محسن حسن نتاج کردی

درحالی که، امروزه اکثر شرکت ها اعتقاد به افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه دارند، اما این موضوع در کشورمان مغموم مانده و درک مناسبی از ابعاد فعالیت های تحقیق و توسعه وجود نداشته و شرکت های ایرانی برای افشاء این اطلاعات الگوی مشخصی ندارند.از اینرو هدف پژوهش حاضر، تدوین الگویی برای افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه در شرکت های ایرانی با تاکید بر استانداردهای حسابداری می باشد. این پژوهش، ابعاد، مولفه ها و شاخص های افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه شرکت ها را با مطالعه دستورالعمل ها و رهنمودهای بین المللی از طریق روش های پرسشنامه، تحلیل عاملی تاییدی و تحلیل مسیر در یک چارچوب جامع ارائه نموده است. نتایج نشان می دهد که از میان 9 مولفه مطرح شده در این پژوهش ؛ به جزء یک مولفه، یعنی جنبه های عمومی مربوط به افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه، کلیه مولفه ها شامل 8 مولفه ؛1- مراحل توسعه محصول2- پروژه های تحقیقاتی در حال اجرا 3- حق اختراعات و علائم تجاری 4- ابعاد و جنبه های استراتژیک5- جنبه های حسابداری فعالیت های تحقیق و توسعه 6- مخارج جاری فعالیت های تحقیق و توسعه 7- جنبه های تامین مالی مربوط به فعالیت های تحقیق و توسعه 8- مخارج آتی مربوط به فعالیت های تحقیق و توسعه؛ دارای معناداری ، تبیین و توجیه الگوی افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه در شرکت های ایرانی می باشند. و می توان آن ها را به عنوان ابزاری کارآمد و جامع برای تعیین سطح افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه در شرکت های ایرانی، مبنای عمل قرار داد. انتظار می رود ارائه این الگو و شناخت و آگاهی از این عوامل بتواند در جهت شفافیت و کارایی بازار سرمایه و بهبود رفاه اجتماعی مفید واقع شود. و بتواند بستری لازم جهت افشاء فعالیت های تحقیق و توسعه در شرکت ها با حمایت و مساعدت مدیریت ارشد شرکت ها، سهامداران نهادی و مسئولین ذیربط و نهادهای مرتبط در حوزه گزارشگری شرکت ها از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار برای پاسخگوئی به انتظارات ذینفعان باشد.

وجود کمیتهی حسابرسی در ساختار راهبری شرکتی، به عنوان یک سازوکار کنترلی جهت همسو کردن منافع مدیران و ذینفعان از طریق نظارت و کنترل تشکیل میشود که در سالهای اخیر در ایران الزامی شده است. از اینرو سوالی که در این تحقیق مطرح میشود این است که اثربخشی کمیته حسابرسی بر فعالیتهای غیر شفاف و پیچیدهی اجتناب مالیاتی چگونه است؟ آیا مطابق با دیدگاه ارزش آفرینی موجب افزایش این فعالیتها میشود یا اینکه مطابق با دیدگاه تئوری نمایندگی موجب کاهش فعالیتهای اجتناب مالیات میشود؟ بر این اساس هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر ویژگیهای کمیتهی حسابرسی بر اجتناب مالیاتی میباشد. بدین منظور، تعداد 114 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1391 تا 1395 به عنوان نمونه انتخاب و دادههای آنها به روش تحلیل ترکیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ویژگیهای کمیتهی حسابرسی شامل: استقلال، اندازه و تخصص مالی اعضای کمیتهی حسابرسی بر اجتناب مالیاتی شرکتها تاثیر معکوس و معناداری دارند.

هدف: موج رسوایی ها و فروپاشی شرکت ها و مؤسسه های مالی بزرگ دنیا، سبب شده است قوانین جدیدی در ساختار حاکمیت شرکتی ایجاد شود که یکی از این قوانین بسیار مهم، ضرورت وجود کمیته حسابرسی در ساختار حاکمیت شرکتی است. از طرفی، تأثیر شرکت ها بر جامعه نیز به دغدغه جهانی تبدیل شده و شرکت ها با افزایش فشار از طرف ذی نفعان برای برخورداری از نگرش وسیع تر به اهداف و فعالیت هایشان در ابعاد اجتماعی و محیطی مواجه اند. این موضوع در اغلب پژوهش ها با عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت ها در کانون توجه قرار گرفته است. با این حال، نگرانی هایی نیز درباره کمیت و کیفیت افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ها وجود دارد و لازم است که کمیته هایی نظیر کمیته حسابرسی به عنوان سازوکار نظارتی، در کاهش این نگرانی ها و نظارت و بهبود افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ها مؤثر باشند. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی اثر ویژگی های کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت هاست. روش: بدین منظور، 133 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1392 تا 1396 برای نمونه انتخاب شد و با بهره گیری از معادلات رگرسیونی چندگانه مبتنی بر داده های تلفیقی، آزمون شدند. برای اندازه گیری سطح افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ها از چک لیستی متشکل از 16 مؤلفه و 60 شاخص استفاده شده که سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مسئولیت اجتماعی در آن لحاظ شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که ویژگی های کمیته حسابرسی شامل: استقلال، اندازه، تخصص مالی و تنوع جنسیتی اعضای کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ها تأثیر مثبت و معناداری دارند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، کمیته حسابرسی اثربخش به عنوان سازوکار مؤثر، موجب می شود اعتبار گزارشگری های مالی و غیرمالی مانند افشای مسئولیت اجتماعی ارتقا یابد؛ یعنی کمیته حسابرسی اثربخش از طریق نظارت بر فرایند گزارشگری می تواند سطح افشای داوطلبانه اطلاعات مانند افشای مسئولیت اجتماعی را بهبود بخشد.  

