درخت حوزه‌های تخصصی

کلام

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
فلسفه اسلامی کلام منطق
امام شناسی پیامبرشناسی خداشناسی دین پژوهی فرق و مذاهب کلام جدید کلیات معادشناسی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۶۱ تا ۶۸۰ مورد از کل ۱۱٬۲۵۴ مورد.
۶۶۱.

اعتبارسنجی «خواب» در شناخت حجت الهی در تفکر احمد بصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۴ 241 - 256

کلیدواژه‌ها: منابع معرفت یمانی احمد بصری حس عقل شهود رؤیا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۲۰۷
احمد بن اسماعیل بصری(احمد الحسن) یکی از مدعیان دروغین مهدویت است که با ادعای ظهور یمانی در سال 2002م. دعوت خویش را اغاز کرده و در مراحل بعدی خود را فرزند امام زمانأ و جانشین ایشان و حجت معصوم الهی معرفی می کند. در قانون معرفت حجت ابداعی او(نص، علم و دعوت به حاکمیت الهی) از رؤیا به نص مستقیم الهی تعبیر شده و البته صرفاً به حجیت خوابی که نص تشخیصی ایجابی باشد قائل است. وی در اثبات حجیت رؤیا علاوه بر دلایل نقلی به ادله عقلی نیز استناد می کند، انچه این نوشتار را از سایر پژوهش های مرتبط متفاوت می سازد، بررسی ادله عقلی اعتبار رؤیاست، چرا که برای پیشگیری از دور باطل، ادله حجیت رؤیا به عنوان قانون عام شناخت حجت، الزاماً باید عقلی باشد. دلایل سه گانه عقلانی او در این مسئله عبارت اند از استناد به حکمت الهی در لزوم شناساندن خلیفه خود، محال بودن اضلال الهی و حجیت قطع حاصل شده برای بیننده خواب. البته م توان با تمایز مقام تنصیب خلیفه از سوی خدا با مقام معرفی ایشان به مردم  و نیز تمایز معناداری پدیده ها با حقیقت مندی آن ها خطای دیدگاه مذکور را به خوبی نشان داد. همچنین با تأکید بر اختیار انسان درگزینش یک منبع معرفتی، اضلال الهی منتفی خواهد بود. علاوه بر آن به استناد دلایل متقن عدم تطابق با واقع همه خواب ها، مقدمات قطع بیننده خواب نیز مورد خدشه است. حجیت خواب در میان متفکران شیعه به صورت مستقل هرگز پذیرفته نشده است و اعتبار هر گونه شهود مشوب صرفاً با معیار نصِّ قطعی و مطابقت با دلیل عقلی سنجیده می شود.
۶۶۲.

کارکرد معرفتی و ارزشی فرهنگ انتظار در تعمیق راهبرد مقاومت با تأکید بر مکتب شهید سلیمانی

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴) 125 - 156

کلیدواژه‌ها: کارکرد فرهنگ انتظار راهبرد مقاومت مکتب شهید سلیمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۲۷۹
فرهنگ انتظار ظرفیت هایی دارد که با ایجاد باورها و نگرش های صحیح، ارزش ها، هنجارها و رفتارهایی را به وجود می آورد که با کاربست آنها، گشایش و فرج را برای جامعه منتظر در پی خواهد داشت؛ از همین رو فرهنگ انتظار می تواند کارکردهای مناسبی را برای ایجاد تحول در جامعه منتظر در پی داشته باشد. شهید سلیمانی با استفاده از فرهنگ انتظار، راهبرد مقاومت را تعمیق بخشید و از این جهت با مجاهدت های بی نظیرشان به مقابله با تجاوز و ظلم قدرت های استکباری و خشونت گروه های افراطی پرداخت. در این پژوهش، کارکرد معرفتی و ارزشی فرهنگ انتظار در تعمیق راهبرد مقاومت با تأکید بر مکتب شهید سلیمانی، با رویکرد کیفی و به روش تحلیل محتوا بررسی شده است و در ادامه پس از تبیین مفاهیم کلیدی، کارکردهای معرفتی و ارزشی فرهنگ انتظار برای تعمیق راهبرد مقاومتی در مکتب شهید سلیمانی را برشمرده ایم. از مهم ترین یافته ها و نوآوری های این مقاله، تبیین کارکردهای فرهنگ انتظار برای تقویت و تعمیق راهبرد مقاومت در مکتب شهید سلیمانی در دو حوزه باورها و ارزش هاست. در پایان به پیامدهایی مانند تحکیم معرفت الهی و ولایت پذیری در حوزه باورها، تحکیم ارزش های اخلاقی و ارزش های سیاسی، با تأکید بر نقش آنها در تعمیق و تقویت راهبرد مقاومت اشاره شده است.
۶۶۳.

