درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر به بررسی تاثیر استراتژی مفاهیم ذهنی (concept mapping) در نگارش انشاء انگلیسی بر خود تنظیمی (self-regulation) دانشجویان کارشناسی زبان انگلیسی می پردازد. تصور بر این است که آموزش استراتژی های ذهنی می تواند سبب پیشرفت تحصیلی فراگیران در زمینه های مختلف آموزشی شود (هکر، دانلوسکی، گریسر 1998). شرکت کنندگان در این تحقیق عبارت از شصت دانشجوی (دختر و پسر) کارشناسی زبان انگلیسی گرایش مترجمی و ادبیات بوده که به دو گروه سی نفره آزمایش و کنترل تقسیم شدند. نتایج تحقیق حاصل از تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که تدریس استراتژی مفاهیم ذهنی می تواند سبب ارتقاء خود تنظیمی دانشجویان با سطح زبانی متوسط شود. یافته های این تحقیق دارای کاربردهای آموزشی، عملی و نظری در زمینه آموزش استراتژی های یادگیری به ویژه آموزش مفاهیم ذهنی در مهارت نوشتاری دانشجویان می باشد.

ترجمه یک فعالیت انسانی است که در طی انجام آن یک متن از یک زبان به زبان دیگر بر اساس تطبیق متن منتقل می گردد، ضمن آنکه معنا و مفهوم یکسان حفظ و برقرار می ماند. هنگام بحث روی ترجمه باید موضوع ترجمه به عنوان چگونگی و جریان آن از محصول و نتیجه آن که نتیجه این جریان است متمایز گردد. تئوری های ترجمه به عنوان نظریات جدید زبانشناسی سابقه چندانی ندارند و اکثراً به پنجاه شصت سال اخیر باز می گردند. امروزه بسیاری از زبانشناسان، بخصوص آنهایی که به مسائل بنیادی ترجمه اشتغال دارند، بر این باورند، که ترجمه یک شاخه مستقل در زبانشناسی می باشد. نقطه نظرات و تئوری های ترجمه زبانشناسان روسیه امروزه با توجه و استقبال فراوانی مواجه شده است. در این مقاله به معرفی اجمالی دستاوردهای ایشان در این حیطه پرداخته شده است.

در این مقاله دو دیدگاه هگمن و گوئرون (1999) و کریمی (2005) در مورد انشقاق گروه متمم ساز (CP) و فرافکن های تحت تسلط آن را در ارتباط با جایگاه سازه مبتدا در زبان فارسی مورد بحث قرار می دهیم. درحالی که هر دو رویکرد قائل به وجود دو فرافکن بیشینه نقشی تاکید (FocP) و مبتدا (TopP) بین دو گروه متمم ساز و گروه فعلی اند، اما از دو جهت نیز با یکدیگر متفاوت هستند. تفاوت نخست آن که کریمی جایگاه شاخص گروه زمان [spec TP] را جایگاه آن چیزی می داند که از آن به عنوان مبتدا ی پس زمینه (backround topic) یاد می کند، در حالی که این جایگاه از نظر هگمن و گوئرون جایگاه فاعل است . تفاوت دوم آن که در فرضیه انشقاق گروه متمم ساز پیشنهادی هگمن و گوئرون در فاصله بین گروه متمم ساز و گروه تصریف یا گروه زمان دو فرافکن بیشینه مبتدا وجود دارد که فرافکن مبتدای پایین تر خاصیت بازگشتی(recursive) دارد، در حالی که در تحلیل کریمی تنها یک فرافکن بیشینه نقشی مبتدا وجود دارد. بر این اساس، طبق تحلیل کریمی در جملات دارای دو مبتدا، مبتدای جدید (shifted topic) در جایگاه شاخص گروه مبتدا و دیگری در جایگاه شاخص گروه زمان قرار دارند، در حالی که طبق تحلیل هگمن و گوئرون هر یک از سازه های مبتدا در یکی از دو جایگاه شاخص گروه مبتدا واقع می شود. در این مقاله با استفاده از حرکت گروه های اسمی نا-مشخص (non-specific) در ساخت های دارای سازه تاکیدی و نیز تطابق آن با فعل نشان خواهیم داد که تحلیل هگمن و گوئرون از کفایت بیشتری برخوردار است.

