لیلا میرقدر

امروزه با توجه به نقش حیاتی موزه ها در جامعه، کشف و جستوجو در خصوص کارآفرینی در بستر موزه یکی از انگیزه های پژوهشگران حوزه مطالعات و مدیریت موزه و همچنین گردشگری است که می تواند علاوه بر حفظ و نمایش و معرفی بهتر میراث و مجموعه های موزه، فرصت هایی را برای بهبود اوضاع اقتصادی، متنوع کردن بازار گردشگری، خلق تجربه منحصربه فرد، آموزش و یادگیری بازدیدکننده و بستری مناسب برای گفتمان و بیان مشکلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فراهم کند. تا کنون، کارآفرینی در موزه و مزایا و موانع آن و راهکارهای کارآفرینی در موزه در رابطه با موزه های ایران مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است. پژوهش حاضر سه هدف زیر را دنبال می کند: 1) شناسایی مزیت های کارآفرینی در موزه، 2) شناسایی موانع ایجاد و رونق کارآفرینی در بستر موزه و 3) شناسایی راهکارها و راهبردهای مناسب برای ایجاد و رونق کارآفرینی در موزه. پژوهش پیش رو از نوع اکتشافی است و روش کیفی (تحلیل مضمون) در آن به کار رفته است. جامعه آماری پژوهش را متخصصان حوزه کارآفرینی، گردشگری و موزه تشکیل داده است و ابزار تحلیل داده ها نرم افزار MAXQDA است. یافته های پژوهش نشان می دهد موزه ها پتانسیل لازم برای کارآفرینی را دارند. به علاوه، کارآفرینی فرهنگی، اجتماعی، گردشگری با دیدگاه کارآفرینی و فرصت های آموزشی به عنوان مزیت های ایجاد کارآفرینی و عوامل ساختاری، محیطی و رفتاری به عنوان موانع کارآفرینی در بستر موزه شناسایی شدند. در نهایت، 6 راهبرد نفوذ در بازار، توسعه محصول، مشارکت، سیاست گذاری مناسب در سطح کلان و خرد و فرهنگ سازی و آموزش  به عنوان راهبردهای مناسب برای ایجاد و رونق کارآفرینی در موزه معرفی شدند.

امروزه کشف و جستجو در شجره نامه خانوادگی و سفر به منظور نسب شناسی یکی از انگیزه های گردشگری و اوقات فراغت است که نه تنها فرصت هایی را برای معرفی و حفظ میراث های خانوادگی ایجاد می کند، متنوع کردن بازار گردشگری را به دنبال خواهد داشت. پژوهش حاضر سه هدف زیر را دنبال می کند: 1. شناسایی پتانسیل های اصفهان برای ایجاد و رونق گردشگری شجره نامه؛ 2. معرفی بسته های سفر مناسب رونق گردشگری شجره نامه در استان اصفهان؛ 3. شناسایی راهکارها و استراتژی های مناسب برای رونق گردشگری شجره نامه در استان. پژوهش حاضر، از نوع اکتشافی و روش کیفی (تحلیل مضمون) در آن استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را متخصصان حوزه تاریخ، گردشگری و فرهنگ تشکیل داده است. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که اصفهان به دلیل وجود خاندان های مشهوری که در طول تاریخ به اصفهان مهاجرت کرده اند و خاندان های اصفهانی که به دلیل خدمات یا پیشه خود شهرت داشتند، وجود بازماندگان خاندان های سلطنتی در اصفهان، وجود محله هایی به اسم شهرهای دیگر در اصفهان، حضور مهاجران و پناهندگان در طول تاریخ و گذشته متفاوت تقسیمات کشوری پتانسیل لازم را برای رونق گردشگری شجره نامه دارد. به علاوه، بسته های سفر ورودی، خروجی و بازدیدهای شهری به عنوان فرصت های درآمدزایی در بخش گردشگری شجره نامه در استان معرفی شد. درنهایت چهار استراتژی رسوخ در بازار، توسعه محصول، یکپارچگی افقی و مشارکت به عنوان استراتژی های مناسب برای رونق گردشگری شجره نامه در اصفهان معرفی شد

جاذبه های معماری، به مثابهٔ ذخایر ارزشمندی از فهم انسان از مکان، متنوع و گوناگون هستند که، با توجه به اقلیم، کارکرد و مواد و مصالح ساخته شده، جذابیت های فراوانی برای دیده شدن دارند. فهم تجربه ادراک شدهٔ بازدیدکنندگان فرایندی مهم در ادامهٔ حیات جاذبه های معماری به منزلهٔ مقصد است. فهم این که مکان چگونه در بازدیدکنندگان و تجربه های آن ها تأثیر می گذارد بسیار ارزنده است؛ چراکه گردشگران و بازدیدکنندگان، با تحلیل تجربه خود، داوران نهایی قضاوت دیدار هستند. هدف تحقیق حاضر بررسی چگونگی تأثیر تجربهٔ بازدیدکننده در مسجد جامع عتیق اصفهان به مثابهٔ موزهٔ معماری اسلامی  - ایرانی در توسعهٔ گردشگری معماری و همچنین شناسایی عوامل مؤثر در تجربه است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام شده است. جامعهٔ آماری این تحقیق بازدیدکنندگان مسجد جامع عتیق اصفهان هستند. برای تعیین تعداد نمونهٔ تحقیق، تعداد 217 نفر به روش تصادفی ساده و براساس جدول مورگان به دست آمد. جمع آوری اطلاعات به وسیلهٔ پرسش نامه انجام و پایایی ابزار تحقیق با کسب آلفای 842/0 تأیید شد. به منظور تحلیل داده ها، از آزمون هم بستگی اسپیرمن، رگرسیون و تحلیل عاملی در محیط نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج آزمون هم بستگی و رگرسیون نشان می دهد بین تجربهٔ بازدیدکنندگان مسجد جامع عتیق و توسعهٔ گردشگری معماری رابطهٔ مثبت و معناداری وجود دارد و متغیر تجربهٔ بازدیدکننده توسعهٔ گردشگری معماری را پیش بینی می کند. همچنین، با استفاده از آزمون تحلیل عاملی، هشت عامل به منزلهٔ عوامل اثرگذار در تجربهٔ بازدیدکننده و توسعهٔ گردشگری معماری شناسایی شدند.