توپخانه فراموش شده: بررسی عملکرد تاکتیکی قپس و شناسایی ماهیت این سلاح ناشناخته طی مقایسه آن با هویتزر در دوره قاجار (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
حداقل از اوایل قرن نوزدهم میلادی توپخانه از اجزای اصلی سپاهیان ملت های دنیا بوده است. به دلیل تحولات سریع و تنوع بالای عناصر نظامی عهد قاجار اصطلاحات و تجهیزات بسیاری در این مقطع وارد زبان فارسی و ادبیات جنگ شد. یکی از این تجهیزات قپس، یکی از انواع سلاح های تشکیل دهنده توپخانه است. با اینکه همواره تحقیقات مختلف و توصیفات مکرر مشابه ای در رابطه با قپس -با استناد به روایات تاریخی- مطرح شده، هرگز چیستی قپس معلوم نگشته است. بنابراین پرسش پژوهش حاضر آن است که قپس چیست؛ و چطور و تا چه زمانی از آن استفاده می شده است؟ روش انجام مقاله حاضر رویکرد تاریخی متن محور و روش مقایسه است که داده های آن از طریق فعالیت کتابخانه ای و میدانی کسب شده اند. یافته ها نشان می دهد که قپس معادل فارسی برای هویتزرهای اواخر قرن هیجدهم-میانه قرن نوزدهم غرب است. در سلاح مورد نظر از مهمات ماسوره دار استفاده می شد که یا گلوله آن منفجر می گردید یا باز شده و از آن ساچمه فرو می ریخت. معمولاً به دلیل وزن کمتری که قپس به نسبت توپ داشت، استفاده از آن در کوه و دره معمول تر بوده است. سرانجام بر اساس تصمیم وزارت جنگ و در عملی سیستماتیک تا آغاز قرن بیستم میلادی، قپس از قشون ایران کنار گذاشته و در نتیجه فراموش شد.The Forgotten Artillery: Investigating the Tactical Performance of the Qapas and Identifying the Nature of this Unknown Gun by Comparing it with the Howitzer during the Qajar Period
At least since the early 19th century, artillery has been one of the main components of the armies of nations around the world. Due to the rapid developments and high diversity of military elements during the Qajar era, many terms and equipment entered Persian literature at this point of time. One of these pieces of equipment is the Qapas, a type of weapon that constitutes artillery. Although, citing historical narratives, various studies and repeated similar descriptions have always been proposed concerning this weapon, it has never been clear what Qapas was. Therefore, the present research aimed to shed light on this question, as well as how and for how long Qapas was used. Taking a historical approach and the comparison method, the data of which was obtained through library and field activities, the study found that Qapas is the Persian equivalent of the Western howitzers of the late 18th and mid-19th centuries. The weapon in question used shelled ammunition, the bullet of which either exploded or opened and the shot fell out. It was usually used in the mountains and valleys due to its lower weight compared to the cannon. At the end, based on the decision of the Ministry of War, Qapas was removed from the Iranian army at the beginning of the 20th century and as a result, was forgotten.
تبلیغات
