آسیب شناسی بخش کشاورزی در دهه 90 شمسی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بخش کشاورزی همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی، اشتغال زایی و توسعه پایدار ایفا کرده است. در دهه 90 شمسی، این بخش با تحولات و چالش های متعددی مواجه بود که موجب شد بهره وری، پایداری و کارآمدی آن دچار آسیب شود. آمارها نشان می دهد بخش کشاورزی همچون کل اقتصاد، مسیر رشد پرنوسانی را پشت سر گذاشته است تا جایی که در سال های 1397 و 1400 رشد منفی را تجربه کرده است و متوسط رشد اقتصادی بخش کشاورزی در این دهه در حدود 7/3 درصد بوده است. همچنین نرخ تشکیل سرمایه در بخش کشاورزی در دهه نود یک سیر نزولی را طی کرده است تا جایی که از نرخ های حدود 6-7 درصد به نرخ حدود 1 درصد در سال 1400 رسیده است. از طرفی سهم کشاورزی از کل تشکیل سرمایه بسیار پایین بوده تا جایی که در دهه نود، سهم 4 درصدی داشته است. علی رغم تأکید بر خودکفایی و استقلال کشور در موضوع محصولات کشاورزی و لزوم حمایت از کشاورزان داخلی، آمارها نشان می دهد در دهه نود، واردات محصولات کشاورزی رشد بسیار بالایی داشته است تا جایی که واردات 13 هزار تن در سال 1390 با رشد 5/2 برابری در سال 1400 به عدد بیش از 30 هزار تن در سال رسیده است. حمایت از بخش کشاورزی در قالب حمایت های یارانه ای روند خوبی را در دهه نود نداشته است. در سال 1390، حمایت سالانه 1700 همت به حدود 9700 همت در سال 1396 افزایش می یابد اما در اواخر دهه نود یعنی سال های 1399 و 1400 به حدود 100 همت می رسد که کمترین میزان حمایت در دهه های اخیر بوده است. تورم در بخش کشاورزی روند صعودی داشته و در سال 1400، تورم تولیدکننده به حدود 64 درصد نیز رسید. آسیب شناسی بخش کشاورزی در دهه نود نشان می دهد که عواملی همچون بهره وری پایین و نقش کمرنگ دانش، افزایش سن بهره برداران کشاورزی، تأمین مالی و سرمایه گذاری پایین در بخش کشاورزی، تصدی گری دولت در امور اجرایی بخش کشاورزی، بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی از مهم ترین آسیب ها و چالش های بخش کشاورزی در دهه نود بوده است. ازاین رو راهبردهایی همچون توجه به صادرات محصولات کشاورزی و غذایی، توسعه زمین های کشاورزی، خودکفایی در دانه های روغنی، گوشت و لبنیات، آموزش و ترویج روش های علمی و استفاده از جوانان تحصیل کرده، یکپارچه سازی زمین های کشاورزی، مدارس تربیت کشاورز، تمرکز بر روستاها و توجه به پیشرفت صنعتی در حوزه کشاورزی پیشنهاد می شود.Pathology of the Agricultural Sector in the 2010s
The agricultural sector has always played a vital role in the national economy, contributing significantly to food security, employment generation, and sustainable development. However, during the 2010s, this sector faced numerous transformations and challenges that adversely affected its productivity, sustainability, and efficiency. Statistical data indicate that, similar to the overall economy, the agricultural sector experienced a volatile growth trajectory, even recording negative growth in 2018 and 2021. The sector’s average economic growth rate over the decade was approximately 3.7%. Additionally, the capital formation rate in agriculture followed a downward trend, declining from around 6–7% at the beginning of the decade to approximately 1% by 2021. Furthermore, agriculture’s share of total capital formation remained low, averaging only 4% throughout the decade.Despite policy emphasis on self-sufficiency and national independence in agricultural production, as well as the need to support domestic farmers, data reveal a significant surge in agricultural imports. The volume of imports rose from 13,000 tons in 2011 to over 30,000 tons in 2021, marking a 2.5-fold increase. Government support for agriculture, particularly in the form of subsidies, did not follow a consistent trajectory. While annual subsidies increased from 1,700 trillion rials in 2011 to approximately 9,700 trillion rials in 2017, they sharply declined to around 1,000 trillion rials in 2020 and 2021—the lowest level in recent decades. Inflation in the agricultural sector also followed an upward trend, with producer inflation reaching approximately 64% in 2021. An analysis of the agricultural sector in the 2010s highlights key structural vulnerabilities and challenges, including low productivity and limited integration of scientific knowledge, an aging farming population, inadequate financing and investment, excessive government intervention in sectoral operations, unsustainable exploitation of natural resources, and the impact of climate change. In response, several strategic measures are proposed, including promoting agricultural and food exports, expanding arable land, achieving self-sufficiency in oilseeds, meat, and dairy production, enhancing education and training for scientific agricultural methods, integrating small farmlands, establishing agricultural training schools, focusing on rural development, and fostering industrial advancements in the agricultural sector.
تبلیغات
