امکان سنجی تحلیل شعر معاصر براساس نظریه بوطیقای فضای گاستون باشلار، نمونه: تحلیل سروده های مصطفی جمال الدین (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تطبیق رویکرد شاعرانگی نظریه پردازان به عنوان چارچوب نظری در تحلیل اشعار شاعران و بازخوانی شعر آنان، می تواند در شناخت جنبه های کارآمدِ حوزه معرفتی شاعران، سهم بسزایی داشته باشد. به کارگیری نظریه بوطیقای فضای گاستون باشلار (۱۹۶۲) به عنوان یک نظریه پرداز فرانسوی که با نگاهی منحصر به فرد، به توصیف فضاهای زیسته می پردازد، می تواند در امکان سنجی به کارگیری این رویکرد، در تحلیل شعر معاصر مؤثر باشد. از این رو، سروده های مصطفی جمال الدین (۱۹۹۶)، شاعر شیعیِ عراقی با دارا بودن ظرفیت های لازم، به عنوان نمونه انتخاب شده تا رویکرد وی، به منزله چارچوب نظری در تحلیل اشعار، استفاده شود. در پرتو اهمیت مسئله، پژوهش حاضر با تبیینِ کلیِ رهیافت بوطیقای فضای باشلار، در توصیف پدیدار فضا، و سنجشْ در نمونه های منتخب، با رویکرد کیفی و روش کتابخانه ای توصیفی – تحلیلی به تطبیق نظریه باشلار بر دیوان شاعر مذکور می پردازد. از آنجاکه معیار، مفاهیمِ شاخص و بنیادی باشلار در بوطیقای فضا (مکان، فضا، مکان کاوی، مکان دوستی) به مثابه مفاهیمی کاربردی و نه صرفاً نظری است. بنابراین، نویسنده مهم ترین شاخص های این نگرش تحلیلی را در نمونه ها واکاوی کرده، و فضا، خانه و تخیل آن، به عنوان یکی از مهم ترین جنبه های بررسی انگاره ها و تصاویر شاعرانه بررسی شده اند. از دستاوردهای پژوهش آن است که شناخت فضا در شعر جمال الدین، اهمیت ویژه ای در شناخت جهان ذهنی شاعر دارد. در شعر وی، فضا صبغه ای وجودی، حسی، عاطفی داشته و بازنمودی از سکنی گزیدن شاعر است. از طرفی، فضا، نحوه مواجه شاعر با جهان به منزله مأمنی برای تخیل و سرپناهی روانی را متجلی کرده و عنصر فضا با جهان خیالیِ وی، پیوند خورده و مفهوم فضا و خانه تصویری از آرامش، صمیمت و حضور است. در یک نگاه کلی، از شعر جمال الدین چنین برمی آید که در یک مفهوم هستی شناسی عمومی در رابطه ای شاعرانه که میان خرد و کلان وجود دارد، می توان فضا را درک کرد. همخوانی و انطباق اغلب سروده های شاعر با رهیافت بوطیقای فضای باشلار به ویژه در مفهوم مکان دوستی و توان این رویکرد پدیدارشناختی در تحلیل متون شعری، نیز از یافته های پژوهش است.Feasibility of Contemporary Poetry Analysis Based on Gaston Bachelard's theory of spatial poetics [Case study: Analysis of Mustafa Jamaluddin's poems]
Adopting a poetic approach as a theoretical framework for analyzing and reinterpreting poetry can significantly enhance our understanding of the epistemological dimensions within a poet's work. The application of Gaston Bachelard's The Poetics of Space (1962), which examines lived spaces through a phenomenological lens, offers particularly valuable insights. This study employs Bachelard's framework to analyze Diwan Mustafa Jamal al-Din (1996) as a case study. The research presents a comprehensive overview of Bachelard's The Poetics of Space, focusing on spatial phenomena and their manifestations in selected poetic samples. Utilizing a qualitative approach and descriptive methodology, the study treats Bachelard's key concepts—including place, space, spatial exploration, and topophilia (place-friendliness)—as practical analytical tools rather than merely theoretical constructs. Special attention is given to space, home, and their imaginative representations as crucial elements in examining poetic imagery. Key findings reveal that spatial awareness in Jamal al-Din's poetry plays a vital role in uncovering the poet's psychological landscape. His treatment of space carries existential, sensory, and emotional dimensions, effectively constituting a poetic representation of dwelling. Furthermore, space emerges as both a sanctuary for imagination and a mental refuge, reflecting the poet's engagement with the world. The spatial element maintains profound connections with his imaginative universe.More broadly, space in Jamal al-Din's poetry functions as an ontological concept that mediates between microcosmic and macrocosmic perspectives. The study also demonstrates the successful application of Bachelard's framework, particularly through the concept of topophilia, while highlighting the interpretive power of this phenomenological approach in literary analysis.
تبلیغات
