و روایات مورد تحقیق قرار گرفته است. این تحقیق بیان گر آن است که خوش خلقی و تندخلقی - هر یک - از دو مسیر مرکزی و پیرامونی، به متقاعدسازی مخاطب منجر می شوند.
۷۰۴.

بررسی سندی و دلالی حدیث «من رآنی فی المنام فقد رآنی...»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 257-280

کلیدواژه‌ها: حدیث رؤیا معصوم سند دلالت تعارض

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۲ تعداد دانلود : ۴۳۱
در میان اندیشمندان علوم اسلامی، به اعتبارهای مختلف، حالات و تقسیمات متنوعی برای رؤیا ذکر شده است که از جمله آن ها، تقسیم رؤیا به اعتبار شخصی است که در رؤیا دیده شده است؛ با این توضیح که مطابق روایت مشهور «من رآنی...»، «رؤیت معصوم در خواب» به دلیل ویژگی خاصی که دارد، با رؤیت دیگران یا دیگر چیزها متفاوت شمرده شده و ثمرات ویژه ای بر آن مترتب شده است. با وجود این، بسیاری از علما با تشکیک در سند یا مضمون روایت و یا با بیان معارضات عقلی و نقلی، از پذیرش آن امتناع کرده اند. در این جستار سعی شده است به بررسی و نقد نظریات مخالفان حجیت یا مقبولیت این گونه خاص از رؤیا پرداخته شود. مطابق یافته های این پژوهش، مجموعه روایات رؤیت معصوم در رؤیا یا در حد تواتر معنوی است و یا دست کم متظافر است؛ توجیهاتی که برای تأویل محتوا گفته شده، ضعیف و غیرقابل پذیرش است؛ و سرانجام، برخی تعارض های ادعایی واقعی نیست و برخی دیگر، قابل جمع هستند و نوبت به تساقط روایات نمی رسد. روشن است که در مباحثی از این دست، نقد ادله مخالفان، به معنی کاستی و ناکارآمدی ادله است و نه لزوماً به معنای پذیرش قول مقابل.
۷۰۵.

سیره امام علی (ع) در مواجهه با مسئله توهین به صحابه

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 24 - 50

کلیدواژه‌ها: سیره امام علی(ع) توهین سب لعن صحابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۳۸۴
با توجه به آنچه در این تحقیق پیرامون سیره امام علی(ع) در مواجه با توهین به صحابه پیامبر(ص) بحث وبررسی گردید، یافته های تحقیق حاکی از آن است که منابع تاریخی بیانگر تعامل سازنده، حسن خلق و مدارا بین اما علی(ع) وا صحابه می باشد که در بحرانهای سیاسی واجتماعی خلفا را یاری نموده اند و علاوه بر آن در سیره ایشان نام گذاری فرزندانشان به اسامی صحابه ،خلفا و ازدواج با خاندان خلفا را شاهد هستیم،  طبق بررسی صورت گرفته در روایات منقول از ائمه (ع) در منابع روایی و تاریخ، روایاتی دال بر توهین ، ناسزا و یا لعن علنی و تصریحی خلفا و مخالفین سرسختشان از ایشان نقل نشده است و برعکس در روایات متعددی ضمن تحریم توهین و بدزبانی نسبت به دیگران، پیروان خویش را به لزوم خوش اخلاقی در گفتار و عمل با دیگر افراد جامعه به ویژه مسلمانان سفارش نموده اند.
۷۰۶.

بررسی تطبیقی روایی فقهی حدیث «لاضرر» در اثبات خیار غبن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 259 - 282

کلیدواژه‌ها: روایت فقه خیارغبن قاعده «لاضرر» امور عدمی اثبات حکم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۴۱۵
باتوجه به این که مهم ترین دلیل قاعده «لاضرر» روایت مربوط به سمره بن جندب که از پیامبر گرامی اسلام نقل شده، تحلیل مفاد روایت از اهمیت خاصی برخوردار است. خیار غبن یکی از انواع خیارات است که به موجب آن، هرگاه ارزش اقتصادی عوضین معامله به طور فاحشی متفاوت باشد، متضرر از معامله، حق به هم زدن آن را خواهد داشت. از جمله مهم ترین ادله اثباتی در مشروعیت خیار غبن، تمسک به قاعده «لاضرر» است. صحت استناد به «لاضرر» در این مسئله، مبنی بر شمولیت «لاضرر» بر امور عدمی است که معرکه اختلاف آرای فقیهان امامی شده است. ضرورت بحث از آن روست که در فرض اثبات جریان قاعده در امور عدمی، می توان از این ظرفیت برای پاسخ گویی به مسائل و چالش های گوناگون فقهی بهره جست. لذا جستار حاضر در پژوهشی توصیفی تحلیلی ب ه بازخوانی ادله و مستندات فقهی پرداخته و ضمن بررسی امکان استناد به «لاضرر» در جهت مشروعیت خیار غبن، تحلیل و نقد آرای گوناگون موجود در زمینه اثبات گری قاعده مزبور مورد مطالعه قرار گرفته است.
۷۰۷.

