هدف: این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه طرح واره های ناسازگار اولیه در سه گروه بیماران مبتلا به اختلال سایکوتیک ناشی از مصرف مواد، مراجعان خودمعرف به مراکز درمان سوءمصرف مواد، و جمعیت غیربالینی انجام شد. روش شناسی: این مطالعه به روش پس رویدادی (علی-مقایسه ای) انجام شد. نمونه گیری به صورت در دسترس انجام گرفت و 90 مرد 21 تا 53 ساله در سه گروه (30 نفر در هر گروه) انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه طرح واره های ناسازگار اولیه یانگ و پرسش نامه سلامت عمومی جمع آوری شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری (MANOVA) و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین نمرات طرح واره های ناسازگار اولیه در گروه بیماران سایکوتیک ناشی از مصرف مواد به طور معناداری بیشتر از دو گروه دیگر بود (001.0>P). همچنین، گروه مراجعان خودمعرف نیز نسبت به جمعیت غیربالینی نمرات بیشتری در تمامی حوزه های طرح واره ها داشتند. طرح واره بریدگی و طرد در گروه بیماران سایکوتیک بیشترین شدت را نشان داد، در حالی که طرح واره گوش به زنگی بیش از حد و بازداری در جمعیت غیربالینی کمترین میانگین را داشت. نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که طرح واره های ناسازگار اولیه به طور قابل توجهی در شدت و نوع وابستگی به مواد نقش دارند و شدت آن ها با افزایش مشکلات روانی بیشتر می شود. این نتایج بر ضرورت توجه به طرح واره های ناسازگار اولیه در طراحی برنامه های درمانی و پیشگیری تأکید دارد. همچنین، استفاده از طرح واره درمانی می تواند رویکرد مؤثری در کاهش شدت این طرح واره ها و بهبود سلامت روانی افراد وابسته به مواد باشد.
