بررسی تحول «تابعه علیت» بر مبنای سه سیر فلسفی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
با پذیرش سه سیر فلسفی ملاصدرا، مساله اصلی مقاله حاضر بررسی تحول مباحث مرتبط با علیت بر اساسِ سیرهای یاد شده است؛ در سیر اول متناسب با دیدگاه متکلمان، رابطه ی حق تعالی با مخلوقات به نحو رابطه «موثر و متاثر» است؛ در این نحوه نظر، نه تنها امکانِ انفصال بینِ علت و معلول وجود دارد، بلکه لازمه ی این سیر، نگاهِ تباین بالذاتی و لازمه ی آن هم محال بودنِ هر نوع علیتی میانِ پدیده-هاست. حال آن که در سیر دوم به پشتوانه ی اصالت و وحدت تشکیکی وجود، رابطه به نحو «علت و معلول» و به تبعِ آن، تبیینِ مراتبی است؛ رابطه ی یاد شده متناسب با سیر سوم به نحو «ظاهر و مظهر» می باشد که در این وجه نظر، معلول شأن و ظهوری از علت است؛ در دو سیر اخیر به دلالت مبانی، بر معیتِ دایمی علت با معلول و ظاهر با مظهر با حفظِ تفاوتِ دو مرتبه تاکید می شود. به همین نحو به اقتضای سیر اول «عطاء، اعطاء و معطی» مغایر از هم اند؛ به اقتضای سیر دوم این سه باهم اتحاد و بر مبنای سیر سوم باهم وحدت دارند. نسبتی که میانِ عناصر علیت یعنی علت و معلول برقرار است بر مبنای سیر اول از نوعِ اضافه ی مقولی، بر مبنای سیر دوم از نوعِ اضافه ی اشراقی و بر مبنای سیر سوم از نوعِ اضافه ی قیومی است؛ که با موضوعاتِ اشاره شده بر مبنای سه سیر تطابق دارد.An Analysis of the Development of Discussions Surrounding “Causality Issues” according to Three Philosophical Journeys
In this article, we have analyzed some of the important issues related to causality in Mullā Ṣadrā’s three philosophical journeys with the argumentative and analytical method to determine what evolutions had occurred and to find out the relationship of these evolutions with mentioned journeys. In the first journey, according to the theologians' point of view, the relationship of Hặaq Tảặla with creatures is in the form of “effective and affected” relationship. According to this journey, not only is there a possibility of separation between cause and effect, but also diversity in essence and refuse of any kind of causality can be stated. In the second journey, according to the originality of the existence of gradational oneness, the relationship of Hặaq Tảặla with the creatures is in the form of “cause and effect” and the discussion of “stages” can be stated. Finally, the mentioned relationship corresponds to the third journey is in the form of “exterior and epiphantic form”. According to this journey, the effect is a manifestation of cause. The first two journeys emphasize the constant coexistence of cause and effect and exterior and epiphantic form by maintaining the difference between the two journeys. In the same way, according to the requirements of the first journey, “giving, granting, and Giver" are contradictory; according to the requirements of the second journey, these three are united and according to the third journey, they are the one.
تبلیغات