مطالعه حدیثی تفسیری آیه «قضاء تفث» با نگاهی به رویکردهای انتقادی عقل گرایان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۲۶۷-۲۸۴

کلیدواژه‌ها: قضاء تفث آیه 29 حجّ روایات تفسیری باطن تأویل عقل گرایان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۳۱۰
آیه 29 حج با عنوان آیه قضای تفث که در ضمن مناسک حج یاد می شود، هم از جهت دلالت ظاهری و هم دلالت باطنی تأویلی، در میان مفسران و قرآن پژوهان با آرای گوناگونی همراه بوده و از منظر تفسیری و زبان شناختی قرآن، شایسته بررسی است. در این بررسی، به موازات افق گشایی های ارزشمند روایات تفسیری اهل بیتk، مناقشاتی جدّی از سوی برخی عقل گرایان معتزلی و شیعی به زبان باطنی تأویلی مورد نظر این روایات نیز مطرح شده که این مقاله برای یافتن تفسیری قابل دفاع از آیه و ارائه پاسخی به این انتقادات، بررسی لغوی و مطالعه روایی مربوط به این آیه را پی گرفته است. در این راستا مستند به منابع اصیل لغوی سه دیدگاه مهم در مفهوم «تفث» بررسی شده و این دیدگاه ها قابل ارجاع به یکدیگر دانسته شده است. طبق این بررسی فارغ از ابهاماتی که درباره معنای اصلی ریشه «تفث» مطرح است، معنای متبادر از تعبیر قضای تفث در کاربرد قرآنی همان رفع آلودگی ها و ژولیدگی هاست که البته ملازمه روشنی با انجام برخی مناسک پایانی حج دارد که با رفع آلودگی ها و زدودن زواید ظاهری بدن و برطرف شدن محدودیت های گذشته همراه است. اما برخی روایات اهل بیتk به نقل منابع متقدم و اصیل حدیث شیعی، افزون بر این، به افق دیگری از معنای آیه به عنوان معنای تأویلی باطنی اشاره دارند و «لقاء الامام» را تأویل آیه دانسته اند. این روایات به رغم برخی مناقشات، از دیدگاه های افراطی و غیر قابل دفاع باطنی، بیگانه بوده و در چهارچوب نظریه زبان تأویلی قرآن در مکتب اهل بیتk تحلیل پذیر است. ضمن آنکه برخلاف تصور برخی منتقدان، در این روایات، «قضاء تفث» به لقاء امام تفسیر شده است نه خود «تفث».
۷۰۸.

رویکرد محمد شحرور به سنّت و گستره حجیت روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 7-42

کلیدواژه‌ها: محمد شحرور سنت حجیت سنت نبوت رسالت طاعت تاریخمندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۳ تعداد دانلود : ۴۹۲
محمد شحرور همچون غالب قرآنیون و نواندیشان معاصر عرب، به تحدید حجیت سنّت پرداخته است و سنّت را به عنوان منبع تشریع(پس از قرآن) نمی داند. وی با نفی عصمت تکوینی، علم به غیب و معجزات نبوی و نیز با بیان اجتهادی بودن کلام پیامبر 2 و عدم اتصال سنّت به وحی، به انکار مبانی اصلی حجیت سنّت اقدام کرده است؛ همچنین با تکیه بر نقد مصداقی و مجموعی موضوعات روایی به بررسی محتوایی روایات در این زمینه پرداخته است، اما در بررسی سندی روایات، فقط به نقد عدالت صحابه به عنوان یکی از مبانی مهم(نزد عامه) توجه کرده است. شحرور با تقسیمی که از روایات با تکیه بر مقام های پیامبر 2 ارائه می دهد، حجم گسترده ای از روایات را شخصی و غیرقابل تبعیت و تبعیت بخشی دیگر را تاریخمند دانسته است و تنها بخش اندکی از روایات که با تواتر عملی و نیز از طریق آیات قرآن به دست ما رسیده اند، قابل تبعیت می داند. در این جستار با توجه به اهمیت موضوع و نیز تفاوت فاحش دیدگاه شحرور با رأی مشهور در این زمینه، دیدگاه وی بررسی شده است.
۷۰۹.

