هویت ملی و میهن نظامی
آرشیو
چکیده
دۆنیا کلاسیک أدبیاتېنېن پارلاق اۏلدوزلارېندان اۏلان نیظامی ، آذربایجان ېن گنجه شهرینده دوغولوب، یاشایېب یاراتدېغېنا، إله جه ده او شهردن إشیڲه چېخمادېغېنې اؤز أثرلرینده وورقولآدېغینا باخمایاراق، بعضی اؤلکه لر بو بؤیوک دۆشۆنه ری – دۆنیا أدبیاتېندا توتدوغو یئر و بوراخدېغی ایزلره گؤره – اؤز میللی-معنوی ثروت لری کیمی دۆنیایا تانېتدېرماغا چالېشېرلار. اۏنا گؤره هر أدبی بیر أثر أصلینده یاراندېغې جۏغرافییاداکې اینسان لارېن دۆنیا گؤرۆشۆ، دۆشۆنجه سی و دۆنیایا اۏلان باخېشېنې أدبی بیچیمده بۆتۆن دۆنیایا چاتدېرماغا چالېشان بیر معنوی دڲر دیر. نیظامی نین ده یارادېجې لېغې بو باخېمدان اؤز ایچینده داشېدېغې یئرلی دڲرلر تملینده آراشدېرېلېب تنقید اۏلمالې دیر. اۏندان باشقا، هر بیر دۆشۆنر، یازار، شاعیر، إله جه ده هۆنرمن طبیعی اۏلاراق، اؤز کیم لیڲینی اۏلوشدوران دیل-دۆشۆنج، یئرلی دڲرلر، میف لری سئویب اۏنلاری قۏروماغا چالېشان بیر اینسان دېر. ألبته بئله بیر اینسان اؤزلۆڲۆنۆ اۏلوشدورموش بو دڲرلره اۏلان یاناشماسې (موناسیبتی) ایله اؤز میللی کیم لیڲینی ده اۏخوجویا، إله جه ده دۆنیایا چاتدېرماغې اؤز دۏغال حاققې بیلن بیر اینسان دېر. بو آراشدېرمادا نیظامی نین اؤز یارادېجې لېغېن دان آلېنمېش یاناشمالارا دایاناراق نیظامی نین گرچک میللی کیم لیڲی ایله دۏغما وطنی آراشدېرېلاجاق. مقاله نین آراشدېرما مئتۏدو نیظامی نین اؤز قله می ایله یازدېغې دری (چاغداش فارسې نېن کؤک دیل لریندن بیری) دیلینده یازېلمېش متنده اۏلان أصلی متنین قورولوشچولوق و سئمیۏتیک أدبی نظریه لری أساسېندا یازیلمیش بیر اینجه له مه دیر. متنین آراشدېرماسې نېن دقیق و گۆوه نلی اۏلماسې اۆچون اۏریژینال متنین أل یازمالارېنې دا تاپېب آراشدېرماغا چالېشدېق. بو آراشدېرمادا قایناق اۏلاراق تقدیم اۏلونان أل یازما نۆسخه سی خمسه نین ألده ائدیلمیش أن کامیل متنی دیر.NIZAMI’S NATIONAL IDENTITY AND HOMELAND**** NİZAMİ`NİN MİLLİ KİMLİĞİ İLE VATANI**** NİZAMİNİN MİLLİ KİMLİYİ İLƏ VƏTƏNİ
In spite of the fact that Nizami, as one of the shining stars of the world’s classical literature has been born, lived in Ganja of Azerbaijan and according to his own writings, had never gone out of it, regarding his outstanding place and influence in the world literature, some neighboring countries try to expropriate him. Literature, nevertheless, includes conceptual values that are important to nearly all humanity, its language-thought originates from local value system, traditions, customs, myths and local thought. Therefore, every literary work is basically a spiritual value that is trying to reflect the native people’s world view, thought and attitude toward the universe to the world through its unique literary style. So, Nizami’s creation would be studied more comprehensively if it is researched and analyzed regarding these local values and thought. Moreover, every scholar, author, poet and artist is naturally someone who loves the language-thought reflecting his own identity, local values, myths and therefore tries to protect them. Undoubtedly, such a man is someone who recognizes as his natural right to try to connote his own identity that has been formed originating from those local values and language-thought to his readers and the whole world. Through this research Nizami’s genuine national identity and homeland will be studied based on the poet’s own attitudes and approaches. The methodological approach of this research is based on a close study of the original text of Nizami’s Khamsa through the structuralism and semiotics of the original text. Khamsa has been written in Dari language – one of the multiple root languages of modern Farsi. In order to make the study more precise and reliable, the researcher tried to find its manuscript. And the only available complete one was the manuscript that has been used as a reference in this study.****
