محمدابراهیم قادری مقدم

هدف: این مقاله در راستای زمینه سازی تدوین نظریه اسلامی آزادی آکادمیک تحریر شد و در صدد بود با بررسی پیشینه و مبادی آزادی آکادمیک در غرب، معنا و قلمرو آزادی آکادمیک را تبیین و مبانی آن را استخراج و نقد کند. روش: در این مقاله از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. یافته ها: تأثیرات ایدئولوژیک فلسفی معنا و تأکیدات، قلمرو مفهوم آزادی آکادمیک را تغییر می دهند. نتیجه گیری: اسلام، آزادی را بر اساس توحید بیان می کند و لیبرال غرب بر اساس ماده؛ حدود آزادی در اسلام، موازین اسلامی است و در غرب، آسیب رسانی به اصول و موازین دموکراسی. ماهیت ایدئولوژیک یک جامعه اسلامی، آن را هدف گرا (کمال گرا) در مقایسه با منفعت گرایی لیبرال می سازد؛ این حاکمیت است که نقش روشن در تعریف مأموریت و تعهد به آن دارد؛ این ماهیت امت اسلامی همراه با سازوکار اجتهاد، موجب تحول آزادی آکادمیک در اسلام و انجام وظایف آکادمیک می شود. در واقع؛ این نه فقط برای محققان، مؤسسه دانشگاهی و دولت یک تکلیف است، بلکه تکلیف همگانی و امانت خدا به انسان است.

توجه به ارزشیابی به عنوان یکی از مؤلفه های زیرنظام تربیت معلم، ایجاب می کند عملکرد دانشگاه فرهنگیان، بر اساس استانداردها در سطح ملی ارزیابی شود. هدف این پژوهش، مقایسه عملکرد نومعلمان دانش آموخته کارشناسی پیوسته و مهارت آموزان ماده 28 دانشگاه فرهنگیان بر اساس ملاک های مورد انتظار مبتنی بر چارچوب ارزشیابی آموزش دنیلسون با چهار دامنه برنامه ریزی و آماده سازی، محیط کلاس درس، آموزش و مسئولیت های حرفه ای بود که با روش علّی- مقایسه ای انجام شد. جامعه آماری شامل 46851 نفر از نومعلمان دانش آموخته کارشناسی پیوسته و 14467 نفر مهارت آموز ماده 28 کشور و حجم نمونه، 380 نفر از هر گروه بود که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، بازبینه مشاهده کلاسی و بررسی کارپوشه آموزشی بود. داده ها، با روش تحلیل واریانس تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد نومعلمان دانش آموخته کارشناسی پیوسته دانشگاه فرهنگیان از نومعلمان ماده 28، در همه 22 مؤلفه از چهار دامنه عملکرد، میانگین بیشتری داشتند که در 14 مؤلفه، تفاوت معنادار بود.

این مقاله با تبیین تاریخچه، خاستگاه و رویکردهای آزادی آکادمیک در غرب معاصر، به بررسی و نقد مبانی آن می پردازد. بدین منظور از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. از میان دسته بندی رویکردهای تجویز آزادی آکادمیک، دسته بندی بروبیکر در سه رویکرد (معرفت شناختی، سیاسی، اخلاقی) توصیف و پژوهش در دو زمینه اسناد (بیانیه ها و لوایح حقوقی) و دیدگاه های صاحب نظران (جان دیویی، برتراند راسل، جان سرل، استنلی فیش، دونا ایبن و ریچارد رورتی) پیگیری شد. جمع بندی تعاریف و تجویز ها، نتایج نشان داد: آزادی و عدالت، علم و خیر جمعی، بارزترین مبانی غرب در بنای آزادی آکادمیک است. این مبانی که متأثر از پیش فرض های فلسفی برگرفته از امانیسم است، با استمداد از نظرات متفکران معاصر مسلمان مورد نقد قرار گرفت.

توجه به ارزشیابی به عنوان یکی از مؤلفه های زیرنظام تربیت معلم، ایجاب می کرد که رضایت مندی تحصیلی نومعلمان از کیفیت آموزشی دانشگاه فرهنگیان در سطح ملی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش، با هدف مقایسه رضایت مندی تحصیلی نومعلمان دانش آموخته کارشناسی پیوسته و مهارت آموزان ماده(28) دانشگاه فرهنگیان، در معنای ادراک آنان از تأثیر کیفیت آموزشی دانشگاه در حیطه های برنامه ریزی و آماده سازی، محیط کلاس درس، آموزش، مسئولیت های حرفه ای، و امکانات و تجهیزات دانشگاه، با روش علّی- مقایسه ای انجام شد. جامعه آماری شامل 46851 نفر نومعلم دانش آموخته کارشناسی پیوسته و 14467 نفر مهارت آموز ماده(28) و حجم نمونه براساس جدول مورگان و متناسب با حجم جامعه آماری، شامل 379 نفر از گروه نومعلمان دوره کارشناسی پیوسته و 360 از نومعلمان مهارت آموخته ماده(28) بود که با نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه رضایت مندی تحصیلی محقق ساخته بود که پس از تأیید روایی و پایایی مورد استفاده گرفت. داده ها، با استفاده از روش تحلیل واریانس تحلیل گردید و نتایج نشان داد که نومعلمان دانش آموخته کارشناسی پیوسته در مقایسه با نومعلمان ماده(28)، به طور معناداری در حیطه های پنج گانه، رضایت مندی تحصیلی بیشتری دارند. باوجود تفاوت در سطح تحصیلات و جنسیت نومعلمان، رضایتمندی تحصیلی آن ها برحسب سطح تحصیلات و جنسیت در حیطه های پنج گانه، تفاوت معناداری ندارد.

حرکت در راستای بومی سازی علوم انسانی و تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانی در ابعاد گوناگون، نیازمند مطالعه و تحلیل دربارة آرا و اندیشه های اندیشمندان مسلمان است. امام خمینی(ره) به عنوان مصداقی از انسان کامل و اندیشمندی مسلمان، آرا و رهنمودهای ارزنده ای در وجوه عرفانی، اخلاقی، کلامی، فلسفی، فقهی و تربیتی ارائه کرده است. ایشان اهداف و خط مشی کلی را در باب تربیت، بیان نموده و برترین مکتب تربیتی را نیز، مکتب اسلام دانسته است. همچنین نماز را عمود دین و بنا بر اندیشه اسلامی «رأس الاسلام» دانسته و برای آن جایگاهی ویژه قائل شده است. امام خمینی(ره) نماز را «ترکیب قدسی» و «نسخه جامعه» برای بشر شمرده است. با عنایت به مباحث فوق، مسئله اساسی، بازشناسی دلالت های تربیتی نماز از دیدگاه امام خمینی(ره) با محوریت کتاب سرّالصلوه است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و عمده ترین دلالت های تربیتی حاصل از مطالعه انجام شده نیز در ساختاری از مبانی، اصول و روش های تربیت اسلامی تنظیم و ارائه شده است. یافته ها نشان می دهد که از نظر امام خمینی(ره)، نماز وجوه متعددی در جنبه های گوناگون فرایند تربیتی داشته (مبانی، اصول، اهداف و روش) و نمازگزار می تواند سیر به طریق حق و مراحل اسفار اربعه عرفان و احوال سالک را در هر رکعت خود محقق و متبلور کند.