أسلوب تشجیع العمال وتوبیخهم عند امیرالمؤمنین علی (ع)؛ تأکیدًا على نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 71 - 82

کلیدواژه‌ها: علی (ع) التشجیع توبیخ الولاه نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۴۰
کان الإمام علی (ع) فی عهد حکومته یتعامل مع عماله وولاته بشکل یمثل عبره للمجتمع البشری. یمکن تقییم جزء من هذه المعامله فی مجالین هما التشجیع والتوبیخ. فکان جزء من هذه التشجیعات فی حیاه الوالی وجزء بعد وفاته. وکان یقترن بعناصر مثل التعبیر عن بعض الکفاءات کالشجاعه والولاء والمکانه السامیه لدى الإمام. تجدر الإشاره إلى أنه إلى جانب هذه التشجیعات. فقد حذر أمیر المؤمنین (ع) الولاه وأمرهم بمراعاه الحقوق المدنیه للمواطنین. وکان توبیخ أمیر المؤمنین (ع) لولاته متنوعًا أیضًا من حیث الشده والضعف فی مجموعه متنوعه من الأشکال، وکلها تتضمن نوعًا من التحذیر والإنذار. تحلل هذه المقاله طریقه أمیر المؤمنین علی (ع) فی هذا المجال بالمنهج الوصفی التحلیلی. والغرض من هذه المقاله هو تقدیم معلومات حول أسالیب تعامل الإمام (ع) فیما یتعلق بتشجیع وتوبیخ الولاه والعمال، وذلک من خلال وصف وتحلیل هذه القضیه المهمه فی خطب الإمام ورسائله. تشیر نتائج هذه الدراسه إلى النقطه  الأساسیه المتمثله فی أن النهج العام للإمام فی تشجیع الولاه والعمال وتوبیخهم یستند إلى تعالیم القرآن.
۷۱۰.

مبانی استنباط نظریه های علمی احادیث(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸شماره ۱۰ 9 - 36

کلیدواژه‌ها: حدیث مبانی فهم نظریه پردازی شرح علمی روایات احادیث علمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۹۰
فهم احادیث علمی اهل بیتb از مسائلی است که در صورت عدم توجه به مبانی، ضوابط و شیوه های اختصاصی فهم این دسته از احادیث، می تواند منجر به تحمیل نظریه های علمی بر احادیث و موجب برخی آثار منفی هم چون: تفسیر به رأی، تأویل های غیرمجاز و شک در احادیث گردد. مواردی مانند: نبودن تعارض واقعی بین حدیث و علم، هماهنگی بسیاری از مطالب علمی احادیث با نظریه های علمی اثبات شده، قطعی نبودن غالب مطالب علوم تجربی، وجود روایات علمی در احادیث، عدم وجود همه علوم در روایات، به عنوان مبانی و پیش فرض های مواجهه با احادیث علمی، مطرح شده است، که توجه به این مبانی در کنار توجه به ضوابط فهم علمی احادیث، موجب می گردد که پژوهشگر در استنباط نظریه های علمی احادیث دچار خطا و اشتباه نگردد.
۷۱۱.

واکاوی تطبیقی منبعیت خبر واحد در حوزه احکام و تفسیر قرآن از دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 9 - 30

کلیدواژه‌ها: خبر خبر واحد حجیت تفسیر قرآن و آیت الله فاضل لنکرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۲۳۲
بحث از منابع تفسیر قرآن از زمان های گذشته مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان بوده است. در این میان، «منبعیت خبر واحد معتبرِ غیرمحفوفِ به قرائن» به دلیل عدم قطعیت مفاد آن، معرکه آراء و أنظار دانش مندان گذشته و حاضر می باشد. آن چه در این نوشتار مورد توجه نگارنده قرار گرفته، تبیین دیدگاه فقیه اصولی و قرآن پژوه معاصر آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی بوده که به روش نقلی توصیفی به تبیین و تحلیل آن پرداخته شده است. در نوشتار حاضر، این حقیقت روشن می شود که آیت الله فاضل از میان قائلانِ به حجیت مطلق خبر واحد و منکرانِ مطلق حجیت آن، دیدگاه میانی را در تفسیر تمام گونه های آیات قرآن می پذیرد و آن را با روش اجتهادی اصولی به اثبات می رساند.
۷۱۲.

