سید مجتبی میرمیران

زبان شناسی تاریخی، یکی از شاخه های کلیدی ایران شناسی، نقش مهمی در تحلیل تاریخ زبانی، فرهنگی و اجتماعی ایران دارد. این حوزه با مطالعه زبان های باستانی مانند اوستایی، پهلوی و فارسی باستان، به بازسازی روابط زبانی و تحولات آن می پردازد و جنبه های فکری و فرهنگی ایرانیان را روشن می کند. در این پژوهش، جایگاه زبان شناسی تاریخی در ایران شناسی بررسی شده و روش های تطبیقی و تحلیلی در بازسازی زبان های باستانی ارزیابی شده اند. یافته ها نشان می دهد که پژوهش های اولیه، علی رغم دقت در بازسازی زبان های ایرانی بر اساس نظریه های هندواروپایی، از ابعاد اجتماعی، فرهنگی و هویت محلی غفلت کرده اند. پژوهش های معاصر با تمرکز بر متون تاریخی و زبان های میانه و نوین ایرانی، ارتباط جامع تری میان زبان و فرهنگ ارائه می دهند، اما محدودیت منابع و تمرکز بر زبان های رسمی، تنوع زبانی و گویش های محلی را نادیده گرفته است. این مقاله با تحلیل محتوایی و تطبیقی، نقاط ضعف و قوت روش ها را بررسی و تأکید می کند که ابزارهای دیجیتال، رویکردهای میان رشته ای، و توجه به گویش های محلی، می تواند شکاف های این حوزه را برطرف سازد.

گویش تاتی رودبار زیتون تنها نماینده زبان تاتی در استان گیلان است که بویژه تحت تأثیر فارسی رسمی و گویش همجوار گیلکی قرار دارد و رو به اضمحلال می رود. شمار گویشوران تاتی در شهرستان رودبار، چهل تا پنجاه هزار تن برآورد شده است. گستردگی رودبار، شرایط ویژه جغرافیایی و بافت کوهستانی آن و وجود سپیدرود موجب شده میان گونه های متفاوت گویشی و از جمله گویش تاتی رودبار، تفاوت هایی شکل گیرد که تمایز آنها در شاخص های صرفی، نحوی و واژگانی جلب توجه می کند. این مقاله به معرفی همخوان های میانجی و تحولات آنها در گویش جوبنی به عنوان یکی از گونه های گویش تاتی رودبار می پردازد. این مقاله نشان می دهد که همخوان های میانجی که در گویش جوبنی بنا به ضرورت های دستوری یا ساختواژی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارت از: -j-، -y-، -n-، -k- ، -h- ، -g- و -r- می باشند. از میان این همخوان های میانجی، آنها که در ملتقای دو واکه در پیشوندهای فعلی مورد استفاده قرار می گیرند عبارت از -j- و -r- می باشند که بویژه میانجی -r- کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

ضرب المثل بازتاب دهنده اندیشه ها و افکار جامعه است. در این مقاله به گونه ای ساختاری به طبقه بندی و تحلیل مثل های اخلاقی گیلان از زاویه دیدهای زبانی، ادبی، مردم شناختی پرداخته ایم. مقاله در عنوان های فرعی خود (فرم، ساختار، نشانه و محتوا) به معرفی ساده بودن، حسی بودن، جبری بودن و در یک کلام ناتورالیستی بودن مثل های اخلاقی می پردازد. ناتورالیست ها بر این باورند که انسان نمی تواند شخصیت خود را تغییر دهد. صاحبان این مثلها خواسته یا ناخواسته به باورهای ناتورالیستی گرایش دارند. عنصر غالب مثل ها اخلاقی است، اما مقصود این مقاله جمع آوری و معرفی کل مثل های اخلاقی نیست. تنها چند مثل را به عنوان نمونه ی فراگیر انتخاب کرده و آنها را تعمیم داده ایم. این مثل ها در ساختار درونی آمرانه و بازدارنده اند، اما به واسطه ی سرشت نامناسب آدمها امیدی در دگرگونی آنها نیست. هدف این مقاله معرفی ساختارهای ضرب المثل ها و نیز سادگی نگاه کاربران آنها نسبت به اخلاقیات انسان است.

یکی از رویکردهای مهم نقد و بررسی آثار ادبی، نقد کهن الگویی یا اسطوره شناختی است که آن خود یکی از متفرعات نقد روان شناسی ژرفانگر به شمار می آید. این نوع رویکرد که بر پایة اندیشة روان پزشک سوئیسی، کارل گوستاو یونگ تکوین یافته، به بررسی و تحلیل عناصر ساختاری اسطوره که در روان ناخودآگاه جمعی حضور دارند، می پردازد. در نظر یونگ این عناصر نوعی تجربة همگانی است که به گونه ای در همة نسل ها تکرار می شود، و از راه قرار گرفتن در ناخودآگاه جمعی وارد سازمان روانی فرد می شود. کهن­الگوهای یونگ در هر یک از داستان­های شاهنامه قابل بررسی است. در پژوهش حاضر برآنیم تا داستان رستم و اسفندیار را به عنوان پیکرة داده­های پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار دهیم. در این تحقیق نشان می دهیم که لازمه خودیابی و یکپارچگی شخصیت این است که فرد مراحل دشوار سفر را بگذراند، سختی ها را تحمل کند، و بیاموزد که به راستی روزی بر چالش های جدی جهان حتی به همان شکل مبالغه آمیزی که تصویر ترس های اوست چیره خواهد شد و همین امر موجب غنای شخصیت او می گردد. این داستان هشدار می دهد که اگر کسی نتواند خود را به فردی مسئول در عالی ترین سطح بدل سازد، باید در انتظار پیامدهای مخرب و ویرانگری باشد. برآیند نهایی پژوهش آن است که هر یک از کهن­الگوهای یادشده، تجلیات متعدد روان واحدی تلقی می­گردند.

فرآید فردیت در شاهنامه با تکیه بر شخصیت رستم