نامه ای فراموش شده از صمد بهرنگی به ایرج افشار
آرشیو
چکیده
این مقاله به بررسی نامه ای نادر از صمد بهرنگی به ایرج افشار می پردازد که اخیراً در میان اسناد آرشیوی بدست آمد. نامه بدون تاریخ است و گمان می رود که در فروردین ۱۳۴۷ نوشته شده باشد. به همراه این نامه، بهرنگی سه کتاب اخیر خود را به افشار ارسال کرده و تمایل داشته است که این آثار در مجله «راهنمای کتاب» که افشار مدیر مسئول آن بوده، معرفی گردند. همچنین بهرنگی در این نامه به اختلاف های فکری پیشین بین خودشان اشاره کوتاهی می کند. او می خواهد که مقاله جدیدش درباره شاه اسماعیل خطائی «بی کم و کاست» منتشر شود که در آن به نقد تاریخ نگاری غرب زده و اشتباهات در ثبت تاریخی پرداخته بود. بهرنگی در آن مقاله، انتقادات جدی به مورخانی دارد که اثرات شاه اسماعیل به زبان ترکی را نادیده گرفته اند و با غفلت یا عمد به تحریف تاریخ پرداخته اند. مقاله بهرنگی از آن جهت حائز اهمیت است که نشان دهنده دغدغه های فرهنگی و ادبی او در دوران فعالیت های ادبی و تأکید او بر ضرورت بازنگری در تاریخ نگاری ایران است. نه تنها کتابهای ارسالی صمد بهرنگی در آن مجله معرفی نمی گردند، حتی مقاله او، علیرغم اینکه پیش از آن پنج مقاله در آن نشریه منتشر کرده بود، چه در زمان حیات او و چه بعد از مرگ ناگهانی اش در همان سال، هرگز چاپ نمی شوند. مقاله حاضر، زوایایی از شخصیت و اندیشه های بهرنگی را نمایان می کند که پیش از این کمتر به آن ها پرداخته شده است.A Forgotten Letter from Samad Behrangi to Iraj Afshar**** Səməd Behrəngidən İrəc Əfşara unudulmuş məktubu**** Samad Behrengi'den Irec Afşar'a Unutulmuş Mektup
This article unveils a forgotten letter from Samad Behrangi to Iraj Afshar that was recently has beeb found among archival documents. The letter is undated and is believed to has been written in March 1968. Among with his letter, Behrangi had sent three of his recently published books to Afshar, hoping to be featured in the “Rahnamae Ketab” (Book Guide) magazine that Afshar was the editor. Behrangi also touches briefly to previous correspondence on their intellectual disagreements between them and requested his new article on Shah Ismail Khetaei to be published, emphasizing on not to be manipulated. In that article he criticized Westernized historiography and errors in Iranian historical recording. Behrangi’s article made serious criticisms of historians who have ignored the other books of Shah Ismail in Turkish language and have distorted history through either negligence or intent. Behrangi's letter is important as it reflects his cultural view and literary concerns during his literary activities and his emphasis on the need to revise Iranian historiography. Not only Samad Behrangi's books are not introduced in that periodical, but also his article, even though he had previously published five articles there, was never published either during his lifetime or after his sudden death at that year. This article reveals aspects of Behrangi's character and thoughts that have been less addressed before.****
Bu məqalədə arxiv sənədləri arasında bu yaxınlarda aşkarlanan Səməd Behrənqinin İrəc Əfşara yazdığı nadir məktub araşdırılır. Məktubun tarixi göstərilməyib və 1968-ci ilin martında yazıldığı güman edilir. Behrəngi bu məktubla birlikdə Əfşara son üç kitabını göndərib və bu əsərlərin Əfşarın baş redaktoru olduğu “Rahnəmaye Ketab” (Kitab bələdçisi) jurnalında təqdim olunmasını arzulayıb. Behrəngi bu məktubda qabaqcadan aralarındakı olan düşüncə toqquşmasına qısaca toxunmuşdur. O, qərbləşmiş tarixşünaslığı və tarixi qeydlərdəki səhvləri tənqid etdiyi Şah İsmayıl Xətayi haqqında yeni məqaləsinin “heç bir əl dəyməmiş” şəkildə nəşr olunmasını istəyir. Behrəngi həmin məqalədə Şah İsmayılın türkcə əsərlərini görməməzliyə vuran, səhlənkarlıq və ya qəsdlə tarixi təhrif edən tarixçiləri ciddi tənqid edir. Behrənqinin məqaləsi onun ədəbi fəaliyyəti dövründə mədəni və ədəbi qayğılarını əks etdirdiyi və İran tarixşünaslığının yenidən nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyini vurğuladığı üçün əhəmiyyətlidir. Səməd Behrənqinin göndərdiyi kitablar həmin jurnalda təqdim edilmir, hələ o məqaləsi də. Əvvəllər həmin jurnalda beş məqaləsi dərc olunmasina baxmayaraq, nə onun sağlığında, nə də həmin ildə qəfil ölümündən sonar da heç vaxt çap olunmayıb. Bu yazıda Behrəngi şəxsiyyətinin və düşüncələrinin əvvəllər az bəhs edilən tərəfləri açıqlanır.****
Bu makalede, yakın zamanda arşiv belgeleri arasında keşfedilen Samad Behrengi'nin İrec Afşar'a yazdığı nadir bir mektup incelenmektedir. Mektubun tarihi belirtilmemiş olup, 1968 yılının Mart ayında yazıldığı tahmin ediliyor. Behrengi, bu mektubuyla birlikte Afşar'a son üç kitabını göndermiş ve bu eserlerin Afşar'ın yazı işleri müdürlüğünü yaptığı "Rahnemaye Ketab" (Kitap Rehberi) dergisinde tanıtılmasını istemiştir. Behrengi bu mektubunda ayrıca aralarındaki geçmiş fikir ayrılıklarına da kısaca değiniyor. Şah İsmayıl Hatayi hakkında yazdığı ve Batılı tarih yazıcılığını ve tarihi kayıtlardaki hataları eleştirdiği yeni yazısının "kusursuz" olarak yayınlanmasını istiyor. Behrengi, söz konusu yazısında, Şah İsmayıl'in Türkçedeki eserlerini görmezden gelen ve tarihi ihmal veya kasıt yoluyla çarpıtan tarihçilere yönelik ağır eleştirilerde bulunmaktadır. Behrengi'nin makalesi, onun edebi faaliyetleri sırasındaki kültürel ve edebi kaygılarını yansıtması ve İran tarih yazımının gözden geçirilmesi gerekliliğine vurgu yapması bakımından önemlidir. Samad Behrengi'nin gönderdiği kitapların tanıtımı söz konusu dergide yapılmadığı gibi, daha önce dergide beş makalesi yayımlanmış olmasına rağmen, ne sağlığında, ne de aynı yıl ani ölümünden sonra, makalesi hiçbir zaman yayımlanmamıştır. Bu makale Behrengi'nin kişiliğinin ve düşüncelerinin daha önce pek ele alınmamış yönlerini ortaya koymaktadır.
تبلیغات