مبانی تاریخی جریان سلفی معاصردر حجیت و اعتبار روایات پیامبر و نقد آن ها با تأکید بر دیدگاه های عبدالماجد الغوری در کتاب المدخل الی دراسه علوم الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 285-316

کلیدواژه‌ها: قرآن سنت سلفی تکفیر ابن تیمیه الغوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۴۴۸
قرآن و سنّت در زمان پیامبر 2 همدوش با یکدیگر بودند. با وفات پیامبر 2 ، سوزاندن مجموعه های حدیثی و یک قرن تاریخ شفاهی، حدیث ظنّی الصدور گشت و برابری آن با قرآن از بین رفت. مبانی فکری سلفیان در حجیت قرآن و سنّت بدون اجتهاد عقلی، اعتقاد به ظاهرگرایی و مقابله با نوآوری، پذیرفتن نقل الفاظ حدیث و حفظ کامل سنّت پیامبر 2 در میان صحابه و تابعین، انکار جعل حدیث در آن دوره و اعتقاد به حجیت حدیث مرسل، راه استدلال و اجتهاد عقلی را بر پیروان خود مسدود نمود و با غفلت از اقتضای زمانه، در پیِ همسانی کامل با صدر اسلام است. و با تکفیر دیگران ایمان و حقیقت را منحصر به خود می دانند. عبدالماجد الغوری پژوهشگر مطالعات حدیثی به پیروی از عقاید سلفیه، در یکی از تألیفات خود با عنوان المدخل الی دراسه علوم الحدیث به علوم مرتبط با حدیث می پردازد. این پژوهش به بررسی رویکرد سلفی در حجیت روایات با تأکید بر دیدگاه های وی در کتاب مذکور می پردازد.
۷۱۳.

موانع اخلاقی کمال معنوی انسان در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 85 - 108

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات موانع اخلاقی کمال معنوی انسان غفلت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۲۶۳
رسیدن به کمال و سعادت، مهم ترین هدف پیش روی انسان است. هر مکتبی بر اساس دیدگاه خود کمال را تعریف می کند. در این میان، منابع دینی و اخلاقی اسلامی در تعریف کمال، عوامل رشد و موانع آن، نظر به آموزه های وحیانی دارند که از منظر این آموزه ها، کمال انسان در گرو پیوستن به خداست و این خود حاصل برقراری عدالت در بین قوای وجودی انسان و اعتدال و استوای او در بعد نظر و عمل می باشد، هدف از تحقیق حاضر ارایه اطلاعات دستبندی شده ، جامع و هدفمند با محوریت قرآن و حدیث پیرامون موضوع یاد شده تا جویاندگان از آن بهره ببرند و با موانع اخلاقی کمال معنوی انسان آشنا گردیده و با دوری از آنها به کمال معنوی دست یابند،  یافته های تحقیق حاضر که به روش علمیِ توصیفی- تحلیلی و با گرد آوری کتابخانه ای مطالب صورت گرفته است نشان می دهد، مهم ترین موانع اخلاقی کمال معنوی انسان شامل نفس اماره، شیطان و دنیا دوستی می باشد زیرا این عوامل خود موجبات شکل گیری موانع دیگری را فراهم ساخته و ریشه ی موانع دیگری نیز به شمار می آیند، همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که حسد، غفلت، عُجب، تکبر و ریا از دیگر موانع اخلاقی کمال معنوی انسان هستند و در رأس آنها از دیگر موانع هم در کمال معنوی انسان، ابلیس است که قسم یاد کرده همه ی بندگان الهی را، بجز افراد مخلص، گمراه سازد.
۷۱۴.