Dünya klasik edebiyatının parlak yıldızlarından biri olan Nizami, Azerbaycan'ın Gence şehrinde doğmuş, yaşamış ve eserlerini burada kaleme almıştır. Kendisi, eserlerinde bu şehirden hiç ayrılmadığını vurgulamasına rağmen, bazı ülkeler bu büyük düşünürü − dünya edebiyatındaki yeri ve bıraktığı izlere göre − kendi milli-manevi hazineleri olarak dünyaya tanıtmaya çalışmaktadır. Edebiyat, tüm insanlık için değerli olan manevi kavramları içine alsa da, beslendiği dil-düşünce alanı, yerel değerler sistemi, yerel inançlar, mitler ve düşünce yapısı nedeniyle her edebi eser, aslında doğduğu coğrafyadaki insanların dünyagörüşünü, düşüncesini ve bakış açısını edebi bir biçimde tüm dünyaya ulaştırmaya çalışan manevi bir değerdir. Nizami'nin eserleri de bu açıdan, içerdiği yerel değerler temelinde incelenmeli ve eleştirel bir yaklaşımla değerlendirilmelidir. Diğer tüm düşünürler, yazarlar, şairler ve sanatçılar gibi, Nizami de doğal olarak kendi kimliğini oluşturan dil-düşünce yapısını, yerel değerleri ve mitleri seven ve onları korumaya çalışan bir insandı. Böyle bir insan, kendisini şekillendiren bu değerlere olan yaklaşımıyla, milli kimliğini okura ve dünyaya aktarmayı doğal bir hak olarak görmektedir. Bu araştırmada, Nizami'nin kendi eserlerinden alınan yaklaşımlara dayanarak, onun gerçek milli kimliği ve doğduğu vatan incelenecektir. Makalenin araştırma yöntemi (metodolojisi), Nizami'nin kendi kaleminden çıkan ve Deri dilinde (çağdaş Farsçanın kök dillerinden biri) yazılmış orijinal metinlerin yapısalcılık ve göstergebilimsel edebiyat teorileri temelinde analiz edilmesine dayanmaktadır. Metnin doğruluğunu ve güvenilirliğini sağlamak için orijinal el yazmalarını bulup incelemeye çalıştık. Bu araştırmada kaynak olarak sunulan el yazması, Hamse'nin elde edilebilen en eksiksiz metnidir.****
Dünya klassik ədəbiyyatının parlaq ulduzlarından olan Nizami, Azərbaycanın Gəncə şəhərində doğulub, yaşayıb yaratmağına, eləcə də o şəhərdən çıxmadığını öz əsərlərində vurqulamağına baxmayaraq, bəzi ölkələr bu böyük mütəfəkkiri – dünya ədəbiyyatında tutduğu yer və qoyduğu izlərə görə – öz milli-mənəvi sərvətləri kimi dünyaya tanıtdırmağa çalışırlar. Ədəbiyyat bütün bəşəriyyətə dəyərli olan mənəvi məfhumları öz çərçivəsinə daxil etdiyinə baxmayaraq, mayalandığı dil-düşüncə sahəsi, yerli dəyərlər sistemi, yerli mif, eləcə də yerli düşüncə quruluşunda olduğuna görə hər ədəbi əsər əslində yarandığı coğrafiyadakı insanların dünyagörüşü, düşüncəsi və dünyaya olan baxışını ədəbi şəkildə çatdırmağa çalışan bir mənəvi irsdir. Nizaminin də yaradıcılığı bu baxımdan öz içində daşıdığı yerli dəyərlər təməlində araşdırılıb tənqid olunmalıdır. Bundan başqa, hər bir mütəfəkkir, yazar, şair, eləcə də hünərmən (incəsənət adamı) təbii olaraq, öz kimliyini təşkil edən dil-düşüncəni, yerli dəyərləri, mifləri sevib onları qorumağa çalışan bir insandır. Əlbəttə belə bir insan özlüyünü təşkil etmiş bu dəyərlərə olan yanaşması (münasibəti) ilə öz milli kimliyini də oxucuya, eləcə də dünyaya çatdırmağı öz təbii haqqı bilən bir insandır. Bu araşdırmada Nizaminin öz yaradıcılığından alınmış yanaşmalara dayanaraq Nizaminin gerçək milli kimliyi ilə doğma vətəni araşdırılacaq. Məqalənin araşdırma metodu (metodologiyası) Nizaminin öz qələmi ilə yazdığı Dəri (çağdaş fars kök dillərindən biri) dilində yazılmış mətndə olan əsl mətnin quruluşu və semantik ədəbi nəzəriyyələri əsasında yazılmış bir tədqiqdir. Mətnin araşdırmasının dəqiq və güvənli olması üçün orijinal əlyazmaları da tapıb tədqiqata cəlb etəyə çalışdıq. Bu araşdırmada qaynaq olaraq təqdim olunan əlyazma nüsxəsi Xəmsənin əldə edilən ən kamil mətnidir.
تبلیغات