"مساله نابرابری ساختار زبانی در فرایند ترجمه شفاهی همزمان یکی از بحثهای جالب و متداول در پژوهشهای مربوط به ترجمه شفاهی است. سلسکویچ و لدرر پیشگامان رویکرد سنتی این مساله به شمار می روند که تاثیر تفاوت میان آرایش واژگان زبان ها را در ترجمه مردود می دانند. اما برخلاف آنان، طرفداران نظریه پردازش اطلاعات تفاوتهای رده شناختی دو زبان مبدا و مقصد را با دقت بیشتری می نگرند و بر این باورند که برخی از اشکالات در ترجمه شفاهی همزمان از انشعاب نمودار درختی ساخت جمله به سمت چپ و به ویژه آرایش فعل پایانی در زبان مبدا سرچشمه می گیرند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه مهمی که میان آرایش واژگانی S.O.V. [فاعل- مفعول- فعل] در زبان فارسی و ترجمه همزمان فارسی- انگلیسی طراحی شده است. برای این منظور، مجموعه ای از جملات تعدادی از فارسی زبانان و ترجمه همزمان آنها جمع آوری و به دقت مقایسه شد تا مشخص شود آیا مترجم شفاهی فارسی- انگلیسی راهکاری را در ارتباط با فعل پایانی زبان فارسی در ترجمه خود اتخاذ می کند یا نه و در صورتی که چنین باشد، چه راهکارهایی به کار گرفته می شود و تا چه حد."

امروزه مقاله نویسی علمی اهمیت خاصی پیدا کرده است و بهترین راه به اشتراک گذاشتن دستاوردهای علمی بنظر می رسد به شرط آنکه معیارهای تعیین شده مرتبط با زبان مقاله نویسی رعایت گردد. هدف از این تحقیق شناسایی انحرافات ساختاری چکیده های ترجمه شده مقالات پزشکی چاپ شده در مجلات فارسی زبان ایرانی و مقایسه آنها با چکیده هایی است که از ابتدا به زبان انگلیسی نوشته شده و در مجلات بین المللی پزشکی به چاپ رسیده اند. برای رسیدن به این هدف تعداد 64 چکیده (32 چکیده از مجلات ایرانی و 32 چکیده از مجلات بین المللی) بر اساس مدل پیشنهادی Swales مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار گرفت. بررسی دقیق تری هم بر اساس مدلCARS (Create A Research Space) پیشنهاد شده توسط Swales در قسمت مقدمه این چکیده ها انجام شد. توالی IMRC یعنی مقدمه، مواد و روش ها، یافته ها و نتیجه گیری(Introduction, Results, Methods, Conclusion) به عنوان قسمت های ساختاری جهت تجزیه و تحلیل در نظر گرفته شد. یافته ها نشان داد در حالی که چکیده های ترجمه شده همگی توالی IMRC را رعایت کرده اند، در چکیده های اصیل انگلیسی زبان این توالی کاملأ رعایت نشده است. در قسمت مقدمه چکیده ها، اختلاف معنی داری در نگارش بیان هدف تحقیق وجود داشت و در چکیده های ترجمه شده بیشتر به چشم می خورد (p<0.05). همچنین اختلاف معنی داری هم در به کارگیری قسمت مواد و روش کار بین دو گروه چکیده البته به نفع چکیده های ترجمه شده دیده شد (p<0.05). اما هر دو گروه در نگارش قسمت های یافته ها و نتیجه گیری یکسان عمل کرده اند. نتایج نشان داد که چکیده مقالات پزشکی ترجمه شده از فارسی به انگلیسی، در ارائه ساختار علمی و پایبندی به زبان مقاله نویسی موفق تر از چکیده های برگرفته از مقالات اصیل انگلیسی زبان بود.