اثربخشی آموزش فرهنگ انتظار بر بهبود کیفیت زندگی، امید و بهزیستی روان شناختی دانشجویان در دوران کرونا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 53 - 68

کلیدواژه‌ها: انتظار کیفیت زندگی امید بهزیستی روان شناختی کرونا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۹۲
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش فرهنگ انتظار بر بهبود کیفیت زندگی، امید و بهزیستی روان شناختی دانشجویان در دوران کرونا صورت گرفته است. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه شاهد است. جامعه آماری پژوهش را تمام دانشجویان دانشگاه آزاد شهر تهران (واحد الکترونیکی و تهران _ شمال) تشکیل داده بود. جهت انجام این پژوهش 60 دانشجوی دختر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و سپس به صورت تصادفی در چهار گروه 15 نفره قرار گرفتند. گروه های آزمایش تحت آموزش فرهنگ انتظار قرار گرفتند و گروه شاهد هیچ آموزشی دریافت نکرد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه های امید، بهزیستی روان شناختی و کیفیت زندگی بود. نتایج تحلیل نشان داد که آموزش فرهنگ انتظار منجر به تفاوت معنادار میانگین نمرات گروه های مداخله در هر سه متغی ر کیفیت زندگی، امید و بهزیستی روان شناختی شده است. نتایج فوق ل زوم توج ه ب ه فرهنگ انتظار در افزای ش کیفیت زندگی، امید و بهزیس تی روان ش ناختی دانشجویان را نش ان می ده د. پیشنهاد می شود فرهنگ انتظار در قالب کارگاه به دانشجویان آموزش داده شود.
۶۶۴.

مفهوم پژوهی واژه «خلیفه»

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵) 111 - 138

کلیدواژه‌ها: امامت خلافت خلف خلیفه الرسول علوم و معارف حدیث فقه اللغه کلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۳۶
مفهوم پژوهی به معنای تبیین دقیق یک کلمه و واژگان مشابه و متضاد آن است. جهات تشابه و تضاد، گستره معنایی کلمه را روشن می سازد. روایات فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله صادر شده است که در آن برای معرفی جانشینان خویش از واژه «خلیفه» استفاده کرده اند. مباحثات کلامی گسترده ای در تفسیر این روایات صورت گرفته که منشأ بسیاری از اختلافات، نبود تبیین دقیق این واژه است؛ بنابراین، تبیین کلمه خلیفه به جهت شناخت ملاک های جانشینی پیامبر صلی الله علیه وآله ضرورت دارد. کلمه خلیفه را دانشمندان بررسی کرده اند؛ اما تا کنون در قالب یک نگاشته مستقل درنیامده و مفهوم پژوهی نشده است. این پژوهش با هدف انعکاس معنای دقیق خلیفه از کتب معتبر لغت، به نگارش درآمده و واژگان مشابه و متضاد، برگرفته از روایات نَبَوی است. تطبیق روایی خلیفه و شباهت ها و تضاد های آن از فواید این مقاله به شمار می آید. مفهوم پژوهی واژه خلیفه در سه بخش سامان یافته است.
۶۶۵.

واکاوی عملکرد امام مهدی(عج) در مانایی مذهب تشیع در دوران غیبت صغری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 69 - 88

کلیدواژه‌ها: امام مهدی (عج) شیعیان امامی عملکرد غیبت صغری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
دوران غیبت صغری یکی از مهم ترین ادوار تاریخ تشیع امامی می باشد که با غیبت امام دوازدهم؟عج؟ مشکلات نوپیدایی برای شیعیان پدیدار شد، در این دوره که شیعیان به نهایت گستردگی خود رسیده بودند غیبت امام مهدی ؟عج؟ که پیش از این بارها توسط اولیا معصوم واگویی شده بود، به جهت شرایط ویژه سیاسی اجتماعی در آن دوره رخ داد و مشکلاتی فراوانی را به وجود آورد و شیعیان را در حیرت فرو برد، اما با آغاز دوره امامت امام دوازدهم؟عج؟ و آغاز عملکرد مخفیانه ایشان در آن دوره اوضاع شیعیان امامی به تدریج تغییر کرد، دسته بندی رفتار امام در این دوره به گونه های مختلف همچون سامان دادن به نهاد وکالت و تعیین افراد اصلی و فرعی وکلا، برخورد با غالیان و مدعیان وکالت، تبیین راهبرد اصلی امامیه برای آغاز فرآیند غیبت کبری، تبیین امامت و دوری از افراط و تفریط پیرامون مقام اهل بیت، برخورد با مدعیان امامت از جمله جریان جعفر و... صورت گرفت به طوری که رفتارشناسی امام در این دوره آن مقدار کارآمد بود که توانست وضعیت نابه سامان شیعیان امامی را در نیمه دوم غیبت صغری تا آن اندازه به سامان کند که با غیبت کبری و غیبت مطلق امام مهدی؟عج؟ بتوانند به بقای خود تا روزگاران ظهور ادامه دهند.
۶۶۶.