مکونات مؤشر التنمیه البشریه المؤثره على التقدم ااتقتصادی القائم على التعالیم العلویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵) 157 - 168

کلیدواژه‌ها: الإمام علی (ع) مؤشر التنمیه البشریه التقدم الاقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۲۲۵
اعتقد الاقتصادیون لفتره طویله من الزمن أن رأس المال المادی کعنصر من العناصر المکونه لثروه الدوله. ولکن الیوم یعتقدون، إن افتقار الاستثمار فی القوى العامله عامل رئیسی فی تدنی مستوى التنمیه الاقتصادیه فی البلدان النامیه؛ لن یکون رأس المال المادی أکثر إنتاجیه إلا عندما تمتلک الدوله القیم اللازمه لتطویر مؤشر التنمیه البشریه. منذ عام ۱۹۹۰، دخل مؤشر التنمیه البشریه فی الاقتصاد التقلیدی حیث یقاس هذا المؤشر حسب المتغیرات الثلاثیه یعنی طول العمر والمعرفه ومستوى المعیشه اللائق. بالنظر إلى أن مؤشر التنمیه البشریه فی معظم البلدان الإسلامیه، أقل بکثیر من معظم دول العالم، لذلک من خلال الاعتماد على المعاییر المستنده إلى کلمات الإمام علی (ع) یمکن مقارنه هذا المؤشر بالتعالیم العلویه. فالسؤال الذی یجیب عنه هذا البحث هو: ما هی مکونات مؤشر التنمیه البشریه الفعال فی التنمیه الاقتصادیه القائمه على التعالیم العلویه؟ تحاول الدراسه الحالیه البحث عن مؤشر التنمیه البشریه ومطابقته بالتعالیم العلویه من خلال المنهج الوصفی التحلیلی. أظهرت نتائج الدراسه أن التعالیم العلویه تسهل تحقیق التنمیه البشریه وهناک توافق بین مکونات التنمیه البشریه مع التعالیم العلویه والسیاسات العامه فی المجالات الثلاثه للصحه والتعلیم والرعایه الاجتماعیه فی المجتمع لها علاقه إیجابیه وهامه بالتقدم الاقتصادی وتؤدی إلى تحسین التنمیه البشریه. ومن ثم، عند مراجعه مؤشر التنمیه البشریه من منظور أمیر المؤمنین علی (ع)، تم النظر فی مکونات العباده، والأخلاق، والصحه البدنیه والعقلیه، والعلم والبصیره، ومستوى المعیشه اللائق الذی یجب أن تؤخذ فی الاعتبار.
۷۱۵.

معناشناسی و موارد کاربرد واژه «تأویل» در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 3 - 22

کلیدواژه‌ها: تأویل تفسیر تنزیل جری و تطبیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۷۳
مسأله اصلی این مقاله، بررسی کاربردهای واژه «تأویل» در روایات اهل بیت: است و از باب مقدمه و برای تسهیل در مقایسه اصطلاحات مختلف این واژه، معنای لغوی آن و همچنین معانی اصطلاحی آن در تفسیر، کلام و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در آن، توصیفی – تحلیلی است و هدف، ره یابی به معانی دقیق واژگان قرآنی و روایی. «تأویل» در روایات به معنای رویا، برخی از افعال همچون نماز و ... و همچنین درباره قرآن به کار رفته است. از جمله یافته های مهم این پژوهش آن است که اولاً واژه «تأویل» در روایات، در بسیاری از موارد، در برابر «تنزیل» استفاده می شود؛ ثانیاً هرگز به معنای «معنای مخالف ظاهر» - که در السنه متأخران شیوع یافته - استفاده نشده است؛ ثالثاً «معانی باطنی آیات» و همچنین «مصادیق دیگری غیر از مصادیق شأن نزولی» از جمله مهم ترین کاربردهای روایی واژه «تأویل» محسوب می شوند.
۷۱۶.

تحلیل انتقادی روایات متعارض کشی در جرح و تعدیل ابن عباس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 241-276