این مقاله با توجه کردن به نقاط قوت برنامة درسی ملی، در صدد نقد و ارزیابی رویکرد این سند نسبت به آموزش زبان های خارجی از سه منظر می باشد؛ 1. بررسی بخش زبان های خارجی از دیدگاه مبانی نظری و روش شناختی و هماهنگی و شفافیت محتوای درونی؛ 2. نقد و بررسی محتوایی بر اساس مبانی بنیادین سیاستگذاری موجود در ادبیات مربوطه و 3. نقد بخش مربوطه بر اساس اسناد کلان کشور. بدین منظور ابتدا بخش های مرتبط برنامة درسی ملی را تحلیل محتوایی کردیم. نتایج نشان می دهد که برنامة موجود علاوه بر اینکه دارای نقاط قوتی از جمله حرکت به سمت تمرکز زدایی و افزایش ساعات تدریس آموزش زبان انگلیسی است، دارای نقاط ضعفی همچون عدم هماهنگی و ارتباط اهداف و ابهام و عدم شفافیت بعضی مطالب مطرح شده نیز می باشد. سپس برای نقد سند از دیدگاه دوم، برنامة درسی ملی بر اساس شش اصل مستخرج از ادبیات مربوطه مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج نشان دهندة هماهنگی و گاه نا هماهنگی محتوای سند با این اصول است. در ادامه محتوای بخش زبان های خارجی برنامة درسی ملی به عنوان یک حوزة یادگیری از نقطه نظر همخوانی با اهداف و جهت گیریهای مطرح شده در اسناد کلان کشور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان می دهد که بخش زبان های خارجی برنامة درسی ملی (نگاشت سوم) نمی تواند زمینه را برای رسیدن به اهداف مطرح شده در اسناد بالا دستی فراهم کند. در پایانِ مقالة حاضر، راهکارهایی برای تدوین راهنمای برنامة درسی زبان انگلیسی ارائه شده است.

در این مقاله در پی بررسی چگونگی تبیین وجهیت در زبان فارسی، در قالب انگاره شناختی و رابطه وجه و وجهیت در زبان فارسی هستیم. هدف اصلی از انجام این پژوهش، مطالعه نظام وجهیت بر اساس نظریه های زبان شناسی شناختی و آزمودن نظریه های موجود با داده های فارسی است. بدین منظور، ابتدا پاره ای ملاحظات نظری این حوزه را مطرح کرده و سپس، بر اساس آنها، داده های زبان فارسی را تحلیل می نماییم؛ همچنین تعامل وجهیت با مقولات دستوری «گواه نمایی»، «عامل نفی» و «زمان دستوری» را نشان می دهیم. داده های این مقاله مبتنی بر شمّ زبانی گردآورنده جمع آوری شده اند. با مطالعه چهار فعل وجهی «باید، شاید، توانستن و خواستن» می توان چنین عنوان کرد که مفاهیم وجهیت این افعال بسیار تحت تأثیر «عامل نفی، زمان دستوری و وجه» در پاره گفتارها است و بر اساس ملاک های معنایی شناختی چون جایگاه قدرت، جهت جبر و ذهنیت قابل تببین هستند. در این راستا با توجه به مفاهیم شناختی ذهنیت، مقوله جبر و پویایی، اسنادسازهای زمینه و واقعیت تحولی می توانیم «باید و شاید» را افعال وجهی و «توانستن و خواستن» را افعال نیمه وجهی قلمداد نماییم؛ و دیگر اینکه برخلاف زبان انگلیسی این افعال جزو اسنادسازهای زمینه محسوب نمی شوند بلکه وجه در زبان فاسی نقش اسنادساز زمینه را بر عهده دارد.

تصریف و واژه سازی از مؤلفه های اصلی نظام صرفی زبان به شمار می-روند. تصریف ناظر بر استفاده از وندها برای باز نمودن روابط دستوری/ نحوی است. در این تحقیق ما به استفاده از وندهای تصریفی فعلی در فارسی جدید (فارسی دوره اسلامی) توجه می کنیم. در این دوره به خصوص بعد از قرن ششم/ هفتم هجری، وند تصریفی فعلی جدیدی به زبان فارسی اضافه نشده است؛ در عوض تعداد زیادی از وندهای تصریفی نیز از رواج افتاده اند. مهمترین وندهای فعلی منسوخ شده عبارتند از:پسوند «-ی » شرطی و استمراری، پسوند «- ست» برای ساخت ماضی نقلی، پسوند امر - ا، پسوندهای دعایی - اد و - ا . علاوه بر حذف وندها، کاربرد بعضی امکانات تصریفی فعلی مثل پیشوندهای می- و بـ - نیز در این دوره کاهش یافته است. ما در این تحقیق ضمن به دست دادن شواهد مختلف از متون متقدم، به این حذف ها و کاهش ها در نظام تصریفی اشاره خواهیم کرد و نشان خواهیم داد که زبان فارسی حداقل در نظام فعلی گرایش زیادی به تحلیلی شدن داشته است. اضافه شدن کلمات نقشی جدید (مثل فعل کمکی «داشتن») با استفاده از فرایند دستوری شدگی نیز مؤید این مطلب است.