تبیین دلالت آیه 54 سوره مائده بر جامعه عصر ظهور با تأکید بر نظر علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: موعودپژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶ 29 - 42

کلیدواژه‌ها: مهدویت عصر ظهور آیه 54 سوره مائده ارتداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۴۹
در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که غیر مستقیم به بحث مهدویت اشاره می کند. مسلمانان به ویژه شیعیان با ضمیمه کردن روایات متواتر در تفسیر و تأویل آن آیات، دلالت آنها بر مهدویت را اثبات می کنند. مقاله حاضر با استفاده از منابع روایی و تفسیری و تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی (ره) به روش توصیفی و تحلیلی با هدف ارائه مستندات و شواهد روایی به بررسی جامعه و اقوام عصر نام برده در آیه 54 سوره مائده می پردازد.
۶۶۷.

پیوستگی حکمرانی مقاومت و انتظار؛ بازشناسی مؤلفه های قرآنی آن در سیره شهید سلیمانی با توجه به ارکان حرکت

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال دوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴) 7 - 34

کلیدواژه‌ها: حکمرانی مقاومت انتظار شهید سلیمانی ارکان حرکت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۲۷۰
انتظار آموزه ای اساسی در مذهب امامیه است که می توان آن را «عملگرایی در دوران غیبت جهت ایجاد زمینه های ظهور خورشید عظمای ولایت» دانست. با توجه به تشکیکی بودن و ثبوت مصادیق حداقلی و حداکثری مفهوم انتظار، مصداق اعلای این مفهوم، «عملگرایی مبتنی بر مقاومت» و «عملکرد جهادی» در دوران غیبت است؛ از این رو حاکمیت مؤمنانه و مقاومتی از لوازم انتظار متعالی محسوب گشته و عالمان امامیه پیوندی مبتنی بر عقل و نقل را میانشان یافته اند. در این میان، نگرش حکمت متعالیه به مدل حاکمیت در جامعه و مباحث مرتبط با مقوله «حرکت» در فلسفه اسلامی، گونه ای از حکمرانی را یادآور است که می توان از آن به «حکمرانی مقاومت» نام برد. از سوی دیگر قرآن کریم مؤلفه هایی برای این نوع از حاکمیت برشمرده است که نوشتار پیش رو می کوشد به روش تلفیقی و آمیزه ای و داده پردازی توصیفی – تحلیلی، پس از بررسی پیوند میان حکمرانی مقاومتی و انتظار، جایگاه ارکان حرکت در آن و معنای حکمرانی مقاومتی، به مؤلفه های قرآنی این حکمرانی بپردازد و تجلی آن را در سیره شهید سلیمانی بررسی کند. نتیجه اینکه حکمرانی مقاومت، از لوازم انتظار متعالی و مبتنی بر قواعد حرکت در حکمت متعالیه است و شامل پنج مؤلفه اساسیِ «توحید محوری»، «اعتقاد به ولایت فقیه جامع الشرائط»، «استقامت و صبر»، «عقلانیت دینی و تدبیر» و «نگاه فراگیر و مؤمنانه به انسان» است. شهید سلیمانی در مقام انسان تراز مکتب امام خمینی&، این مدل از حاکمیت مقاومتی را در بالاترین سطح در منطقه اجرا کرد و شبکه ای از محور مقاومت را در عرصه بین الملل تشکیل داد.
۶۶۸.

روایت پژوهی حدیث «مَا أَنَا بِصَاحِبِکُمْ... انْظُرُوا مَنْ عَمِیَ عَلَى النَّاسِ وِلَادَتُهُ فَذَاکَ صَاحِبُکُمْ» در مصداق شناسی صاحب قیام