کلیدواژه‌ها: ابن عباس رجال کشی روایات بیت المال جرح و تعدیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۸۲۰
عبدالله بن عباس، صحابی مشهور و از سرآمدان حوزه های مختلف علوم اسلامی به ویژه تفسیر است. نگاهی اجمالی به منابع روایی مختلف اعم از تفسیر، تاریخ، لغت و... نشان دهنده کثرت روایات وی است. این مقاله با به کارگیری روش کتابخانه ای، جمع آوری، تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بیان دیدگاه های رجالیان درباره ابن عباس، در صدد تحلیل روایات متعارض رجالیان شیعه در این باره است. در کتاب های رجالی اهل سنت، به تفصیل و در منابع رجالی شیعه، به اجمال درباره وی سخن گفته اند. اگرچه رجالیان اهل سنت، همگی بر مدح و توثیق ابن عباس تأکید کرده اند، در منابع شیعی به دلیل روایات متعارضی که نخستین بار کشی آورده، بحث هایی جدی درگرفته است. تحلیل انتقادی پنج روایتی که کشی در جرح ابن عباس نقل کرده، نشان می دهد که سند آن ها به دلیل ضعف، اتهام و مجهول بودن برخی راویان، و متن آن به دلایلی از جمله ناسازگاری با واقعیت، تزلزل و جعل، غیرقابل اعتماد است. بر مبنای روایات کشی و برخی منابع تاریخی، عده ای با استناد به دلایلی از جمله، خطاب نامه 41 نهج البلاغه ، گزارش های تاریخی و... مدعی سرقت ابن عباس از بیت المال بصره شده اند که این ادعا به دلیل تناقض گزارش های مدعیان، صراحت حضرت علی R در نام بردن از کارگزاران، بررسی حیات تاریخی ابن عباس و موضع او نسبت به ائمه k و... قابل رد است.
۷۱۷.

دراسه العلاقه بین فسخ العزائم والمعرفه الفطریه لله فی الحکمه ۲۵۰ فی نهج البلاغه اعتمادًا علی الرد على الافتراضات الجبریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵) 117 - 126

کلیدواژه‌ها: الأمر بین الأمرین التوحید الفطری الجبر فسخ العزائم نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۱۹۰
وفقًا لدراسه الإلهیات فی العلوم الإنسانیه مثل کعلم الکلام والفلسفه، یمکن اعتبار فسخ العزائم دلیلًا لمعرفه الله (علم اللاهوت)، ما تدل علیه الحکمه ۲۵۰ فی نهج البلاغه ، لأن فقدان إراده الإنسان القویه والعلاقه مع المعرفه الفطریه والتوحیدیه للوصایه الإلهیه وإفتقار البشر تعتبر من النقاط التی تشیر إلیها هذه الحکمه. تتناول هذه المقاله، باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی وبإستخدام الطریقه الإفقتباسیه-المکتبیه الحکمه المذکوره وکذلک علاقتها بتعزیز المعرفه الفطریه. من ناحیه أخرى، تعبر عن الدلالات اللاهوتیه الفلسفیه والکلامیه. تتماشى إنجازات هذا المقال مع الطبیعه التوحیدیه للإنسان وأیضا، شرح دائره الإراده القویه نحو القدره الإلهیه. کما أن نظریه أهل البیت (ع) بعنوان "الأمر بین الأمرین" والنظر إلى مفهوم إراده الله والإنسان سوف تستجیب الی کل الأفتراضات والشکوک حول الشبوهات الکامنه حول الجبر فی فسخ العزائم الذی تم ذکرها فی الحکمه المذکوره وتؤدی إلى هذا الاستنتاج أن الإراده الإلهیه تؤثر علی الشروط المسبقه للعمل البشری مثل الدافع البشری لاتخاذ القرارات ولکن لیس لدیها التأثیر الذی یؤدی إلى الجبر. من التعابیر الأخری لتأثیر إراده الله یمکن ذکر النجاح الإلهی أو عکسه، أی الحیلوله. 
۷۱۸.

جستاری پیرامون انتساب دعای صباح به حضرت امیربا تحلیل سندی و نسخه شناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 133-160