هدف این مقاله پیاده سازی نشانه شناسی تنشی در تحلیل فرآیندهای گفتمانی سوره های قرآن کریم است و از این جهت، نخستین کوشش محسوب می شود. یک «کلّ معنادار» از دو منظر قابل مطالعه است: ازمنظر «زایشی» که ناظر به مطالعة«فرآیند»تولیدآن است و ازمنظر «تأویلی» که ناظر به تحلیل «ساختار» شکل یافتة کل معنادار است. نشانه شناسی «گفتمان» یا تعبیر تفصیلی «فرآیند گفتمان» به هردو منظر توجه می کند؛ زیرا در ساحت تحلیل گفتمان، فرآیند تولید یا «گفته پردازی» هم پیوند با فرآوردة تولیدشده یا «گفته» است. در مقالة حاضر، از چنین منظری به گفتمان سوره های قرآن می نگریم و برای نمونه، فرآیندهای گفتمانی در سورة «قارعه» را تحلیل می کنیم. در روش تحلیل، روشن است که این رویکرد کل گرا به گفتمان، از فروکاست و تقلیل گرایی در روش فاصله دارد و مسیری تکثرگرا را برگزیده است. بستر نظری روش تحقیق، الگوی تنشی دلالت، از دستاوردهای نشانه شناسی پساگریماسی است. این الگوی نظری در بخش اول روش شناسی معرفی شده است. بخش دوم روش شناسی به تبیین «ساختارهای تنشی گفتمان» و «میدان عملیات گفتمان»، به مثابة ابزارهای تحلیلی متناظر و مکمل، اختصاص دارد. «ساختارهای تنشی» شاکلة گفتمان را درقالب تنش و هم پیوندی فشاره- گستره (قبض- بسط) تحلیل می کنند و «میدان عملیات گفتمان» جریان تولید گفتمان را در تحلیل فرآیند های گفتمانی گسست- پیوست بازمی نماید. فرآیندهای گفتمانی سورة قارعه در کلیت آن، مطابق ساختار تنشی نزولی و در جهت گسست گفتمانی پیش رفته است؛ اما گفتمان آیة 10 با ساختار تنشی صعودی و پیوست به فضای گفته پردازی، همچون رویدادی خلاف انتظار در فرآیند نزولی- گسستی گفتمان سوره است.

یکی از مهمترین جنبه های نمایشنامه و به طور قطع ترجمه نمایشنامه قابلیت اجرای آن می باشد. جهت حفظ این خصیصه مترجم باید نقشهای ارتباطی اشکال زبان شناختی متن را تشخیص دهد و منتقل نماید. همان طور که تعدادی از محققین برجسته مطالعات ترجمه این مساله را مورد توجه قرار داده اند (برای مثال اسنل - هورنبای 1988 و هتیم 1998)، کنشهای گفتاری نقشی حیاتی در این روند ایفا می کنند. مترجمین ممکن است راهکارهای مختلفی را برای غلبه بر مشکلات ترجمه کنشهای گفتاری بکار برند. آگاهی از مشکلات و راهکارهای ترجمه کنشهای گفتاری در نمایشنامه و (به خصوص اشکال زبان شناختی متنوع آنها در زبانهای مختلف) می تواند به مترجمین برای ایفای وظیفه ای که به عنوان ارتباط دهنده بر عهده دارند کمک نماید. مطالعه کنشهای گفتاری به عنوان ابزاری زبان شناختی که به ارایه ترجمه هایی با کیفیت بهتر کمک می کند و تشخیص راهکارهایی که مترجمین در برخورد با کنشهای گفتاری بکار می برند می تواند راهگشای پیشرفتهایی در این زمینه باشد و مترجمین را به ابزاری برای تصمیم گیریهای بهتر در طول ترجمه مجهز نماید. در این تحقیق که بر پایه مطالعه موازی و مطالعه تطبیقی متون قرار دارد، محقق سعی کرده است با تجزیه و تحلیل صفحاتی از نمایشنامه های فارسی، پربسامدترین کنش گفتاری در نمایشنامه های فارسی را یافته و اشکال زبان شناختی را که برای بیان آن مورد استفاده قرار می گیرد، ارایه دهد.

رفتار ضمایر فاعلی و مفعولی در زبانهای مختلف متفاوت است و از این رو پارامتری به نام پارامتر ضمیر انداز ، زبانها را در این مقوله از هم جدا می کند . فارسی نیز این زبانهایی است که اجازه حذف ضمیر فاعلی را دارند . در این مقاله ویژگیهای زبانهایی که قابلیت حذف ضمیر فاعلی را دارند مرور می شود و سپس این پارامتر در گزیده ای از زبانهای ایرانی شامل فارسی ، گیلکی ، مازندرانی ، لری ، اورامی و سورانی بررسی می شود . در این بررسی از شش معیار رده شناسی استفاده شده است ...

رمان‘ از بدو پیدایش تا به امروز‘ اسطوره زدایی را به نحوی مداوم و مستمر تجربه کرده است . این تجربه که همواره با تخریب و در هم شکستن هنجارهای نوع ادبی رمان نیز همراه بوده است ‘ در حقیقت بازتابی است از بحرانی که جهان قهرمان داستان را فراگرفته است. با این وصف‘ به موازات هر کنشی مبنی بر اسطوره زدایی‘ کنش متقابل دیگری نیز شکل می گیرد که اساسش بر احیای اسطوره استوار است . این فرایند کم و بیش همیشه با ایجاد اسطوره هایی نوین همراه بوده است. آزاده خانم و نویسنده اش یا آشویتس خصوصی دکتر شریفی (چاپ دوم) ‘ به قلم رضا براهنی‘ بازگوی چنین تمایلی است؛ تمایل مستمر برای از بین بردن اسطوره ها با هدف اینجاد سلسله ای مرکب از «اسطوره های شخصی ونو»

تصاویر شعری، از عناصر اصلی شعر است و یکی از معیار های مهم نقد شعر نزد ناقدان ایرانی و عرب در همه دوره ها به شمار می­رود. در دوره معاصر، توجه به این جنبه از زیبایی­شناختی شعر از سوی ناقدان دو زبان مورد بحث، بیشتر شد؛ تا جایی که برخی ناقدان برجسته فارسی و عربی، آثاری مستقل را در این حوزه، تألیف کردند. کمال ابو دیب و دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، از جمله این ناقدان هستند که در آثار ارزنده خود، دیدگاه هایی جدید و روشن را در حوزه صور خیال، طرح کرده اند. بررسی آثار ابو دیب درباره صور خیال شعری، بیانگر نگاه کلی ناقد به این پدیده زیبایی شناختی است و پژوهش او در واقع، کاوشی در ساختار زبانی اثر ادبی، به شمار می رود. این ناقد بر دیدگاه عبد القاهر جرجانی- که تصاویر شعری را از عناصر اصلی، بلکه زنده و پویا در خلق اثر هنری می داند- صحه گذاشته و تأکید کرده است. وی هماهنگی میان سطح معنایی و روان شناختی را از عوامل پویایی و غنای صور شعری، به شمار آورده و آن را از دستاورد های عبد القاهر جرجانی دانسته است و با تکیه بر دستاورد های جرجانی در این شکل از نقد کوشیده است تا غنای میراث ادبی خود را در این حوزه، اثبات کند. اندیشه های شفیعی در کتاب صور خیال در شعر فارسی، ژرف اندیشی و نگاه نافذ او را به این جنبه از نقد شعر نشان می دهد. وی صور خیال را مجموعه ای از تصور های بیانی و مجازی دانسته و روش او در این حوزه از نقد،بر عکس شیوه ابو دیب، جزئی و تفصیلی است. این ناقد همچون ابو دیب، روش تطبیقی را انتخاب کرده و پس از شرح مسائل نظری در این حوزه، آنها را با نمونه های شعری، تطبیق داده است. نگاهی انتقادی همراه با بیان اندیشه های نقد جدید درباره تصاویر شعری و تألیف کتاب مستقل در این حوزه، ما را بر آن داشت تا به بررسی و مقایسه دیدگاه­های این دو ناقد در حوزه تصاویر شعری بپردازیم.