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۱ 73-90

کلیدواژه‌ها: خروج صاحب قیام پنهان شدن ولادت عبدالله بن عطاء روایت پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۲۱۱
برداشت صحیح از احادیث نیازمند درنظرگرفتن روایات مشابه و متضاد است. نسبت به روایت عبدالله بن عطاء از امام باقر ابهام و سؤالی وجود دارد که منشأ برداشتی بی اساس از این روایت و ذهنیت خوانی شیعیان آن زمان شده است. اول اینکه چرا امام باقر با وجود شیعیان بسیار در عراق، صاحب شیعیان بودن را از خود نفی می کنند؟ مگر حضرت منصب امامت را نداشتند؟ دوم، صاحب قیام کیست و چرا از بین ویژگی های صاحب قیام، خفای ولادت به عنوان معیار شناسایی مطرح شده است؟ در راستای پاسخ، ابتدا به منظور اعتماد به متن، اختلافات متنی و اعتبار حدیث را مورد بررسی قرار داده و با واژه شناسی در فهم اولیه دقت کرده ایم. سپس با ارائه روایات مشابه و بررسی فضای صدور، تلاش کردیم تا ابهام ها برطرف شده، جلو برداشت های سطحی گرفته شود.
۶۶۹.

معرفی بارت دی ارمن و کتاب های او

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۶) 157 - 196

کلیدواژه‌ها: معرفی کتاب بارت دی ارمن مسیحیت متن اناجیل متن عهد جدید پطرس پولس مریم مجدلیّه انجیل های اپوکریفایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۹۲
بارت دی ارمن در سال 1955 در شهر لورنس در ایالت کانزاس آمریکا به دنیا آمد. ارمن از برجسته ترین دانشمندان در عرصه مطالعات عهد جدید، نقد متنی و مسیحیت اولیه محسوب می شود. او در حال حاضر در دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل استاد مطالعات دینی است. ارمن علاوه بر اینکه در میان خواص از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به دلیل سبک نوشتاری روان و همه کس فهم خود، در بین عوام نیز طرفداران بسیار زیادی دارد. مطالعه آثار او به ویژه برای کسانی که در صدد اثبات بروز تحریفات لفظی در کتاب مقدس هستند بسیار سودمند است. در این نوشتار، ضمن معرفی اجمالی بارت ارمن با استفاده از مقاله مربوط به او در دایرهالمعارف ویکی پیدیا و همچنین سایت و وبلاگ شخصی او، عناوین کتاب های منتشر شده او به همراه شرح مختصری از محتویات آن ها ارائه شده است.
۶۷۰.

طرح کلی اسلام از منظر آیت الله خامنه ای(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 35 - 59

کلیدواژه‌ها: امام خامنه ای توحید طرح کلی اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۷ تعداد دانلود : ۴۹۹
طرح کلی دین اسلام یکی از دغدغههای آیتالله خامنهای است و در آثار مختلف به تبیین این مهم پرداختهاند. ایشان بر پایه کتاب و سنت، سعی کرده است تا مهمترین معارف اسلام را در ساختاری هندسی و هماهنگ طبقهبندی کند تا از این طریق بتواند اسلام را به عنوان طرح و مسلکی اجتماعی دارای اصولی منسجم و یک آهنگ و ناظر به زندگی جمعی انسانها تبیین کند و از این طریق زمینه برای کشف نظریه اسلام برای جامعه و حکومت اسلامی و هویتبخشی به مسلمین فراهم شود. ایشان با استناد به قرآن کریم و سیره معصومین؟عهم؟، توحید را محور طرح کلی دین میداند که در اطراف آن شبکهای از مفاهیم و معارف زندگیساز در سه عرصه جهانبینی، انسانشناسی و خط مشی اجتماعی شکل میگیرد.
۶۷۱.

بررسی طرح کلی حرکت رهبران الهی بر محور روایات دولت حق و باطل(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 223 - 246