کلیدواژه‌ها: تردید انتساب دعای صباح علی (ع) سند تحلیل نسخه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۰ تعداد دانلود : ۴۵۵
نخستین بار دعای صباح مشهور در مفاتیح الجنان را علی بن الحسین بن حسان بن الباقی قرشی الحلّی، زنده به سال 653 یا 655ق، در اختیار المصباح روایت کرد. یحیی بن قاسم العلوی در 734ق به آن دست یافت. علی بن عبدالعالی کرکی نیز به درویش محمد اصفهانی، به سال 935 یا 939ق اجازه نقل دعا را داد. بررسی سند و تحلیل نسخه شناختی ، هدف نوشتار حاضر است تا انتساب آن به علی R را محک زند و معنای اصطلاح مشهور درباره دعا را دریابد . اصطلاح مشهور ظاهراً از باب عمل به احادیث من بلغ و قاعده تسامح در ادله سنن و شهرت عملیه بوده است. از جمله قراین انتساب دعا به علی R ، علوّ مضمون ذکر شده که صرفاً سبب «استحکام» و «احتمال» صدور است نه منتسب کردن دعا به امیر R . ثبت نشدن دعا در عصر غلبه نگارش ها در ادعیه ، فاصله حیات نخستین راوی با عصر امام R ، طریق «وِجاده»، فترت نقل، ثبت نشدن دعا در ادعیه معاصر ابن الباقی، مقارنه نگارش دعا در زمان خلافت عثمان و رونق کتابت دعا در زمان صفویه و استفاده از عنصرهای لفظی ناکاربرد در متون قرن نخست هجری در دعای صباح از جمله دلایل تردید این انتساب از دوازده دلیل برشمرده این نوشتار است.
۷۱۹.

منهجیه نقد نصوص نهج البلاغه (الخطب التوحیدیه نموذجًا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 59 - 70

کلیدواژه‌ها: المنهجیه نقد النص النقد التاریخی الإمام علی (ع) نهج البلاغه الخطب التوحیدیه دراسه أضرار النقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۳۹
إنّ أحد الأهداف الرئیسیه لنقد النصوص القدیمه التی تعتبر أساسًا فی دراسات النصوص القدیمه الموجوده بین الأدیان و المذاهب هو العثور على المؤلف وصاحب النص. ویعتبر "نهج البلاغه" الکتاب الذی طالما کانت هویته التاریخیه مصدر النقد الشیعی والسنی. یتطرق هذا البحث إلى النقد المنهجی لهذا النص. نظرًا لخصائصه الممیزه، فإن منهج نقد نص "نهج البلاغه" یمکن تحقیقه على ثلاث مراحل: نقد الصیاغه والروایه، نقد الموارد والإسناد ونقد الأسلوب؛ ولا یمکن الحصول على نتائج صحیحه وواقعیه لنقد النص إلا من خلال هذه المراحل الثلاث. فیما یتعلق بالخطب التوحیدیه، وعلى الرغم من أن کل مرحله من مراحل نقد النص لها انجاز مختلف بشکل مستقل، إلا أن المراحل الکلیه تشیر إلى انتساب ما سبق ذکره من الخطب إلى الإمام علی (ع) إن إزاله الأضرار، مثل النظره أحادیه المرحله، والنقد غیر العقلانی، وتکرار الادعاءات السابقه، وتجاهل إمکانات المعنى، وتقلیص النقد التاریخی إلى النقد التقلیدی، سیساعد فی تقدُّم الطریقه الصحیحه لنقد نص نهج البلاغه وإثرائه. یحاول هذا البحث تقدیم قالب مناسب وشامل للنقد التاریخی لنص نهج البلاغه.
۷۲۰.

مفهوم شناسی توبه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 39 - 55

کلیدواژه‌ها: توبه استغفار مفهوم شناسی توبه مفهوم توبه معنی توبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۹ تعداد دانلود : ۵۳۵
یکی از موضوعات اخلاقی پر بسامد در منظومه معارف اسلامی، توبه است. هدف پژوهش حاضر آن است که این موضوع اخلاقی را مفهوم شناسایی کند؛ تا از این رهگذر بتوان تفسیر دقیق تری از آیات و روایات، و نیز سبک زندگی مورد نظر اسلام برای مسلمانان ارائه نمود. یافته های پژوهش حاضر آن است که توبه گام بعد از استغفار است و ترکیبی است از پشیمانی از انجام گناه، به همراه بازگشت از انجام فعل قبیح و تدارک آنچه از بین رفته است در حالی که تائب قصد کرده به هیچ وجه آن عمل را تکرار نکند. این مفهوم گرچه در پژوهش های بسیار مورد تدقیق نظر دانشیان علوم قرار گرفته، اما پژوهشی که به مفهوم شناسی توبه، آن هم به صورت کارا و دارای متد علمی که از آن به مفهوم شناسی مفاهیم دینی یاد می شود پرداخته باشد، طبق فحص نگارنده تا کنون یافت نشده است. روش گردآوری اطلاعات در نوشته حاضر، کتابخانه ای و روش نگارش آن، توصیفی تحلیلی می باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان