بررسی طرح میرزای نایینی در مخالفت با استبداد (مقاله پژوهشی حوزه)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
هدف این پژوهش، نشان دادن طرح بدیع میرزای نایینی در مخالفت با استبداد است. مشروطیت ایران در پیِ محدود کردن قدرت نامحدود حاکم بر ایران آن روز بود. برای این کار بیش از هرچیز به مبانی نظری نیاز بود تا بتواند هم لزوم محدود بودن قدرت را نشان دهد و هم به مخالفت با استبداد برخیزد و طرح نایینی در این فضا قابل درک است. پرسش این است که مخالفت نایینی با استبداد در چگونه طرحی و طی چه مراحلی صورت گرفته است؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و تلاش شده است تأکید اصلی بر متن تنبیه الامه نایینی باشد. نتیجه اینکه نایینی با طرحی دقیق و در هفت گام توانسته است به مفهوم استبداد حمله سنگینی انجام دهد. نخست اینکه وی اشاره می کند که هر قومی به حکومت نیاز دارد و یکی از انواع حکومت، حکومت تملیکیه است که استبداد ویژگی اصلی این نوع حکومت است. نایینی در ادامه ضمن بررسی ویژگی های حکومت استبدادی و آثار شوم آن، می کوشد نشان دهد که اسلام و مبانی اندیشه شیعی مخالف استبداد است و با آن سازگاری ندارد. سپس با تقسیم بندی دقیقی از انواع استبداد، هرکدام از آنها را توضیح می دهد. نایینی در پایان کتاب، مهم ترین علل و عوامل پیدایش استبداد در یک جامعه و رفتن حکومت به سوی استبداد را بررسی می کند و در پایان چند راهکار را برای برون رفت از استبداد پیشنهاد می دهد. دقت نظر نایینی در مخالفت با استبداد، نکته مهمی است که کمتر بدان توجه شده است. حتی می توان مدعی شد که دفاع او از مفاهیمی مانند آزادی و برابری و قانون اساسی و نیز دفاع از نهادهایی مانند پارلمان همگی در یک نقطه، یعنی مخالفت او با استبداد مشترک هستند و این موضوع، یعنی مخالفت با استبداد نقطه کانونی اندیشه اوست.An Analysis of Mīrzā Nāʾīnī’s Plan for Opposing Despotism
This study aims to outline the innovative framework proposed by Mīrzā Nāʾīnī against despotism. The Iranian Constitutional Movement sought to limit the absolute power wielded by the ruler of Iran at the time. Above all, this required theoretical foundations that could both demonstrate the necessity of limiting power and provide grounds for opposing despotism. It is in this context that Nāʾīnī’s project can be understood. The central question is: through what framework and in what stages did Nāʾīnī articulate his opposition to despotism? The research method is descriptive-analytical, with primary emphasis placed on the text of Tanbīh al-umma. The study concludes that Nāʾīnī, through a subtle framework comprising seven stages, mounted a powerful attack against the concept of despotism. First, he observes that every community requires a government, and that one form of government is the tamlīkī (ownership-transferring) government, whose defining feature is despotism. Nāʾīnī then examines the characteristics of despotic rule and its destructive consequences, endeavoring to show that Islam and the foundations of Shiite thought are fundamentally opposed to despotism and incompatible with it. Subsequently, he offers a detailed classification and explanation of different types of despotism. Toward the end of the book, Nāʾīnī investigates the major causes and factors behind the emergence of despotism in a society and the drift of governments toward despotic rule. He concludes by proposing several solutions for overcoming despotism. Nāʾīnī’s meticulous approach in opposing despotism is a significant aspect that has received relatively little attention. Indeed, it can be argued that his defense of concepts such as freedom, equality, and constitutionalism, as well as his defense of institutions like parliament, all converge on a single point: his opposition to despotism. This opposition, in fact, constitutes the focal point of his thought.
تبلیغات