کلیدواژه‌ها: دولت حق و باطل طرح کلی حرکت انبیاء (ع) طرح کلی حرکت ائمه (ع) انتظار تقیه قیام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۶۵
رهبران الهی برای اجرای مأموریت خود دارای طرح و برنامه بودهاند و کار خود را با تبیین هدایت و دعوت افراد آغاز کرده و پس از نیرو سازی و تشکیل هسته اولیه (انتظار)، و نفوذ در جبهه باطل (تقیه)، حرکت خود را علنی میکردند و در صورت موفقیت، تشکّل دینی خود را علنی کرده و با موانع راه رستگاری مبارزه میکردند و گستره این اجتماع دینی را تا آنجا که توفیق مییافتند بسط میدادند، (قیام) آرزوی تمامی رهبران الهی، نابودی کامل باطل و هدایت تمامی انسانها بود، و رهبران الهی؟عهم؟ این حرکت را با سه گام انتظار، تقیه و قیام، پی میگرفتند، این طرح به صورت مشترک در زندگی تمامی انبیاء؟عهم؟ مشاهده میشود، البته برخی از ایشان موفق به پیمودن تمام راه نشده و بر اثر همراهی نکردن مؤمنان و توسط اهل باطل در میانه راه به شهادت میرسیدند. این تحقیق، با شیوه توصیفی _ تحلیلی و روش کتابخانهای، سعی در استخراج طرح کلی رهبران الهی با تمرکز بر روایات دولت حق و باطل دارد، و به این نتیجه رسیده که تمامی مراحل طرح از قبیل دعوت، هدایت و نیروسازی (انتظار)، حفظ رهبر و نیروها و نفوذ پنهان در جبهه باطل (تقیه) و نبرد علنی با باطل (قیام)، از این روایات قابل برداشت است، به عنوان نمونه: روایت «عُلَمَاؤُهُمْ و أَتْبَاعُهُمْ خُرْسٌ، صُمْتٌ فِی دَوْلَهِ الْبَاطِلِ، مُنْتَظِرُونَ لِدَوْلَهِ الْحَقِ، و سَیحِقُ اللَّهُ الْحَقَ بِکَلِمَاتِهِ، و یمْحَقُ الْبَاطِلَ» در بردارنده سه گام انتظار (مُنْتَظِرُونَ)، تقیه (خُرْسٌ، صُمْتٌ) و قیام (سَیحِقُ اللَّهُ الْحَقَ بِکَلِمَاتِهِ، و یمْحَقُ الْبَاطِلَ) است، و روایت «وَ الْمُؤْمِنُ مُجَاهِدٌ لِأَنَّهُ یجَاهِدُ أَعْدَاءَ اللَّهِ تَعَالَى فِی دَوْلَهِ الْبَاطِلِ بِالتَّقِیهِ وَ فِی دَوْلَهِ الْحَقِّ بِالسَّیفِ» ارتباط دو گام انتظار و تقیه را در بر دارد.
۶۷۲.

طرح کلّی دین در منظومه فکری علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 95 - 127

کلیدواژه‌ها: طرح کلی دین علامه طباطبایی طبیعت عقلانیت دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۸ تعداد دانلود : ۳۹۴
نظام فکری به منزله زیرساخت منظومه فکری و حلقه اتّصال میان مبانی کلان و خرده مبانی و قواعد و نیز نظریّات تخصصی و اختصاصی است، آثار و مکتوبات مرحوم علامه طباطبایی به عنوان اندیشمندی که برخوردار از دستگاه فکری است و با بهرهگیری از عناصر معقول و منقول در اندیشه به بلوغی وصفناشدنی در اندیشهورزی دینی رسیده است، منبعی ارزشمند از رویکردها و دیدگاههای دینی است که میتواند تا اعصار متمادی سرچشمه الهام و اثربخشی در باب پاسخگویی به نیازهای بشر در عصر مدرن و پس از آن باشد. یکی از موضعات قابل پژوهش در منظومه فکری علامه طباطبایی ترسیم جغرافیای مفهومی از طرح کلّی دین در اندیشه ایشان است، برای استحصال این طرح از منظومه فکری ایشان لازم است که پس از تعریف دین و صورت ابتدایی از طرح کلی دین، عناصر دخیل در نظام اندیشه ایشان تبیین گردد و طرح تفصیلی و کلّی از دین با توجّه به ترابط زنجیره عناصر منظومه فکری ایشان تحلیل شود. در این مقاله با نگاهی کلنگر به مهمترین عناصر اندیشه وی که میتوان آن را نماینده نظام فکری ایشان دانست به تبیین تصویر کلّی ایشان از دین خواهیم پرداخت و برای این هدف از تفسیرهای جزیرهای و تک بعدی و یا دیدگاههای خرد ایشان در موضوعات مختلف صرفنظر خواهیم کرد. گرچه علامه طباطبایی مانند بسیارز از اندیشمندان اسلامی، به سهگانه اعتقادات و اخلاق و احکام برای طرح کلّی دین تصریح نموده است امّا نقطه امتیاز او در تشریح و تفصیل مبانی و اعتقادات و همچنین اخلاق و نظامات اجتماعی، تاکید بر عنصر واقعبینی انسان فطری و اهتمامی است که ایشان برای سریان عقلانیّت دینی در عرصههای مختلف دین انجام دادهاند، گرچه محتمل است که رویکرد ایشان به تحلیل عناصر دین، به پیشنهاد طرح نوینی برای کلیّت دین نیز بیانجامد.
۶۷۳.