رقابت در بازار محصول عامل موثری بر جریان و حجم اطلاعات عرضه شده توسط واحدهای تجاری است. همچنین ساختار راهبری شرکتی می تواند نقش موثری بر کیفیت اطلاعات ارائه شده داشته باشد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی نقش راهبری شرکتی بر رابطه بین رقابت در بازار محصول و کیفیت سود پیش بینی شده توسط مدیریت در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. به همین منظور داده های مربوط به 70 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری شده و اثر تعدیل کنندگی راهبری شرکتی بر ارتباط بین رقابت در بازار محصول و کیفیت سود پیش بینی شده توسط مدیریت، مورد بررسی قرار گرفته است. برای اندازه گیری رقابت در بازار محصول از شاخص هرفیندال هیرشمن استفاده شده و جهت اندازه گیری درجه راهبری شرکتی از چک لیستی که به هشت طبقه افشا، اخلاق تجاری، آموزش، رعایت الزامات قانونی، حسابرسی، مالکیت، ساختار هیئت مدیره، مدیریت دارایی و نقدینگی تقسیم شده بود، استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که رقابت در بازار محصول دارای اثر منفی بر کیفیت سود پیش بینی شده توسط مدیریت، بوده و این ارتباط در شرکت های دارای راهبری شرکتی قوی کاهش می یابد. به عبارت دیگر در شرکت هایی که از درجه راهبری شرکتی بالاتری برخوردارند، اثر رقابت در بازار محصول بر کیفیت سود پیش بینی شده،  مثبت است Abstract Product market competition is one of the important factor which  influence the flow and volume of information supplied by business enterprise .also The corporate governance structure can have a significant impact on the quality of information is  provided. The aim of this study is An investigation of The role of corporate governance on the relationship between product market competition and quality of the forecasted earnings by management in the listed Companies of the Tehran stock exchange. For this purpose data about 70 companies listed on the Tehran stock exchange is gathered.  And the moderating effect of corporate governance on the relationship between product market competition and Quality of the Forecast Management earning, is studied. The Herfindahl-Hirschman is used for product market competition and to measuring of the corporate governance we use checklist of corporate governance with 8 class which include, business ethics, training, the compliance with legal requirements, auditing, ownership, board structure, asset management and liquidity. The findings show that competition in the product market have a negative effect on quality and Quality of the Forecast Management Earning and this effects is reduced  in  the firms with strong corporate governance . In the other words in companies with a higher degree of corporate governance, the effects of product market competition on the forecasted earning is positive.    

وجود یک فضای اطلاعاتی نامتقارن می تواند بستر ساز زمینه ای برای ایجاد مدیریت سود باشد(ریچاردسون، 2000 و باباجانی و همکاران، 1390). همچنین از طرفی، مدیریت سود هم می تواند منجر به ایجاد فضائی با عدم تقارن اطلاعاتی بالا شود(کارمیر و همکاران، 2013 و خدادی و همکاران، 1394). بنابراین تبیین ارتباط متقابل بین این رفتارها و چگونگی ارتباط بین این دو متغیر می تواند درخور توجه باشد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط متقابل بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. برای این منظور، نمونه ای متشکل از 104 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1390 تا 1394 انتخاب شده و با استفاده از روش سیستم معادلات هم زمان (13SLS) مورد بررسی قرارگرفته است. همچنین جهت اندازه گیری، عدم تقارن اطلاعاتی از دامنه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش و برای اندازه گیری مدیریت سود تعهدی از مدل کازنیک، استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود رابطه ی متقابل و مثبتی وجود دارد.

مفاهیم اسلامی یک زمینه ای هوشمندانه ای است که تمام تفکرات و احساسات از آن استخراج می گردد. از اینرو، هدف پژوهش حاضر، این است چارچوبی از مفاهیم اسلامی در خصوص مدیریت سود، ارائه نمایدکه آیا بکارگیری چنین مفاهیمی می تواند انگیزه های غیراخلاقی مدیران در مدیریت سود را کاهش دهد. روش این تحقیق، روش شناخت در چارچوب مطالعات کتابخانه ای و از نوع پژوهش های تئوریک و نظری می باشد. این پژوهش با پیاده سازی پنج اصل اسلامی (فطرت، اخلاق، نیت، اجتهاد، و مصلحت)، به دنبال راه حلی برای مشکل مدیریت سود بوجود آمده توسط مدیران، است. یافته ها از مبانی نظری نشان می دهد که اگر قصد (نیت) مدیران را بتوان از طریق آموزش رفتار مناسب (اخلاق) اصلاح کرد، در آن صورت می توان انتظار داشت که مدیران بیشترین تلاش و دانش خود (اجتهاد) را برای تضمین منافع ذینفعان (مصلحت) به کار گیرند. این رویکرد می تواند یک راه کار مناسب برای کاهش مدیریت سود در شرکت ها باشد. به عبارت دیگر یک چارچوب از مفاهیم اسلامی و مساله مدیریت سود طرح می نماید که راهنمایی برای نیت مدیران و همچنین رفتارهای آنان به سوی حالات بهتر باشد.

رقابت در بازار محصول با تأثیر بر قدرت پیش بینی کنندگی سود ( یکی از معیارهای کیفیت سود)، موجب مربوط بودن اطلاعات حسابداری می شود و اطلاعات مورد نیاز سرمایه گذاران در اخذ تصمیم های اقتصادی را بهبود می بخشد؛ بهبودی که موجب تغییر انتظارهای سرمایه گذاران می شود و آن را ارزش گذاری می کنند و در نهایت موجب تغییر بازده سهام شرکت ها می شود. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی اثر میانجی قدرت پیش بینی کنندگی سود بر رابطه بین رقابت در بازار محصول و بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور تعداد 76 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1390 تا 1394 به روش هدفمند انتخاب و داده های آنها به روش تحلیل داده های ترکیبی تجزیه و تحلیل شده اند. در این پژوهش برای اندازه گیری رقابت در بازار محصول از شاخص هرفیندال هیرشمن و برای سنجش قدرت پیش بینی کنندگی سود، از الگوی ولاری و جنکینز ]44[ استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد رقابت در بازار محصول بر قدرت پیش بینی کنندگی سود رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین، قدرت پیش بینی کنندگی سود بر رابطه بین رقابت در بازار محصول و بازده سهام شرکت ها اثر میانجی دارد. این یافته ها برای استفاده کنندگان در افزایش قدرت پیش بینی سود برای اخذ تصمیمات سرمایه گذاری مفید است.

مدیران شرکت ها، ممکن است با استفاده از جریان های نقدی عملیاتی غیرعادی، نوسان سود را کاهش دهند و پایداری آن را بهبود بخشند؛ عملی که پیامد آن، خلق اطلاعاتی است که ممکن است، به دور از واقعیت های اقتصادی باشد و به اخذ تصمیمات نادرست اقتصادی برای ذی نفعان منجر شود. بر این اساس، هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر جریان های نقدی عملیاتی غیرعادی بر پایداری سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به همین منظور، داده های مربوط به 93 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دوره 1389 تا 1394، به روش رگرسیون چندمتغیره، مبتنی بر تحلیل ترکیبی داده ها مورد بررسی قرار گرفته است. قبل از آزمون فرضیه ها، بررسی پایایی داده ها، نشان داد که کلیه متغیرهای پژوهش دارای پایایی لازم هستند. نتایج تخمین رگرسیون، نشان می دهد که جریان های نقدی عملیاتی غیرعادی بر پایداری سود، اثر مثبت و معناداری دارد. این یافته ها تأکید مجددی بر این نکته است که مدیران همچنان ازطریق فعالیت های عملیاتی بر دستکاری سود اقدام می کنند

نوظهور بودن و الزام وجود کمیته حسابرسی به عنوان جزئی از ساختار حاکمیت شرکتی و نقش و ویژگیهای آن به عنوان ابزاری برای کاهش هزینه های نمایندگی در شرکتهای ایرانی موضوع بحث بر انگیزی است ، این تمایل خصوصا زمانی که بحث مدیریت سود از طریق اقلام واقعی مطرح است پر رنگتر می شود چرا که احتمال کشف مدیریت سود از طریق اقلام واقعی کمتر می باشد بر این اساس این پژوهش درصدد است تا به بررسی اثر ویژگی های کمیته حسابرسی بر مدیریت سود از طریق اقلام واقعی بپردازد. برای این منظور داده های مربوط به 112 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1392 به روش مقطعی مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرارگرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رابطه معنی داری بین ویژگیهای کمیته حسابرسی و مدیریت سود از طریق اقلام واقعی وجود دارد این یافته ها می تواند برای خطمشیگذاران بورس از جهت تدوین والزام به رعایت منشور کمیته حسابرسی مفید بوده و ضرورت بکارگیری اصول حاکمیت شرکتی و تهیه داوطلبانه گزارش حاکمیت شرکتی را به همراه داشته باشد