اخلاق کیفرگرایی از منظر مقاصد شریعت شاطبی و فایده گرایی بنتام (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
کیفردهی، توجیه مجازات و نسبت کیفردهی با عدالت از جمله مباحثی مهم هستند که در فلسفه اخلاق و مباحث فقهی مورد توجه اندیشمندان بوده اند. در مقاله حاضر، ابتدا، تعریف کیفرگرایی و هدف از آن بیان شده است. سپس، نظریه های شاطبی و جرمی بنتام در باب مجازات بیان شده اند و پس از بحثی تطبیقی، نظریه بنتام از موضع شاطبی نقد و بررسی شده است. در فایده گراییِ بنتام، کیفردادن به خودی خودی رنج محسوب می شود؛ مگر اینکه نفع آن بر ضرر آن غلبه کند. در مواقعی هم که موجب بیشترین نفع برای بیشترین افراد می شود، مجازات کردن مطلوب است؛ اگرچه موجب بی عدالتی شود. بر مبنای کیفرگرایی شاطبی، مجرم باید مجازات شود. یکی از مهم ترین دلایل آن بازدارندگی مجازات کردن است. اگر در موقعیت هایی نادر هم موجب بازدارندگی نشود، باز هم باید مجازات شود؛ زیرا چه بسا دارای مصالحی باشد که بر ما مخفی هستند. می توان با نظریه کیفرگرایی شاطبی که در قیاس با فایده گرایی کلاسیک رویکردی قاعده محور دارد، نظریه کیفرگرایی بنتام را نقد کرد و اشکال هایی از جمله زیر سؤال رفتن مبحث عدالت در کیفردهی را وارد دانست. در کنار آن، سه تفاوت مهم میان مقاصد شریعت شاطبی با کیفرگراییِ فایده گرایانه بنتام بررسی شده اند که به نوعی قوت و برتری مقاصد شریعت بر فایده گرایی را نشان می دهند. این تفاوت ها عبارت اند از: 1. معیارهای زمانی مصلحت، 2. انحصار لذت فایده گرایان در لذات مادی و جامعیت لذات (مادی و معنوی) در مقاصد شریعت و 3. فرع بودن اعتبار دین بر دنیا در فایده گرایی و تقدم دین بر دنیا در مقاصد شریعت مدنظر؛ به گونه ای که دین اساس و پایه مصالح دیگر است.The Ethics of Punitivism from the Perspective of Shatibi's Maghasid al-Sharia and Bentham's Utilitarianism
Punishment, its justification, and the relationship between punishment and justice are important topics in moral philosophy and jurisprudence. In this article, first, the definition of retributivism and its purpose are stated, and then the theories of Shatibi and Jeremy Bentham regarding punishment are presented. After a comparative discussion, the objections against the utilitarian school regarding punishment are mentioned. In Bentham's utilitarianism, punishment itself causes suffering unless its benefit outweighs its harm. It is desirable to punish when it brings the greatest benefit to the greatest number of people, even if it causes injustice. Based on Shatabi's criminalism, the criminal must be punished. One of the most important reasons is the deterrence of punishment. If it does not cause deterrence in rare situations, he should still be punished; Because it may have ingredients that are hidden from us. Through Shatibi's retributive theory, which operates based on rules, objections are raised against Bentham's retributive theory, which proceeds based on utilitarianism, including the issue of justice being called into question in punishment. Additionally, three major differences between Shatibi's purposes of Sharia and Bentham's utilitarian retributivism are discussed, which in a way demonstrate the strength and superiority of the purposes of Sharia over utilitarianism. The first difference is the temporal criteria for benefit. The second difference is the confinement of pleasure to material pleasures in utilitarianism, while the purposes of Sharia consider both material and spiritual pleasures. The third difference is that in utilitarianism, the consideration of religion is subordinate to worldly matters, whereas in the purposes of Sharia, the consideration of religion takes precedence over worldly matters, such that religion is the basis and foundation for other benefits.
تبلیغات