نگره و مواجهه مکتب تفکیک با تعارض ضرورت علّی و اختیار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 5 - 24

کلیدواژه‌ها: اختیار ضرورت علی دوسویگی قدرت مشیت صُدفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۲۷۴
طبق اصول فلسفی، ضرورت علّی لازمه اثبات جریان علیّت در تمام امور از باری تعالی تا اقصی موارد کائنات می باشد. علی الظاهر این قاعده با برخی مسائل مسلّم عقلی و وجدانی دچار تعارضاتی است که عمومیت و بعضاً اساس صحت این قاعده را زیر سوال برده است. اختیار وجدانی یکی از این دست موارد مورد شبهه در تقابل با ضرورت علّی است. در مقاله حاضر تعارض میان قاعده ضرورت (اصل مسلّم فلسفی) و اختیار (اصل مسلّم عقلی و نقلی) با روش تحلیلی- منطقی طبق مبانی جریان فکری تفکیک (از مکاتب مخالفِ روش و مبانی فلسفی) مورد بررسی قرار گرفته است. از نگاه اصحاب تفکیک اساس تشخیص نسبت اصل عام علیّت با مفاهیمی چون ضرورت و اختیار، جستجوی علیّت در موطن نفس است. با مراجعه به نفس، مشخص می شود اساساً چنین استلزامی میان علیّت و ضرورت برقرار نیست و با رهایی از این استلزام ناصواب راه برای حل مسأله اختیار گشوده خواهد شد. مکتب تفکیک ضمن نقد و بیان تالی فاسدهای بیان فلاسفه از قدرت، اثبات حقیقت واحد قدرت و عدم تعدد آراء در آن، اثبات رابطه عرضی میان اسباب و علل با مشیّت و قضاء، و توجه به نقش فاعل مختار حین انجام فعل بعنوان معیّن فعل یا ترک، گوهر دوسویه اختیار را کلید اصلی حل معما می داند و با پذیرش استثناء در ضرورت علّی- معلولی به نحو سالبه جزئیه؛ یعنی در خصوص افعال اختیاری احتمال تحقق صدفه را نفی کرده بلکه بدون این استثناء، اثبات اختیار را محال می دانند..
۶۷۴.

آدم، نیای انسان نوین و نقطه عطفی در روند تکامل انسان (نظریه ای قرآنی، روایی برای برون رفت از چالش تکامل)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 139 - 159

کلیدواژه‌ها: آدم انسان تکامل آفرینش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۲۹۲
از آنجا که نظریه تکامل انواع تا حد زیادی مورد پذیرش دانشمندان علوم تجربی واقع شده است، تعارض میان این دیدگاه علمی با برداشت سنتی از نظرگاه قرآنی در باره آفرینش انسان، چالش بزرگی را برای ارزش علمی قرآن و دیگر متون دینی هم راستا فراهم آورده و اذهان بسیاری را درگیر خود کرده است. این نوشتار برداشت متفاوتی از داده های قرآن و روایات در باب آفرینش آدم} را فراپیش خواهد نهاد تا نشان دهد که آدم} نه نخستین انسان، بلکه سرسلسله انسان نوین (نسل امروزین انسان ها) و نخستین انسان اندیشه ورز دارای فطرت توحیدی است که پس از نسل های متعدد از انسان ها و انسان نماها، خدای متعال او را به طور متمایزی آفریده و یا برگزیده است. در صورت تأیید یافتن این دیدگاه، می توان گفت تضاد و تعارض غیر قابل حلی میان گزارش قرآن روایی از آفرینش آدم با یافته های تجربی درباره پیدایش انسان و به طور خاص با نظریه تکامل انواع، وجود ندارد و بلکه می توان میان آن گزارش با پیدایش تکاملی انسان مدرن از انسان های پیشین و دیگر جانداران در زمین، جمع کرد.
۶۷۵.

کارکردهای دعا برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

نویسنده:
منبع: موعودپژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 43 - 62

کلیدواژه‌ها: فرج امام زمان (عج) انتظار فرج افزایش نعمت شکر کارکرد دعا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۸۳
شیعیان در عصر غیبت، وظایف بسیاری برای یاری امام زمان (عج) بر عهده دارند. یکی از این وظایف مهم، دعا کردن برای وجود مبارک امام عصر (عج) است. توجه به آیات و روایات، بیانگر برکات دعا در زندگی فردی و اجتماعی است. اگر دعا در حق موجودی کامل باشد، آثار آن نیز به مراتب تکامل می یابد. این مقاله، با هدف آشنایی شیعیان با آثار و برکات دعا و با استفاده از منابع کلامی و روایی، آثار دعا برای امام زمان (عج) را بررسی می کند. نتایج حاصل از این پژوهش، کارکردهای دعا برای امام را افزایش نعمت، انجام محبوب ترین عبادت و رستگاری در روز قیامت با شفاعت توسط حضرت می داند. 
۶۷۶.

روش شناسی کشف و فهم طرح کلی و نظام حرکت انبیاء در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۰ 151 - 166

کلیدواژه‌ها: طرح کلی حرکت انبیاء روش شناسی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۰۹
هر حرکتی در جامعه بشری به خصوص در جهت هدایت جامعه نیازمند طرح و نظامی منسجم است؛ یعنی باید دارای مبداء و مقصد مشخص بوده و مراحل و گام ها و همچنین شیوه های حرکت، موانع حرکت، سرعت دهنده های این حرکت و مخاطبان این حرکت مشخص باشد؛ تا نه تنها قابل اعتماد و اتکا باشد؛ بلکه دچار تزلزل و اعوجاج نگردد؛ که با همین نگاه می توان برای حرکت هدایتی انبیاء الهی نیز طرحی کلی را جستجو نمود که منظور از آن طرح مشترک بین همه انبیاء(در هر عصری و با هر نقطه شروع و درجه موفقیتی برای آن پیامبر) است که وجود چنین طرحی موجب اعتماد به این حرکت متداوم در راستای هدایت بشر و پیاده سازی آن در عصر حاضر خواهد بود. معرفی چنین طرحی برای حرکت انبیاء نیز، نیازمند روشی برای شناخت مؤلفه های حرکت آنان است؛ که در این مقاله روش شناخت دو مؤلفه یعنی مبداء (بدترین وضعیت موجود) و مقصد (وضعیت مطلوب) و همچنین گام های حرکت پرداخته شده است که ایندو چهارچوب اصلی طرح را روشن می سازد. در همین راستا با دقت و دسته بندی آیات مرتبط می توان با روش هایی چون: صفات متضاد(همچون شرک و توحید، کفر و ایمان و ...) هدف خلقت (عبادت) و اهداف ارسال پیامبران (برپایی قسط) و توجه به دسته بندی های افراد در قرآن و همچنین صفات افراد به این مبدأ و مقصدها در حرکت انبیاء رسید؛ که با این نگاه حرکت انبیاء از شرک، کفر، ضلالت، فساد، بی عدالتی و مورد غضب الهی بودن به سوی توحید، ایمان، هدایت، صلاح، صراط مستقیم و محبوب الهی بودن و قسط و عدالت خواهد بود و برای شناخت گام های حرکت انبیاء می توان از دو روش بهره برد: در روش اول با دقت در صفات قرآن همچون بصیرت و هدایت می توان به حرکت عمومی از جهل به سمت بصیرت و حرکت از بصیرت به سمت هدایت خواصی چون: مؤمنان، نیکوکاران، متقین و اهل یقین رسید و در روش دوم با دقت در آیات 26 و 27 سوره حدید که درباره ارسال پیامبران است می توان سه گام حرکت انبیاء در برقراری قسط را: 1. ارائه بینات؛ 2. بیان موازین عقلی؛ 3. مبارزه مسلحانه دانست.
۶۷۷.

فرایند حرکت تکاملی انبیاء (ع) در اندیشه آیت الله خامنه ای(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 159 - 177

کلیدواژه‌ها: حرکت تکاملی انبیاء آیت الله خامنه ای توحید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۴۰۳
حرکت انبیاء یک حرکت تکاملی است و در صدد رشد و ترقی انسان به شکوفایی استعدادها و ظرفیتهای وجودی انسان است. حرکت تکاملی انبیای الهی بر پایه مفهوم مرکزی و بنیادین «توحید» است. توحید و معرفت خدا همه مایه تکامل و تعالی روح انسان و رشد و تعالی وجودی اوست که هدف عالی و نهایی انبیاء است و هم طرح توحید به معنای ایجاد یک محیط الهی و سالم و پیشنهاد ساختار جامعه و نظم الهی، عادلانه، بدون ظلم، بدون استثمارِ اجتماع است. با استفاده از قرآن کریم و اطلاعات تاریخی و تحلیل عقلی، این حرکت در سه مرحله مهم طی شده است: مرحله اول: تحول و رستاخیز درونی؛ مرحله دوم: رستاخیز وانقلاب اجتماعی؛ مرحله سوم: ساختن و بنیانگذاری یک اجتماع نو. هر کدام از این مراحل از گامهای مختلفی تشکیل شده است.
۶۷۸.

واکاوی مسئله وصایت در اندیشه شیعیان (امامیه، زیدیه، اسماعیلیه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 169-193

کلیدواژه‌ها: وصی شیعه امامیه زیدیه اسماعیلیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۳۴
مسئله وصایت در اندیشه اعتقادی دانشمندان شیعی، از جایگاه ویژه ای برخوردار است و عالمان شیعی وجود وصی بعد از نبی را جهت هدایت انسان از گمراهی به سوی سعادت لازم می دانند مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی مسئله وصایت از دیدگاه عالمان شیعی و با تاکید بر سه مذهب، امامیه، زیدیه و اسماعیلیه، دیدگاه عالمان شیعه را مورد واکاوی و مداقه قرار می دهد. و به این پرسش پاسخ می دهد که دیدگاه عالمان شیعه در مسئله وصایت چیست؟ پس از بررسی دیدگاه ها مشخص شد هر سه مذهب (امامیه، زیدیه، اسماعیلیه) با تاکید بر آیات و روایات اعتقاد دارند که پیامبر(ص) قبل از رحلت جانشین خود را تعیین نموده است، با این تفاوت که از دیدگاه امامیه، مقام وصی از حضرت علی (ع) شروع و به حضرت مهدی (عج) ختم می شود، در حالی که اسماعیلیه و زیدیه وصایت را مختص حضرت علی (ع) می دانند.
۶۷۹.

گفتمان انتظار در ساحت کلام سیاسی آیت الله خامنه ای

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 7 - 31

کلیدواژه‌ها: امامت غیبت انتظار ظهور کلام سیاسی آیت الله خامنه ای مدظله العالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۲۷۰
چیستی انتظار در ساحت کلام سیاسی آیت الله خامنه ای مهم ترین پرسش این تحقیق است. در این تحقیق با روش تحلیلی استظهار از متن، به این حقیقت خواهیم رسید که انتظار، نوعی آرزو و امید ناشی از اعتقاد، احساس و حالت، آمادگی،عملو مجاهدت برای رسیدن به وضع مطلوب و اشتیاق انسان برای دسترسی به دنیایی سرشار از عدالت، راستى، صمیمیت، انسانیت، معنویت، فضیلت، اخلاق انسانى صحیح و متعالی در سایه حاکمیت و حکومت الهی است؛ بنابراین انتظار دارای چهار عنصر اساسی است؛ امید به آینده، عدم رضایت از وضع موجود، تلاش برای تحول و اعتقاد به تحقق حتمی ظهور. حقیقت انتظار از سنخ فعل گفتاری و اعتقاد معطوف به عمل می باشد که دارای سلسله مراتب تشکیکی است. این حقیقت، به دلیل خصلت ساختاری لزوماً و انحصاراً باید در ذیل شئون مدیریتی و اجرائی (نه شأن تکوینی و ملکوتی) امامت که در دوره غیبت حضور ندارند، بازخوانی شود. براین اساس، انتظار از مفاهیم اساسی دوره غیبت است که هم نقش جانشینی امام در دوره حضور را دارد و هم مهم ترین راهبرد تشیع برای عبور از دنیای پر از ظلم و ستم و رسیدن به دنیای پر از قسط و عدل در عصرظهور است. معطوف سازی حقیقت انتظار به تحقق حاکمیت و حکومت الهی امام زمان عج سنخ معرفتی آن را در مستوای مسائل کلام سیاسی شیعه قرار داده است.
۶۸۰.

تمایز میان غیلانیِ فیلسوف از غیلانیِ متکلم؛ کوششی مقدماتی بر پایه شواهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 203 - 220

کلیدواژه‌ها: افضل الدین غیلانی فریدالدین غیلانی مخالفان فلسفه فیلسوف متکلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۴۱
افضل الدین غیلانی یکی از شاگردان برجسته حکیم ابوالعباس لوکری است که با واسطه بهمنیار از شاگردان ابن سینا به شمار می رود. او فلاسفه بزرگی را تربیت نموده که سلسله شاگردانش با دو واسطه به خواجه نصیرالدین طوسی می رسد. در مقابل فریدالدین غیلانی معاصر با افضل الدین غیلانی از همفکران و هم مسلکان غزالی است که مخالفت و اعتراض خود نسبت به فلسفه و فلاسفه را در کتابی با عنوان حدوث العالم   منعکس نموده است. برخی از اصحاب قلم، این دو شخصیت متفاوت و متمایز را یکی دانسته و به دنبال آن، قضاوت های نادرستی کرده اند. در این نوشتار که به شیوه اسنادی و با تحلیل منطقی به تحریر درآمده است، با شواهدی چند، تمایز شخصیت علمی و فردی افضل الدین و فریدالدین غیلانی تبیین می گردد. از جمله این شواهد مبتنی بر سال های عمر فریدالدین که در آثار خود به مناسبت ذکر کرده و نیز شواهدی از محتوای کتاب حدوث العالم است که می تواند احتمال دوگانگی غیلانی فیلسوف از غیلانی متکلم را قوت ببخشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان